Το 2024 αποδείχθηκε χρονιά-ρεκόρ για τις εισαγωγές πατάτας από την Αίγυπτο, γεγονός που εδραίωσε τη θέση της Ελλάδας στην κορυφή της κατάταξης των μεγαλύτερων αγορών για το προϊόν, μαζί με τη Ρωσία, ενώ παρόμοια χαρακτηριστικά εμφανίζει η τρέχουσα εμπορική σεζόν.
Αν και υπάρχει ελληνική παραγωγή, κυρίως σε Νευροκόπι και Σέρρες και λιγότερο στη Νότια Ελλάδα, μέρος της οποίας εξάγεται, οι καλλιέργειες βαίνουν μειούμενες και οι ποσότητες εξαντλούνται, με αποτέλεσμα τις αυξανόμενες ανάγκες της τοπικής αγοράς να καλύπτουν εισαγωγές από Αίγυπτο, Γαλλία και Κύπρο. Εξάλλου, το προϊόν είναι προσιτό οικονομικά για τα ελληνικά νοικοκυριά κι επιπλέον αυξάνεται η ζήτηση λόγω τουρισμού.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που επεξεργάστηκε η Incofruit το 2024, οι ελληνικές εισαγωγές πατάτας ανήλθαν σε 254.144 τόνους, συνολικής αξίας 118,2 εκατ. ευρώ, με αύξηση συγκριτικά με το 2023 5,3% σε όγκο και 12,9% σε αξία. Το μεγαλύτερο μερίδιο αντιστοιχεί στην Αίγυπτο, περίπου 154.966 τόνοι, δηλαδή πάνω από 60% του συνολικού όγκου. Ακολουθούν η Γαλλία με περίπου 43.043 τόνους και η Κύπρος με 21.904 τόνους. Η Αίγυπτος είναι στην 1η θέση των ελληνικών εισαγωγών πατάτας εδώ και πάνω από μια δεκαετία, ως αποτέλεσμα των καλών τιμών που προσφέρει, καθώς αυξάνεται η εγχώρια κατανάλωση κοντά στα 60 κιλά κατά κεφαλήν, πλησιάζοντας τη Γερμανία και την Ισπανία.
Μετρώντας την εμπορική περίοδο για την πατάτα 2023/2024, παρατηρείται ότι η Αίγυπτος αυξάνει τις εξαγωγές πατάτας στην Ελλάδα με διψήφια ανάπτυξη σε σχέση με την προηγούμενη σεζόν και η τάση συνεχίζεται φέτος.
Εν τω μεταξύ, η Αίγυπτος αυξάνει τις εξαγωγές πατάτας και προς άλλες χώρες, κυρίως ευρωπαϊκές, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι εξαγωγές αιγυπτιακής πατάτας υπερδιπλασιάστηκαν πέρυσι.
Τα στοιχεία, πάντως, δείχνουν ότι η Ελλάδα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προορισμός για εξαγωγές αιγυπτιακής πατάτας, μετά τη Ρωσία.
Σημειώνεται ότι συνήθως οι αποστολές αιγυπτιακής πατάτας στην Ελλάδα πραγματοποιούνται κατά το β’ εξάμηνο της περιόδου εμπορίας, όταν τα ελληνικά αποθέματα πατάτας είναι περιορισμένα, με την περίοδο αιχμής των εξαγωγών να φτάνει τον Φεβρουάριο.
Η διάρκεια της ελληνικής καλλιέργειας και συγκομιδής ολοκληρώνεται φθινόπωρο. Οπότε, από Οκτώβριο-Νοέμβριο αρχίζουν οι εισαγωγές, καθώς η ελληνική πατάτα δεν θεωρείται αρκετά εμπορεύσιμη και η αγορά προκρίνει το φρέσκο προϊόν. Σε πρώτη φάση μπαίνουν στην αγορά εισαγωγές, κυρίως από τη Γαλλία, με διάρκεια μέχρι και τον Ιανουάριο, και σταδιακά αρχίζει η σεζόν των εισαγωγών αιγυπτιακής πατάτας, με διάρκεια μέχρι το τέλος της άνοιξης περίπου. Η ελληνική παραγωγή, πέρα από τις ποσότητες που εξάγονται, δεν είναι σε θέση να καλύψει τη ζήτηση σε αυτές τις περιόδους, παρά το γεγονός ότι εξακολουθούν να βγαίνουν στην αγορά κάποιες μικρές ποσότητες από Θήβα, Αμαλιάδα κ.λπ. Πρόκειται όμως για περιοχές όπου οι καλλιέργειες φθίνουν, ενώ λίγες ποσότητες απομένουν στην αγορά από τις καλλιεργητικές περιοχές της Νότιας Ελλάδας.
Σήμερα φθίνουν οι εισαγωγές από την Κύπρο και είναι σε εξέλιξη η σεζόν των εισαγωγών αιγυπτιακής πατάτας, για την οποία έχει αρχίσει η περίοδος συγκομιδής εδώ και λίγο διάστημα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις από εταιρείες εκτελωνισμού, από την αρχή του έτους έχουν μπει στη χώρα πάνω από 600 containers, δηλαδή περίπου 15.000 τόνοι.
