Ενέργεια και πληθωρισμός «έριξαν» κάτω από τα 330 γραμμάρια ημερησίως την κατά κεφαλήν κατανάλωση φρούτων και λαχανικών στην Ευρώπη το 2022, πολύ κάτω (περισσότερο από 17,5%) από το μίνιμουμ όριο των 400 γραμμαρίων που συστήνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) στο πλαίσιο μιας ισορροπημένης διατροφής για πρόληψη σοβαρών ασθενειών.
Έτσι, τα «κέρδη» στην κατανάλωση φρούτων και λαχανικών κατά την πανδημία εξανεμίζονται (από 349,2 γραμμ. το 2019 σε 364 γραμμ. το 2021), ενώ ακόμη πιο ανησυχητική, σύμφωνα με ανάλυση της ένωσης των παραγωγών φρέσκων φρούτων και λαχανικών Freshfel, είναι η μείωση της κατανάλωσης στις νεότερες ηλικίες που αποτελούν τους καταναλωτές του αύριο.
Σημαντική είναι η μείωση της κατανάλωσης και στους καταναλωτές χαμηλού εισοδήματος επιβεβαιώνοντας τον κανόνα που θέλει τους καταναλωτές σε περιόδους κρίσης να στρέφονται σε πιο φθηνές επιλογές τροφίμων, ακόμη κι αν αυτά είναι λιγότερο υγιεινά. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με την Eurostat 1 στους 3 καταναλωτές δεν καταναλώνει καθόλου φρούτα και λαχανικά σε ημερήσια βάση, ενώ μόνο 1 στους 8 καταναλώνει τις 5 μερίδες ημερησίως που συστήνει ο ΠΟΥ στο πλαίσιο ενός υγιεινού τρόπου διατροφής.
Στην κορυφή μήλα και τομάτες – Αυξάνεται η ζήτηση για blueberries
Όσον αφορά στο ποια φρούτα προτιμούν οι Ευρωπαίοι καταναλωτές, σύμφωνα με τη Freshfel, στις πρώτες θέσεις είναι μήλα, μπανάνες, πορτοκάλια, επιτραπέζια σταφύλια και ροδάκινα/νεκταρίνια, ενώ την πιο δυναμική ανάπτυξη στο σύνολο της ευρωπαϊκής αγοράς και ιδίως σε μεγάλες αγορές όπως Γερμανία και Πολωνία έχουν τα blueberries. Από τα λαχανικά, τη μεγαλύτερη κατανάλωση έχουν τομάτες, λάχανα, καρότα, κολοκύθια και γλυκές πιπεριές.
Μείωση – εκμηδενισμός του ΦΠΑ ως κίνητρο για αύξηση της κατανάλωσης
Η μείωση στην κατανάλωση φρούτων-λαχανικών θέτει με εμφατικό τρόπο στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου στην Ευρωπαϊκή Ένωση τη λήψη μέτρων για την κινητροδότησή της. Μία πρόταση που συζητείται είναι η μείωση ή ακόμη περισσότερο ο εκμηδενισμός του συντελεστή ΦΠΑ αποκλειστικά για φρούτα και λαχανικά. Τέτοια πρόταση υποστηρίζει στη Γερμανία όπου ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ είναι 7%, ο υπουργός Τροφίμων και Γεωργίας, κ. Τζεμ Έζντεμιρ από το Κόμμα των Πρασίνων (πέραν των φρούτων – λαχανικών και για τα δημητριακά).
Βεβαίως, η πρόταση αυτή τέμνεται -και εκ των πραγμάτων περνά σε δεύτερη μοίρα – με την πρόταση για μείωση του ΦΠΑ ευρύτερα στα τρόφιμα στο πλαίσιο των μέτρων άμβλυνσης του πληθωριστικού κύματος και στήριξης της αγοραστικής δύναμης των Ευρωπαίων καταναλωτών.
Έτσι, πέραν των δημοσιονομικών δυνατοτήτων κάθε χώρας, στο δημόσιο διάλογο κυριαρχεί η συζήτηση για την (αν)αποτελεσματικότητα της μείωσης του ΦΠΑ καθώς εκφράζονται σοβαρές επιφυλάξεις-αμφιβολίες για το αν αυτή φθάνει τελικά στον καταναλωτή και σε τι ποσοστό και δεν «χάνεται» στην εφοδιαστική αλυσίδα.
Οι υποστηρικτές, πάντως, του μηδενικού ΦΠΑ μόνο στα υγιεινά τρόφιμα θεωρούν ότι μεσομακροπρόθεσμα το όφελος για τους κρατικούς προϋπολογισμούς είναι μεγαλύτερο από το βραχυπρόθεσμο δημοσιονομικό κόστος λόγω του συγκριτικά μεγαλύτερου κόστους των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και δημόσιας υγείας.
Εναλλακτικά, έχει κατατεθεί στο δημόσιο διάλογο στη Γερμανία η πρόταση για αύξηση του ΦΠΑ στο κρέας και τα ζωικά λίπη τόσο ως αντικίνητρο για την κατανάλωσή τους όσο και για να ισοσκελιστεί το δημοσιονομικό αποτέλεσμα (από τη μείωση του ΦΠΑ στα υγιεινά τρόφιμα).
Με 1-2 ευρώ την ημέρα 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών
Σε ένα δεύτερο επίπεδο ανάλυσης, η ένωση των παραγωγών φρέσκων φρούτων και λαχανικών Freshfel εκτιμά, πάντως, ότι η μείωση της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών οφείλεται και σε εσφαλμένη αντίληψη από μερίδα καταναλωτών για το κόστος τους.
«Συγκριτικά με άλλες κατηγορίες τροφίμων, η αύξηση στις τιμές φρούτων και λαχανικών είναι χαμηλότερη του μέσου πληθωρισμού. Μία διατροφή με 5 μερίδες φρούτων-λαχανικών την ημέρα μπορεί να κοστίσει μόλις 1-2 ευρώ κατά άτομο», τονίζει χαρακτηριστικά ο Εντεταλμένος Σύμβουλος της Freshfel, κ. Philippe Binard.
