Πού δουλεύουν, τι μισθούς παίρνουν, γιατί γύρισαν οι 350.000 Έλληνες του brain gain

Εργαζομενοι © Pexels — Εργαζόμενοι © Pexels

Η Ιλιάνα, με σπουδές στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και μεταπτυχιακό τίτλο από το ίδιο πανεπιστήμιο, έφυγε το 2015 από την Ελλάδα, αναζητώντας καλύτερη τύχη στο επαγγελματικό της πεδίο και «ένα πιο συγκροτημένο κράτος». Εγκαταστάθηκε στο Εδιμβούργο, εργάστηκε σε μια βρετανική startup, με παρουσία στη σκωτσέζικη πρωτεύουσα, με πολύ καλές αποδοχές.

Το 2022, μετά από επτά χρόνια στη Σκωτία, η Ιλιάνα πήρε τον δρόμο της επιστροφής για Αθήνα, βρίσκοντας δουλειά σε μια νεοϊδρυθείσα startup. Με χαμηλότερες αποδοχές μεν, αλλά με μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Άλλωστε, όπως μας είπε, το να ζεις στο Εδιμβούργο είναι σαν να ζεις «κάτω από έναν ελέφαντα: είναι υγρά, σκοτεινά και κρύα».

Η Ιλιάνα είναι μία από τους 350.000 ταλαντούχους νέους του brain gain, που αποτελούν ήδη πάνω από το ήμισυ των 680.000 Ελλήνων που έφυγαν κυρίως την περίοδο της κρίσης. Και οι οποίοι αφήνουν πλέον τη Γερμανία, τη Μεγάλη Βρετανία και την Ολλανδία (τις κύριες χώρες προορισμού τους), για να επιστρέψουν Ελλάδα, φέρνοντας μαζί τους τις εξειδικευμένες γνώσεις, την εμπειρία και τις καινοτόμες πρακτικές που απέκτησαν, αναβαθμίζοντας την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων και της ίδιας της οικονομίας.

Η ακμάζουσα startup σκηνή και ο χώρος της τεχνολογίας λειτουργούν ως δέλεαρ για την επιστροφή των ελληνικών ταλέντων. Σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ) για το Brain Gain, οι περισσότεροι από τους επαναπατρισθέντες εργάζονται πλέον σε τομείς όπως οι νέες τεχνολογίες και η πληροφορική (10%), οι κατασκευές (11%), η εκπαίδευση (10%), οι συμβουλευτικές υπηρεσίες (7%), η υγεία (7%), το εμπόριο (6%) και ο τουρισμός (6%).

Τι μισθούς παίρνουν

Η πλειονότητα των ερωτώμενων έφυγε στο εξωτερικό κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα (2010-2012). Όσον αφορά τις χώρες προορισμού, πρώτη είναι η Γερμανία (25%) και ακολουθούν η Μεγάλη Βρετανία (16%) και η Ολλανδία (8%).

Η τάση επιστροφής στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της έρευνας του ΕΚΤ, ξεκίνησε και εντάθηκε σημαντικά μετά το 2019. Η πλειονότητα των επαναπατρισθέντων είναι άνδρες (72%), ηλικίας 35-54 ετών (71%), υψηλής εξειδίκευσης (το 79% είναι κάτοχοι πτυχίου ή μεταπτυχιακού), με σπουδές στην Ελλάδα (87%, σύνολο ή μέρος των σπουδών).

Αυτοί οι νέοι και εξειδικευμένοι επαγγελματίες, επιστρέφοντας με γνώσεις και δεξιότητες από το εξωτερικό, φέρνουν φρέσκο αέρα στην ελληνική οικονομία, ενισχύοντας τις προοπτικές ανάπτυξης και δημιουργώντας ένα νέο μέλλον με όραμα και δυναμική. Δεν είναι τυχαίο ότι 1 στις 4 επιχειρήσεις από αυτές που αναζητούν προσωπικό, έχουν ήδη προσλάβει Έλληνα που επαναπατρίστηκε την τελευταία τριετία.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει, πάντως, το γεγονός ότι φορολογικά κίνητρα ειδικά στοχευμένα σε Έλληνες που επαναπατρίζονται δεν αποτέλεσαν σημαντικό λόγο επιστροφής, αφού το 84% δεν εκμεταλλεύτηκε κάποιο φορολογικό κίνητρο στοχευμένο σε Έλληνες που επαναπατρίζονται.

Το μεγαλύτερο ποσοστό του ανθρώπινου δυναμικού που επέστρεψε Ελλάδα (46%) απασχολείται σε ελληνικές επιχειρήσεις και οργανισμούς, ενώ το 21% δηλώνει «αυτοαπασχολούμενος/ελεύθερος επαγγελματίας». Το 7% εργάζεται εξ αποστάσεως για εταιρεία/οργανισμό του εξωτερικού. Όσον αφορά την επαγγελματική κατάσταση, το 50% εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα, το 26% έχει αναπτύξει επιχειρηματική δράση (21% ελεύθεροι επαγγελματίες και 5% ιδιοκτήτες επιχείρησης), και μόλις το 11% εργάζεται στο Δημόσιο.