Η ζήτηση από το λιανεμπόριο καθορίζει τις τιμές της πατάτας
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι τάσεις αυτές εξαρτώνται εν πολλοίς από τη ζήτηση. Εξάλλου, το λιανεμπόριο είναι αυτό που καθορίζει και τις τιμές.
Για παράδειγμα, το ελληνικό προϊόν φεύγει από τον παραγωγό σε τιμές που κυμαίνονται, ανάλογα με την ποιότητα, μεταξύ 40 και 50 λεπτά το κιλό. Αν υποθέσουμε ότι ο Αιγύπτιος παραγωγός δίνει το προϊόν του στα 40 λεπτά, αυτό φτάνει στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας στα 42 ευρώ, αλλά επιβαρύνεται με άλλα 13-15 λεπτά έξοδα μέχρι να φτάσει στο λιμάνι του Πειραιά και να περάσει από τις προβλεπόμενες διαδικασίες, ελέγχους, εκτελωνισμό, εσωτερικές μεταφορές κ.ο.κ. Δηλαδή το προϊόν φτάνει στον χονδρέμπορο στα 57 λεπτά το κιλό και από κει και πέρα είναι θέμα της ζήτησης της αγοράς και του λιανέμπορου σε ποια τιμή θα το συναντήσει ο καταναλωτής στο ράφι.
Σήμερα στα σούπερ μάρκετ τις πιο υψηλές τιμές έχουν οι πατάτες Νάξου ΠΓΕ, λόγω της ποιότητάς τους και της περιορισμένης παραγωγής (πάνω από 2 ευρώ στις περισσότερες αλυσίδες σούπερ μάρκετ), καθώς και οι πατάτες Κύπρου συσκευασμένες (στα 1,84 με 1,85 ευρώ το κιλό), επειδή είναι πιο φρέσκιες από τις πατάτες Κάτω Νευροκοπίου ΠΓΕ (στα 1,60 με 1,70 ευρώ το κιλό). Υπάρχουν βέβαια και οι χύμα πατάτες Κύπρου κάτω από 1 ευρώ το κιλό.
Οι προκλήσεις για τους παραγωγούς πατάτας
Οι τιμές υπερδιπλασιάζονται για το προϊόν μέχρι να φτάσει στο ράφι και οι παραγωγοί στρέφονται στις λαϊκές αγορές για καλύτερα έσοδα, ενώ κάθε χρόνο μειώνονται οι καλλιεργούμενες εκτάσεις. Όπως σημειώνουν στο powergame.gr παράγοντες της αγοράς, αν και υπάρχει μηχανισμός ασφάλισης του εισοδήματος των κοινοτικών παραγωγών, μέσω των τιμών εισόδου στα οπωροκηπευτικά και της πρόβλεψης για πρόσθετο δασμό σε προϊόντα των οποίων η τιμή εισαγωγής είναι χαμηλότερη από την τιμή εισόδου, αυτό δεν εφαρμόζεται στην πράξη. Έτσι οι Έλληνες παραγωγοί θεωρούν ότι δεν προστατεύεται ο ανταγωνισμός, με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη καλλιεργειών.
Ένα άλλο θέμα που είναι υπό συζήτηση αφορά το αν τηρούνται οι αυστηρές προδιαγραφές της καλλιέργειας με βάση το ευρωπαϊκό πλαίσιο και αν γίνονται οι απαιτούμενοι έλεγχοι στα σημεία εισόδου. Θεωρητικά οι προδιαγραφές και τα πρωτόκολλα τηρούνται. Αφενός η Αίγυπτος δεν θέλει να χάσει την ευρωπαϊκή αγορά και φέρεται να έχει εντατικοποιήσει τους ελέγχους πριν από την αποστολή των προϊόντων και αφετέρου η Ελλάδα κάνει δειγματοληπτικούς ελέγχους. Τα στελέχη των αρμόδιων υπηρεσιών ελέγχουν μακροσκοπικά τα φορτία, βγάζουν από τα containers παλέτες και παίρνουν δείγματα. Αυτά που θεωρούν ύποπτα τα προωθούν για έλεγχο στα αρμόδια εργαστήρια για να επιβεβαιώσουν τυχόν μικρόβια, φυτοφάρμακα κ.ο.κ.
Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι πέρυσι πολλές αποστολές αιγυπτιακής πατάτας απορρίφθηκαν για εισαγωγή στην Ελλάδα, καθώς εντοπίστηκαν σε δείγματα βακτήρια καραντίνας, ενώ πριν από λίγες εβδομάδες εμφανίστηκαν κάποια ύποπτα φορτία και απορρίφθηκαν, γεγονός που σύμφωνα με πληροφορίες έχει ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά των αρμόδιων αρχών για εντατικοποίηση των ελέγχων.
