Ξεπέρασε κάθε προηγούμενο το ύψος των προστίμων που επέβαλε το υπουργείο Ανάπτυξης σε επιχειρήσεις της ελληνικής αγοράς. Τα πρόστιμα έφθασαν τα 10,6 εκατ. ευρώ από τις αρχές του έτους, εκ των οποίων τα 9,7 εκατ. ευρώ επιβλήθηκαν μόλις τους τελευταίους πέντε μήνες. Ειδικά ο περασμένος Νοέμβριος ήταν ο μήνας των… μεγάλων προστίμων.
Μεταξύ εκείνων που βίωσαν τη «δυσαρέσκεια» της κυβέρνησης σχετικά με τις τιμές τους, είναι πολυεθνικές εταιρείες (Procter & Gamble, Unilever, Jacobs, BIC, Dixons, Johnson & Johnson, Golgate, Palmolive κ.ά.), μεγάλες εγχώριες αλυσίδες (Πλαίσιο Computers, Γερμανός, Hondos Center, Notos Com κ.ά.) και πολλές άλλες μικρότερες επιχειρήσεις. Στο στόχαστρο των αρχών βρίσκονται επίσης τα πρατήρια καυσίμων, αφού μόνο στη διάρκεια της τελευταίας χρονιάς επιβλήθηκαν 41 πρόστιμα ύψους 245.000 ευρώ.
Κατά κανόνα τα πρατήρια καυσίμων πουλάνε τη βενζίνη παραβιάζοντας το περιθώριο μικτού κέρδους που επιβάλλει ο ν. 4818/2021 (άρθρο 58) ο οποίος ψηφίστηκε τον Ιούλιο του 2021. Το άρθρο αυτό επέβαλε πλαφόν κέρδους σε όλα τα προϊόντα που είναι κρίσιμα για την ανθρώπινη διαβίωση (π.χ. τρόφιμα, καύσιμα, φάρμακα κ.λπ.), αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι απαγορεύεται «η αποκόμιση μικτού κέρδους από την πώληση οποιουδήποτε προϊόντος ή την παροχή οποιασδήποτε υπηρεσίας που είναι απαραίτητη για την υγεία, τη διατροφή, τη διαβίωση, τη μετακίνηση και την ασφάλεια του καταναλωτή… όταν το περιθώριο μικτού κέρδους ανά μονάδα υπερβαίνει το αντίστοιχο περιθώριο μικτού κέρδους ανά μονάδα προ της 1ης.9.2021».
Η διάταξη αυτή που αρχικά είχε οριστεί να ισχύσει μέχρι το 31/12/2021, με αλλεπάλληλες διατάξεις παρατάθηκε μέχρι το τέλος του 2023. Η τελευταία διάταξη που παράτεινε την ισχύ της ψηφίστηκε στο νόμο για την αύξηση των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων αμέσως μετά την επανεκλογή της ΝΔ στην κυβέρνηση στις 27 Ιουλίου 2023 (αρ. 54, ν. 5045/2023). Ισχύει δε μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2023.
Όσο όμως η κυβέρνηση και ο αρμόδιος υπουργός Ανάπτυξης Κώστας Σκρέκας, θα παλεύουν με το «θηρίο» της ακρίβειας, η διάταξη αυτή θα παραμένει. Καλά ενημερωμένες πηγές ανέφεραν ότι εφόσον ο πληθωρισμός στα τρόφιμα παραμένει πάνω από 5% (τον περασμένο Οκτώβριο ήταν 9,9%), η ισχύς της διατάξεως περί επιβολής πλαφόν στο μικτό κέρδος θα ανανεώνεται. Επομένως, εντός των επόμενων εβδομάδων, θα πρέπει να αναμένεται μια νέα διάταξη που θα παρατείνει την ισχύ του μέτρου κατά τουλάχιστον 3 μήνες, αν όχι 6 μήνες.
Ο πίνακας με τα πρόστιμα του υπουργείου Ανάπτυξης σε εταιρείες της αγοράς
Η σχετική διάταξη επιβάλει το ανώτερο πρόστιμο του 1 εκατ. ευρώ. Μέχρι σήμερα η υπέρτατη κύρωση επιβλήθηκε σε τέσσερις επιχειρήσεις, όλες πολυεθνικές. Η πρώτη κατηγορία προστίμων αφορά την παραβίαση του περιθωρίου μικτού κέρδους (Procter & Gamble, Unilever κ.ά.), και η δεύτερη για παραπλάνηση του καταναλωτών σε προσφερόμενες εκπτώσεις τιμών σε προϊόντα τους (Dixons, Praktiker Hellas, Sephora Greece). Το ίδιο ισχύει και για έναν σημαντικό αριθμό μεγάλων επιχειρήσεων με έδρα την Ελλάδα.
Όπως συνέβη και με το περιθώριο μικτού κέρδους, έτσι και η παραπλάνηση των καταναλωτών με υποτιθέμενες εκπτώσεις, νομοθετήθηκε πρόσφατα. Παρόλο που παραπέμπουν σε νόμο του 2013 (ν. 4177/2013), εν τούτοις οι διατάξεις τους συμπληρώθηκαν μόλις το 2022 (αρ. 6, ν. 4965/2022) από τον τότε υπουργό Ανάπτυξης Άδωνι Γεωργιάδη. Η διάταξη αυτή επέβαλε την τιμή αναφοράς της έκπτωσης ως τη χαμηλότερη των τελευταίων 30 ημερών.
Με τον τρόπο αυτό διορθωνόταν μια πάγια παθογένεια στο λιανικό εμπόριο, της αύξησης των τιμών λίγες ημέρες πριν από τις εκπτώσεις και της μείωσής τους στη συνέχεια, ώστε να επανέλθουν στις αρχικές τιμές. Προσφέρουν έτσι εικονικές εκπτώσεις, πείθοντας τον καταναλωτή ότι προέβαινε στην ικανοποίηση μιας πραγματικής ευκαιρίας.
Χωρίς αυτές τις δύο διατάξεις, δηλαδή τον περιορισμό του περιθωρίου μικτού κέρδους και την αθέμιτη παραπλάνηση των καταναλωτών με εικονικές εκπτώσεις, τα πρόστιμα στην αγορά δεν θα ξεπερνούσαν το 1 εκατ. ευρώ. Μάλιστα προ του 2020, τα συνολικά πρόστιμα του υπουργείου Ανάπτυξης δεν ξεπερνούσαν τις 500.000 ευρώ. Πρόκειται για τα συνήθη πρόστιμα που μπαίνουν για παραβιάσεις του ν. 4177/2013 . Με βάση αυτές τις ρυθμίσεις τα μεγαλύτερα πρόστιμα που επιβάλλονται είναι της τάξης των 5.000 έως 10.000 ευρώ.
Η κυβέρνηση, φοβούμενη προφανώς το πολιτικό κόστος της ακρίβειας, έχει πάρει «μαστίγιο» και μάλιστα το χρησιμοποιεί πολύ. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2020 τα συνολικά πρόστιμα ανήλθαν σε 518.000 ευρώ, το 2019 σε 430.000 ευρώ και το 2018 σε 478.000 ευρώ.
