THEPOWERGAME
Το Σαχέλ, μία ζώνη κρατών στην υποσαχάρια Αφρική που στα αραβικά σημαίνει «ακτή» (και αναφέρεται στο σύνορο με τη νότια γραμμή της ερήμου), «φιλοξενεί» περισσότερες από επτά εξτρεμιστικές οργανώσεις και ένα νέο σύγχρονο σύνορο: Το σύνορο ανάμεσα στον ισλαμικό εξτρεμισμό και την ασφαλή Δύση. Πλέον η Αφρική μετατρέπεται τάχιστα στο νέο θέατρο του διεθνούς τζιχαντισμού, μετά και τη μεταμελή αναδίπλωση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Ποιός όμως ο γεωπολιτικός χάρτης της περιοχής; Και από πού έλκουν την καταγωγή τους οι οργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτήν;
Η περιοχή του Σαχέλ ήρθε στην επικαιρότητα στα πλαίσια του διαλόγου που έλαβε χώρα στο ελληνικό κοινοβούλιο για την κύρωση της ελληνο-γαλλικής αμυντικής συμφωνίας και αφορούσε το αν και κατά πόσο η Ελλάδα θα κληθεί να συνδράμει στις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Γαλλίας στην περιοχή. Λίγες μέρες αργότερα, ο υπουργός Άμυνας Ν. Παναγιωτόπουλος τόνισε πως στις επιχειρήσεις «συμμετέχουν ήδη εννέα ευρωπαϊκές χώρες με μέσα και προσωπικό, ενώ έχουν δηλώσει πρόθεση συμμετοχής άλλες δεκατρείς, ανάμεσά τους και η Ελλάδα». Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Σαχέλ, εκτός από την αναβαθμισμένη συμμαχική σχέση της χώρας μας με τη Γαλλία, σημείωσε, εντάσσονται και στην προσπάθεια επίτευξης στρατηγικής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όπως είπε, «η περιοχή της Υποσαχάριας Αφρικής και η κατάσταση εκεί αποτελεί δυνητική απειλή αστάθειας για ζωτικά γεωπολιτικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω γειτνίασης με τη Βόρεια Αφρική και τη Μεσόγειο», ενώ έκανε λόγο για «εκκολαπτόμενες εστίες αστάθειας με ομάδες τρομοκρατικών οργανώσεων και τζιχαντιστών που αναλαμβάνουν δράση στην περιοχή».
Ο νέος αφρικανικός κίνδυνος
Είναι γεγονός πως το γεγονός της γαλλικής εμπλοκής στο Σαχέλ έχει προκαλέσει αντιδράσεις στη γαλλική κοινή γνώμη τα τελευταία χρόνια και πως ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει προαναγγείλει τον περιορισμό των γαλλικών δυνάμεων στην περιοχή. Ήταν άλλωστε μία στρατιωτική απόφαση που του κληροδοτήθηκε από τον προκάτοχό του, τον Φρανσουά Ολάντ, ο οποίος τον Ιανουάριο του 2013 έστειλε δύναμη 2.000 ανδρών στη συμμαχική κυβέρνηση του Μάλι, προκειμένου να αποτρέψει την κατάληψη του νότου της χώρας από αυτονομιστές Τουαρέγκ που πολεμούσαν μαζί με ισλαμιστές αντάρτες.
Έκτοτε, από το 2015 και με την κατάρρευση των φιλοδοξιών του Ισλαμικού Κράτους για τη δημιουργία χαλιφάτου στην περιοχή του Ιράκ και της Συρίας, οι τζιχαντιστές επέκτειναν τις επιχειρήσεις τους στη βόρεια Αφρική. Εκεί βρήκαν πρόσφορο έδαφος αρχικά σε χώρες όπως η Λιβύη, η οποία έχει βυθιστεί στο εμφυλιακό χάος εδώ και πολλά χρόνια, αλλά και στην υποσαχάρια Αφρική, όπου ανθούν μία σειρά από ευνοϊκούς παράγοντες: Άκρατη φτώχεια, διεφθαρμένες κυβερνήσεις, υποβαθμισμένες άγονες περιοχές εκτός ελέγχου των κέντρων εξουσίας των κρατών τους, όπου ανθούν η ανομία και τα ντόπια αυτονομιστικά κινήματα που επιθυμούν διακαώς τη συνεργασία με «διεθνείς» εξτρεμιστές.
