THEPOWERGAME
Αν και έχει καταλαγιάσει το φαινόμενο των ανατιμήσεων στα σούπερ μάρκετ (0,5% στο α’ τρίμηνο του 2024, έναντι διψήφιας αύξησης στο α’ τρίμηνο του 2023), το «καλάθι» παραμένει ακριβό, αφού οι τιμές στα περισσότερα προϊόντα μπορεί να μην αυξάνονται, αλλά δεν μειώνονται κιόλας, αντίθετα συρρικνώνεται και το περιεχόμενο σε πολλές περιπτώσεις (shrinkflation).
Αυτή η τάση έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων από τους καταναλωτές, με πολλές χώρες του κόσμου να νομοθετούν για να το αντιμετωπίσουν.
Οι μεγάλοι προμηθευτές, με παγκόσμια παρουσία, «συγκρούονται» με τις κυβερνήσεις που είναι προσηλωμένες σε μέτρα για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού, ο οποίος υποχωρεί μεν, επιμένει δε σε ορισμένες κατηγορίες. Σε αυτό το περιβάλλον ένας σημαντικός αριθμός κατασκευαστών προωθεί συσκευασίες με μικρότερες ποσότητες προϊόντος για να αποφύγει ανατιμήσεις (shrinkflation). Ορισμένα προϊόντα τείνουν να είναι πιο ευαίσθητα σε αυτήν την πρακτική, όπως για παράδειγμα τα προϊόντα από χαρτί οικιακής χρήσης, ενώ ακολουθούν τα σνακ, τα απορρυπαντικά, ο καφές και τα ζαχαρώδη (καραμέλες, τσίχλες, παγωτά κ.ο.κ.). Και παρ’ όλο που πρόκειται για παλαιά τακτική στις μέρες μας, υπάρχουν τα social media και άλλοι σημαντικοί λόγοι για τους οποίους οι καταναλωτές δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στη μείωση των ποσοτήτων στις συσκευασίες χωρίς ανάλογη μείωση τιμής. Οι καταναλωτές συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο την τάση shrinkflation, που συντελείται με τις ελάχιστες απαιτήσεις διαφάνειας, κι αυτό συνιστά μεταξύ άλλων κίνδυνο για ισχυρές μάρκες. Εξάλλου, οι καταναλωτές, αν και δεν μπορούν να ελέγξουν όλες τις αλλαγές που κάνουν οι εταιρείες στα προϊόντα του σούπερ μάρκετ, μπορούν να ελέγξουν τις δαπάνες τους και πόσο ξοδεύουν για κάθε ανάγκη/προϊόν. Δεν είναι τυχαίο ότι περιορίζονται οι παρορμητικές αγορές, ενώ ενισχύονται τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, με το μερίδιό τους να φτάνει σε ιστορικά υψηλά στην Ευρώπη, πάνω από 38% (στα ελληνικά σούπερ μάρκετ αυξάνεται πάνω από 27%).
Αντιδράσεις όμως υπάρχουν και από λιανεμπόρους. Είναι ενδεικτικό ότι για μήνες στα ράφια της Carrefour, της μεγαλύτερης αλυσίδας σούπερ μάρκετ στη Γαλλία, υπήρχαν ενημερωτικές πινακίδες τοποθετημένες μπροστά από μπουκάλια Pepsi, πατατάκια Lays, τσάι Lipton και άλλα προϊόντα πολυεθνικών, όπως PepsiCo, Nestle, Unilever, των οποίων οι συσκευασίες και το περιεχόμενο μειώθηκαν χωρίς αντίστοιχη μείωση τιμής. «Αυτό το προϊόν έχει μειώσει τον όγκο του και η τιμή που χρεώνει ο προμηθευτής μας αυξάνεται», είναι το σχετικό μήνυμα για τους πελάτες της αλυσίδας.
Η Carrefour έκανε την αρχή, για να ακολουθήσει η γαλλική κυβέρνηση με μέτρα, απαιτώντας από τις επιχειρήσεις τροφίμων να υιοθετήσουν την πρακτική ενημερώνοντας τον καταναλωτή με ειδικά καρτελάκια για την εξέλιξη της τιμής σε σχέση με την ποσότητα. Η υποχρέωση τίθεται σε ισχύ από την 1η Ιουλίου και θα ισχύει τόσο για τρόφιμα όσο και για μη τρόφιμα. Επίσης, κατά το μοντέλο που έχει υιοθετήσει και το ελληνικό υπουργείο Ανάπτυξης, με την πλατφόρμα καταγγελιών, η κυβέρνηση της Γαλλίας ενθαρρύνει τους καταναλωτές να ενεργούν ως πληροφοριοδότες, καταγγέλλοντας μέσω ειδικής εφαρμογής περιπτώσεις προϊόντων για τα οποία έχουν αμφιβολίες για την τιμή ανά μονάδα στο ράφι.
