Η ανθρωπότητα κινδυνεύει να παγιδευτεί σε 14 εξελικτικά αδιέξοδα από τα κρίσιμα μέτωπα του παγκόσμιου κλίματος μέχρι μια λανθασμένη προσέγγιση της τεχνητής νοημοσύνης, σύμφωνα με το Κέντρο Ανθεκτικότητας της Στοκχόλμης (SRC). Τα 12 από τα 14 εξελικτικά αδιέξοδα βρίσκονται σε ώριμο στάδιο. Δηλαδή στενεύουν τα περιθώρια βελτίωσης, με κίνδυνο να μην υπάρξει επιστροφή.
Είναι το τίμημα της απότομης και ταχύρρυθμης εξέλιξης της επιστήμης, της βαριάς βιομηχανίας, των οικονομιών και των κοινωνιών, συμπεραίνουν επιστήμονες που συμμετείχαν στη μελέτη του SRC. Μεγάλη ανησυχία προκαλεί το γεγονός πως αυτά τα εξελικτικά αδιέξοδα συνδέονται άμεσα με πολλαπλές πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας από τη βιομηχανική ανάπτυξη που είναι βλαβερή για το περιβάλλον μέχρι την επέκταση της γεωργίας σε σημείο που είναι καταστροφική για τα οικοσυστήματα και τον άνθρωπο.
Μόνον δυο από τα 14 αδιέξοδα, τα οποία αναφέρονται στη μελέτη με τίτλο «Evolution of the polycrisis: Anthropocene traps that challenge global sustainability» του Κέντρου Ανθεκτικότητας της Στοκχόλμης, δεν βρίσκονται σε ώριμο στάδιο. Πρόκειται για την αυτονομία της τεχνολογίας, (εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτική), και την απώλεια ανθρώπινου κεφαλαίου μέσω της ψηφιοποίησης. Εντούτοις, οι κοινωνίες κινούνται στη λάθος κατεύθυνση στα δέκα από τα 14 εξελικτικά αδιέξοδα.
«Οι εξελικτικές παγίδες είναι μια διαδεδομένη έννοια στο ζωικό βασίλειο. Έτσι όπως πολλά έντομα παγιδεύονται από το φως, αποτελώντας ένα εξελικτικό αντανακλαστικό που μπορεί να τα θανατώσει στον σύγχρονο κόσμο, το ανθρώπινο γένος κινδυνεύει να αντιδράσει σε αυτό το φαινόμενο με βλαβερούς τρόπους», επισημαίνει ο Σούγκο Γιόνσεν, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης και στο Πρόγραμμα Παγκόσμιας Οικονομικής Δυναμικής και Βιοσφαίρας στη Βασιλική Ακαδημία Επιστημών.
Η Ανθρωπόκαινος Εποχή και η πολυκρίση
Τα συμπεράσματα της μελέτης του SRC, το οποίο υπάγεται στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, συνάδουν με την ευρεία αντίληψη που καλλιεργείται στους επιστημονικούς κύκλους πως ο κόσμος θα πρέπει να ανταπεξέλθει στις σύνθετες προκλήσεις μιας πολυκρίσης. Και τι είναι η πολυκρίση; Παγκόσμιες κρίσεις από την κλιματική αλλαγή και την επισιτιστική ανασφάλεια μέχρι τις πολεμικές συρράξεις και τα προβλήματα της οικονομίας που συμβαίνουν ταυτόχρονα.
Ο Σούγκο Γιόνσεν εξηγεί πως «οι άνθρωποι είναι εξαιρετικά δημιουργικό είδος». Εν συνεχεία υπογραμμίζει πως «είμαστε σε θέση να καινοτομούμε και να προσαρμοζόμαστε σε πολλές συνθήκες, και έχουμε τη δυνατότητα να συνεργαζόμαστε σε μεγάλες κλίμακες». Συμπεραίνει, όμως, πως «αυτές οι δυνατότητες έχουν ακούσιες επιπτώσεις».
Μέσα από την Ανθρωπόκαινο Εποχή, η οποία ξενικά από το 1950 και συνεχίζεται έως σήμερα, έχει επιτευχθεί μεγάλη πρόοδος χάρις στην αθρόα αξιοποίηση των φυσικών πόρων και τη ραγδαία τεχνολογική πρόοδο σε τέτοιο βαθμό που, όμως, σήμερα ο πλανήτης κινδυνεύει να μην είναι βιώσιμος για τις αμέσως επόμενες γενιές. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα είναι η απλούστευση της γεωργίας.
Ο εφησυχασμός σε σοδειές μεγάλης κλίμακας -όπως το σιτάρι, το ρύζι, το κριθάρι και η σόγια- έχει οδηγήσει στην εκτίναξη των θερμίδων που καταναλώνει ο άνθρωπος εδώ και έναν αιώνα. Παράλληλα, τα αγροτικά συστήματα έχουν γίνει ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή, όπως είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η αιφνίδια αλλαγή των θερμοκρασιών και οι νέες ασθένειες. Η φθορά του περιβάλλοντος από την βιομηχανοποίηση έχει προκαλέσει μεγαλύτερες συνέπειες από κάθε άλλη εποχή του πλανήτη.
Οι δυνάμεις που δημιούργησαν την Ανθρωπόκαινο Εποχή δεν λειτουργούν σωστά σε παγκόσμιο επίπεδο. «Στα παγκόσμια συστήματα του σύγχρονου κόσμου, τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα δημιουργούνται σε απόμακρα μέρη από τις κοινωνίες που μπορούν να τα αντιμετωπίσουν… και συχνά απαιτείται παγκόσμια συνεργασία σε τέτοια κλίμακα που δεν μπορούν να ευθυγραμμιστούν αυτές οι εξελικτικές δυνάμεις», προσθέτει ο Λαν Ουάν-Έρλαντσον που συμμετείχε στη μελέτη του SRC (Stockholm Resilience Center)
Η ομάδα επιστημόνων που συμμετείχαν σε αυτήν την έρευνα θεωρούν πως η ανθρωπότητα δεν είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Αρκεί οι άνθρωποι να συνειδητοποιήσουν τη νέα πραγματικότητα και να αποφασίσουν σε ποια κατεύθυνση θέλουν να πορευτούν ως είδος, σπάζοντας τους φραγμούς της συνήθειας και αξιοποιώντας τη δυναμική των καινοτομιών. Μια ακόμη λύση θα ήταν να έχει ο κάθε άνθρωπος να έχει συνείδηση των επιπτώσεων που έχουν οι ενέργειες του, σε ατομικό επίπεδο.