Μετά την πτώση του Αφγανιστάν στους Ταλιμπάν αυτό το καλοκαίρι, οι πάλαι ποτέ σύμμαχοι των ισλαμιστών εξτρεμιστών μεταβάλλονται -τουλάχιστον απέναντι στη δύση- σε μετριοπαθείς διαχειριστές, ελπίζοντας να τύχουν διεθνούς νομιμοποίησης (και ενισχυμένης ανθρωπιστικής βοήθειας). Οι αντάρτες του Ισλαμικού Κράτους αντιδρούν και αισθάνονται πως στενεύουν τα περιθώρια.
Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή πέτυχαν να καταστείλουν τον κίνδυνο των τζιχαντιστών που έζωνε την Ευρώπη και έρχονται πλέον νέες ενισχυμένες εστίες, από το νότο αυτή τη φορά, να υπενθυμίσουν στους Ευρωπαίους ότι ο κίνδυνος δεν έχει παρέλθει. Το αφρικανικό στοίχημα έχει μετεξελιχθεί σημαντικά από τότε που η Γαλλία ενεπλάκη στην περιοχή, το 2013.
Η ανθρωπογεωγραφία των εξτρεμιστών
Η περιοχή του Σαχέλ εκτείνεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό ως τον Ινδικό, απ’ άκρη σ’ άκρη στην αφρικανική ήπειρο, με «πρωταγωνίστριες» χώρες που αντιμετωπίζουν τον εξτρεμιστικό κίνδυνο να είναι η Μαυριτανία (στη δυτική ακτή), η Μπουρκίνα Φάσο, το Μάλι, ο Νίγηρας, η Νιγηρία και το Τσαντ. Όταν το «Ισλαμικό Κράτος στη Συρία και το Ιράκ» (γνωστό και ως Νταές) μεταφέρθηκε στην αφρικανική ήπειρο το 2015, ένα από τα παρακλάδια του που δημιουργήθηκε εκεί, το 2016, ήταν το «Ισλαμικό Κράτος της Ευρύτερης Σαχάρας».
Ηγέτης του ο Αλ Σαχράουι, ένας πρώην αντάρτης του «Μετώπου Πολισάριο» στη δυτική Σαχάρα, μία περιοχή που επιζητούσε παραδοσιακά αυτονομία από το Μαρόκο. Ο αντάρτης αυτός είχε κάνει ένα πέρασμα από την «Αλ Κάιντα του Ισλαμικού Μαγκρέμπ» ( η «Αλ Κάιντα» είναι και στην Αφρική, το αντίπαλο δέος του «Ισλαμικού Κράτους», όπως συνέβαινε στο Ιράκ και τη Συρία).
Η Αλ Κάιντα δραστηριοποιείτο στην ίδια περιοχή, μέσω της οργάνωσης «Αλ-Μουραμπιτούν», η οποία το 2015 είχε αναλάβει την ευθύνη για την επίθεση στο ξενοδοχείο Madisson Blu στο Μπαμάκο του Μάλι με 27 νεκρούς, όταν ένοπλοι εισέβαλαν και έπιασαν ομήρους 170 ανθρώπους. Εν τέλει, τοπικές ένοπλες δυνάμεις, με τη βοήθεια Γάλλων και Αμερικανών στρατιωτών έκαναν έφοδο και τερμάτισαν την ομηρεία. Ηγέτης της οργάνωσης εκείνης ο «μονόφθαλμος σεΐχης» Μοχτάρ Μπελμοχτάρ, που ανήκε προηγουμένως στο παρακλάδι της Αλ Κάιντα το οποίο δρούσε στη Λιβύη και την Αλγερία και ήταν γνωστό ως «Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ».