Το φαινόμενο shrinkflation έχει λάβει διαστάσεις, επιδεινώνοντας την ήδη δεινή θέση των καταναλωτών, που αντιμετώπισαν παρατεταμένη κρίση κόστους ζωής τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω της έκρηξης του πληθωρισμού, της εκτίναξης των τιμών και της σημαντικής μείωσης της αγοραστικής τους δύναμης. Αυτό αποτυπώνεται και στα στατιστικά. Ειδικά οι Έλληνες βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις της ευρωπαϊκής κατάταξης (-33% έναντι του μ.ό. της ΕΕ, προτελευταία θέση πριν από τη Βουλγαρία, Eurostat).
Η πρακτική του shrinkflation θεωρείται παραπλάνηση του καταναλωτή για πολλές κυβερνήσεις. Στην Ελλάδα έχουν ληφθεί τα τελευταία δύο χρόνια μέτρα για την αντιμετώπιση της ακρίβειας συνολικά και πλέον αναπροσαρμόζονται, ώστε όσα υποαποδίδουν να είναι λιγότερο παρεμβατικά και περισσότερο εστιασμένα στη διαχείριση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Πιο πρόσφατα εφαρμόστηκαν μέτρα για τη διαφάνεια των τιμών, τη μείωση των εκπτώσεων των προμηθευτών και μεταφορά του οφέλους στον καταναλωτή, το πλαφόν στο μεικτό περιθώριο κέρδους για το βρεφικό γάλα, τις καθαρές τιμές στα νωπά προϊόντα κ.λπ.
Shrinkflation, ένα παγκόσμιο φαινόμενο
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αν και ο πληθωρισμός μειώνεται στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων δύο ετών (στο 2,4% τον Απρίλιο), παρατηρείται εξάπλωση του φαινομένου shrinkflation, για το οποίο δεν υπάρχει κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο, με κάθε χώρα να επιλέγει αυτόνομα πώς θα το διαχειριστεί.
Για παράδειγμα, στην Ουγγαρία το υπουργείο Οικονομικών πέρασε νόμο και από τον Μάρτιο τα σούπερ μάρκετ με τζίρο άνω των 2,5 εκατ. ευρώ ανήρτησαν υποχρεωτικά ειδικές πινακίδες στα προϊόντα που έχουν μικρύνει τη συσκευασία τους. Υπενθυμίζεται ότι στην Ουγγαρία ο πληθωρισμός είχε φτάσει το 25% το α’ τρίμηνο του 2023, ο υψηλότερος τότε στην ΕΕ. Σήμερα είναι στο 3,7%, ενώ αρνητικό πρόσημο γράφει ο πληθωρισμός τροφίμων. Στην Ελλάδα είναι στο 3,2%, με βάση στοιχεία της Eurostat για τον Απρίλιο.
Οι προσπάθειες καταπολέμησης του shrinkflation έχουν ενταθεί και στις ΗΠΑ, μετά το ηχηρό μήνυμα του προέδρου Μπάιντεν την Κυριακή του Super Bowl. Πολλές πολυεθνικές καταναλωτικών αγαθών είχαν αυξήσει τις τιμές κατά διψήφια ποσοστά, αποδίδοντας τις αυξήσεις στο υψηλότερο κόστος για πρώτες ύλες και μισθούς, καταφέρνοντας από την άλλη μεριά να αυξήσουν την κερδοφορία τους. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση Μπάιντεν ανακοίνωσε πρόσφατα Strike Force, υπό την ευθύνη της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Εμπορίου (FTC) και του υπουργείου Δικαιοσύνης (DOJ). Αν και ο νέος θεσμός δέχθηκε επικρίσεις από την αντιπολίτευση, στόχο έχει την καταπολέμηση αθέμιτων εμπορικών πρακτικών προς όφελος των καταναλωτών.
Ακόμη και στην Ινδία οι λιανέμποροι άρχισαν να εμφανίζουν στις ταμπέλες των προϊόντων στο ράφι την τιμή ανά μονάδα. Η κυβέρνηση ψήφισε νόμο που επιβάλλει στους λιανεμπόρους από την αρχή του έτους να αναγράφουν σχετικές πληροφορίες, προβλέποντας και πρόστιμα για τις περιπτώσεις μη συμμόρφωσης. Είναι ενδεικτικό ότι σχεδόν οι μισοί καταναλωτές σε όλο τον κόσμο (46%, Ipsos, Νοέμβριος 2023) έχουν διαπιστώσει ότι τα μεγέθη των προϊόντων γίνονται μικρότερα, αλλά οι τιμές παραμένουν ίδιες, και ένα παρόμοιο ποσοστό θεωρεί αυτήν τη «συρρίκνωση» απαράδεκτη.
Διαβάστε επίσης
Η φιλελεύθερη διεθνής τάξη σιγά σιγά διαλύεται
Ξεκινούν οι αιτήσεις για την απόδοση των καταπατημένων
Πώς θα κατανεμηθεί ηλεκτρικός χώρος 2,5 GW σε νοικοκυριά, αγρότες και επιχειρήσεις
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