Σύμφωνα με την έρευνα του ΕΚΤ όσον αφορά τις μηνιαίες αποδοχές στην Ελλάδα (μεικτά μηνιαίως), το 44% των επαναπατρισθέντων ταλέντων λαμβάνει αποδοχές άνω των 1.500 ευρώ (το 27% από 1.501 έως 3.000 ευρώ, το 17% από 3.001 ευρώ και άνω).

Τι φέρνουν μαζί τους

Οι κύριοι λόγοι που οδήγησαν στη μετεγκατάσταση στο εξωτερικό ήταν οικονομικοί και επαγγελματικοί (89%), και μόνο 10% προσωπικοί και οικογενειακοί λόγοι. Ο κύριος όγκος του δείγματος, που επέλεξε ως τόπο διαμονής και εργασίας το εξωτερικό, προήλθε από ανθρώπους που ζούσαν στην Ελλάδα (81%), ενώ μόλις το 17% αποφάσισε να παραμείνει στο εξωτερικό όπου είχε μεταβεί για σπουδές.

Το φαινόμενο του “brain gain” -όπως δείχνει η έρευνα του ΕΚΤ- σηματοδοτεί μια νέα δυναμική στην ελληνική οικονομία, ειδικά σε τομείς όπως η πληροφορική και οι κατασκευές. Το φαινόμενο αυτό δεν αφορά μόνο την ποσοτική ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού.

Σε μια χώρα που χρειάζεται ραγδαία ανασυγκρότηση των τεχνολογικών της υποδομών, η επιστροφή ταλέντου αποτελεί καταλύτη για τη μετατροπή της σε σύγχρονο, ευέλικτο κόμβο για νέες τεχνολογίες και κατασκευαστικά έργα, με το 74% των Ελλήνων που επιστρέφουν στη χώρα να απαντά ότι αξιοποιεί την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες που απέκτησε στο εξωτερικό.

Η ζωή στο εξωτερικό

Το 60% των Ελλήνων του brain drain απορροφήθηκε από τον ιδιωτικό τομέα στις χώρες προορισμού, ενώ μόλις το 11% απασχολήθηκε στο Δημόσιο. Επίσης, το 13% δήλωσε ελεύθερος επαγγελματίας και το 3% ιδιοκτήτης επιχείρησης. Το 58% των εργαζομένων είχε μηνιαίες αποδοχές άνω των 3.000 ευρώ (μεικτά), γεγονός που σχετίζεται με το διαφορετικό κόστος ζωής.

Οι περισσότεροι (ποσοστό 73%) δήλωσαν ότι η εμπειρία στο εξωτερικό τους έκανε πιο ανταγωνιστικούς, και εφαρμόζουν στην τωρινή τους εργασία (ποσοστό 74%) την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες που απέκτησαν εκείνη την περίοδο.

Ναι μεν αλλά

Μπορεί, πάντως, η Ελλάδα να προβάλλεται ως ένας ανερχόμενος πόλος έλξης για εξειδικευμένους εργαζομένους, προσφέροντας ευκαιρίες για σύγχρονες καριέρες και ανάπτυξη σε τομείς υψηλής εξειδίκευσης, ωστόσο, τα βαθιά δομικά προβλήματα του ελληνικού Κράτους φαίνεται να είναι ακόμη κάτι παραπάνω από «ενεργά».

Επίσης, ένα ηχηρό ποσοστό της τάξης του 60% απαντά ότι με το σημερινό του εισόδημα στην Ελλάδα «τα βγάζει πέρα δύσκολα». Επίσης, ένα μεγάλο ποσοστό, το 53%, δηλώνει «λίγο» ή «καθόλου» ικανοποιημένο από τις συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα.

Αυτό που φέρνει λοιπόν πίσω τους Έλληνες, πέρα από τις όποιες επαγγελματικές προοπτικές, είναι κυρίως η ποιότητα ζωής: σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας του ΕΚΤ, η Ελλάδα αξιολογείται από το 55% των επαναπατρισθέντων ως «ένας καλός τόπος για να ζει κανείς». Αυτό επιβεβαιώνει και η αξιολόγηση των επιμέρους χαρακτηριστικών της Ελλάδας, όπου ξεχωρίζει η ποιότητα ζωής, με το ποσοστό θετικής γνώμης να ανέρχεται σε 56%.

Στο δε ερώτημα «τι θα βοηθούσε στον επαναπατρισμό περισσότερων Ελλήνων του εξωτερικού;», το 79% απαντάει «Καλύτερη λειτουργία των θεσμών» και το 78% «Βελτίωση και εκσυγχρονισμός στις δομές και τις υποδομές του κράτους», περισσότερη αξιοκρατία στην αγορά (62%).