Οι αντάρτες των δύο οργανώσεων του Ισλαμικού Κράτους κλέβουν την επιρροή της Αλ Κάιντα
Το 2018, το «Ισλαμικό Κράτος της Ευρύτερης Σαχάρας» μετρούσε μόλις 300 μαχητές και επιχειρούσε κυρίως στην περιοχή Λιπτάκο-Γκούρμα, Μόπτι, Γκάο και Μένακα που καλύπτει το νότιο Μάλι, τις περιοχές Τιλαμπέρι και Τάχουα του δυτικού Νίγηρα, τη βορειοδυτική Νιγηρία, και τη βορειοανατολική Μπουργκίνα Φάσο. Στην περιοχή αυτή, συνεργάστηκαν με την «Ανσαρούλ Ισλάμ», μία εξτρεμιστική ομάδα της Μπουργκίνα Φάσο. Στόχος τους, η δημιουργία ενός τζιχαντιστικού ισλαμικού χαλιφάτου στην περιοχή, όπου θα επικρατεί ο Νόμος της Σαρία.
Ταυτόχρονα, στον βορειοανατολικό Νίγηρα αναπτυσσόταν η δράση μίας άλλης οργάνωσης, που επίσης είχε δηλώσει πίστη στο Ισλαμικό Κράτος και επιθυμεί να δημιουργήσει το δικό της χαλιφάτο. Το «Ισλαμικό Κράτος της Δυτικής Αφρικής» (ISWAP) με ηγέτη τον σεϊχη Άμπου Μόσαμπ αλ Μπαρνάουι. Ο αλ Μπαρνάουι αποσκίρτησε από τη Μπόκο Χαράμ, την τρομοκρατική οργάνωση που δρα στη βορειοανατολική Νιγηρία και είναι επίσης ενεργή στο Τσαντ, το Νίγηρα και το βόρειο Καμερούν. Ανάμεσα στις δύο οργανώσεις έχει ξεσπάσει πόλεμος, με το «Ισλαμικό Κράτος στη Δυτική Αφρική» να ανακοινώνει τον Ιούνιο πως σκότωσε τον αρχηγό της Μπόκο Χαράμ, Αμπουμπακάρ Σεκάου. Ανεπιβεβαίωτες παραμένουν οι πληροφορίες πως στο μεταξύ έχει σκοτωθεί και ο ίδιος ο Αλ Μπαρνάουι.
Οι διεθνείς στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή
Τον Αύγουστο του 2014, η Γαλλία ξεκίνησε την «Επιχείρηση Μπαρκάν», στέλνοντας δύναμη 3.000 στο Μάλι, τη Μπουργκίνα Φάσο, το Νίγηρα και το Τσαντ. Τον προηγούμενο Απρίλιο, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είχε εγκρίνει τη MINUSMA, μία αποστολή 12.000 κυανόκρανων, που όμως δρούσε στα πλαίσια μίας ειρηνευτικής αποστολής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Το Νοέμβριο του 2017, δημιουργήθηκε η ομάδα G5 Sahel, αποτελούμενη από μονάδες του στρατού των πέντε αυτών κρατών (Μάλι, Μπουργκίνα Φάσο, Τσαντ, Νίγηρας και Μαυριτανία). Η ομάδα χαίρει της γαλλικής στήριξης σε εξοπλισμό και εκπαίδευση.
Το Μάιο του 2019, οι γαλλικές ειδικές δυνάμεις σώζουν δύο Γάλλους που απήχθησαν στο Μπενίν και κρατούνται όμηροι στη Μπουργκίνα Φάσο. Στη διάρκεια της επιχείρησης σκοτώθηκαν δύο Γάλλοι στρατιώτες. Το Νοέμβριο, ντόπιοι διαδηλωτές καίνε τη γαλλική σημαία στο Μπαμάκο του Μάλι, διαμαρτυρόμενοι για την αύξηση των τζιχαντιστικών επιθέσεων στο κεντρικό και βόρειο Μάλι. Το ίδιο διάστημα, δύο ελικόπτερα των γαλλικών δυνάμεων που επιχειρούν στο Μάλι συγκρούστηκαν στον αέρα, στη διάρκεια επιχείρησης, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 13 στρατιώτες.
Συνήθως βέβαια, στόχος των ανταρτών είναι ο ντόπιος πληθυσμός. Στις 16 Αυγούστου φέτος, ένοπλοι με μοτοσικλέτες έκαναν για δεύτερη φορά φέτος εισβολή σε ένα χωριό και έσφαξαν 37 ανθρώπους. Μόλις δύο μέρες πριν, πολιτοφυλακή έπεσε σε ενέδρα στη βόρεια Μπουργκίνα Φάσο, με αποτέλεσμα 47 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους.
Σε αυτό το τοπίο ο Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε το καλοκαίρι, λίγο πριν τη Σύνοδο Κορυφής G7 στην Κορνουάλη, πως η γαλλική επιχείρηση Μπαρκάν θα τερματιστεί, ξεκινώντας με σταδιακή μείωση από τους 5.100 στρατιώτες που επιχειρούν στην περιοχή, σε 2.500-3.000, μέσα στους επόμενους μήνες. Στην ίδια περιοχή, η ΕΕ εκπαιδεύει τους εθνικούς στρατούς. Οι αποστολές αυτές είναι: Η EUCAP Sahel Niger στο Νίγηρα, μία αποστολή στρατιωτικής εκπαίδευσης, στρατηγικής συμβουλευτικής και εξοπλισμού που ξεκίνησε το 2012 και η επιχειρησιακή εντολή της οποίας ολοκληρώνεται στις 30 Σεπτεμβρίου του 2022. Η EUCAP Sahel Mali, που έχει τον ίδιο ρόλο στο Μάλι και η δική της εντολή παρατάθηκε ως τον Ιανουάριο του 2023. Και η EUTM Mali, με έμφαση στην εκπαίδευση του στρατού, η οποία αναπτύχθηκε με ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και έχει εντολή ως το Μάιο του 2024.
Το Μάρτιο του 2020, με πρωτοβουλία των κυβερνήσεων των Βελγίου, Γαλλίας, Τσεχίας, Δανίας, Εσθονίας, Γερμανίας, Ολλανδίας, Νορβηγίας, Πορτογαλίας, Σουηδίας και Βρετανίας και σε συνεργασία με το Μάλι και το Νίγηρα, ιδρύθηκε η «Task Force Takuba», που πιθανώς να εξελιχθεί σε βασική ευρωπαϊκή αποστολή για να συνδράμει τον στρατό των δύο αφρικανικών κρατών σε συνεργασία με τον ΟΗΕ και τις ευρωπαϊκές αποστολές. Ο ρόλος της εστιάζεται περισσότερο στο κομμάτι των αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων.
Στο μεταξύ, η αμερικανική δραστηριοποίηση στην περιοχή συντονίζεται από την AFRICOM, την Αφρικανική Διοίκηση του Πενταγώνου που δημιουργήθηκε ως τέτοια το 2007 από τον Τζορτζ Μπους το νεώτερο. Ως γνωστόν, η αμερικανική εμπλοκή στη Λιβύη είχε ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στις ΗΠΑ μετά την δολοφονία του Αμερικανού πρέσβη Κρις Στίβενς στη Βεγγάζη της Λιβύης το 2012.
Σύμφωνα με αναλυτές, το αμερικανικό ενδιαφέρον εστιάζεται επί του παρόντος περισσότερο στις πρόσφατες ενέργειες της Ρωσίας, που επιδιώκει να αποκτήσει σφαίρες επιρροής στην αφρικανική ήπειρο και η οποία στα μέσα Σεπτεμβρίου υπέγραψε συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας με τις κυβερνήσεις της Νιγηρίας και της Αιθιοπίας.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
