Με διαφορετικές ταχύτητες και πιθανώς με μικρότερο κόστος θα προχωρήσει τελικά το σχέδιο για την αναβάθμιση και συντήρηση του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου μέσω τριών δεκαετών συμβάσεων με Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
Το αρχικό σχέδιο του υπουργείου Υποδομών και του ΟΣΕ προέβλεπε πως απαιτούνταν περίπου 650 εκατ. ευρώ για την ανάταξη του δικτύου και άλλα 500 – 550 εκατ. ευρώ για τη συντήρησή του για μια δεκαετία. Το δίκτυο θα μοιράζονταν σε τρία τμήματα και θα υπογράφονταν τρεις συμβάσεις ΣΔΙΤ. Η πρώτη θα αφορούσε τον άξονα Πειραιάς – Αθήνα – Θεσσαλονίκη – βόρεια σύνορα, η δεύτερη τον άξονα Μακεδονίας – Θράκης και η τρίτη το τμήμα Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» μέχρι Κιάτο (και αργότερα, όταν ολοκληρωθεί το δίκτυο, μέχρι Πάτρα). Οι ανάδοχοι θα αναλάμβαναν τα έργα ανάταξης (αναβαθμίσεις και βελτιώσεις) καθώς και τη δεκαετή συντήρηση.
Όμως η κατάσταση αποδείχθηκε περισσότερο πολύπλοκη. Σε μεγάλο τμήμα του σιδηροδρομικού δικτύου, ειδικά στον βασικό άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη, βρίσκεται σε εξέλιξη σειρά εργολαβιών. Οι ανάδοχοι των συγκεκριμένων εργολαβιών έχουν και την υποχρέωση τριετούς συντήρησης μετά την οριστική παράδοση των έργων. Συνεπώς δε μπορεί να προχωρήσει διαγωνισμός για σύμβαση συντήρησης με ΣΔΙΤ όταν ήδη υπάρχει εγκατεστημένος εργολάβος που κάποια στιγμή θα παραδώσει το έργο και θα αρχίσει να το συντηρεί για τρία χρόνια.
Το σχέδιο του 1,2 δισ. έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης με ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα ολοκλήρωσης των τριών διαγωνισμών. Έτσι στον ΟΣΕ αποφάσισαν να ακολουθήσουν διαφορετικό δρόμο. Πρώτα, πιθανώς μέσα στο φθινόπωρο, θα προκηρυχθεί ο διαγωνισμός ΣΔΙΤ που αφορά την ανάταξη και συντήρηση του σιδηροδρομικού δικτύου της Βόρειας Ελλάδας στο οποίο δεν υπάρχουν πολλές εν εξελίξει εργολαβίες. Εκτιμάται πως χρειάζονται περίπου 200 εκατ. ευρώ για τις εργασίες ανάταξης του δικτύου και άλλα 70 – 80 εκατ. ευρώ για τη δεκαετή συντήρησή του από τον ανάδοχο. Στόχος του ΟΣΕ είναι να κατατεθεί ο διαγωνισμός προς έγκριση στη Γενική Γραμματεία ΣΔΙΤ μέσα στο επόμενο δίμηνο ώστε να προκηρυχθεί μέχρι το τέλος του φθινοπώρου.
Ο διαγωνισμός που θα προκηρυχθεί δεύτερος θα αφορά τον άξονα της νότιας Ελλάδας (Αθήνα – Πάτρα) ο οποίος βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση καθώς παραδίδεται σταδιακά τα τελευταία χρόνια. Για το συγκεκριμένο τμήμα προβλέπεται πως ο διαγωνισμός ΣΔΙΤ θα αφορά μόνο τη συντήρηση (αφού δε χρειάζονται πολλές εργασίες ανάταξης) με εκτιμώμενο κόστος περί τα 10 εκατ. ευρώ το χρόνο, δηλαδή 100 εκατ. στη δεκαετία.
Τόσο το πρώτο, όσο και το δεύτερο έργο μπορούν να ενταχθούν στο Ταμείο Ανάκαμψης γιατί οι διαγωνισμοί συγκεντρώνουν πολλές πιθανότητες έγκαιρης ολοκλήρωσης. Δεν ισχύει το ίδιο για τον τρίτο διαγωνισμό, για τον κεντρικό σιδηροδρομικό άξονα της χώρας, από την Αθήνα μέχρι την Θεσσαλονίκη, με τις πολλές εν εξελίξει εργολαβίες. Το συγκεκριμένο έργο, όπως φαίνεται, δεν θα ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά μπορεί να ενταχθεί σε κάποιο άλλο χρηματοδοτικό εργαλείο της ΕΕ.
Το μοντέλο υλοποίησης των σιδηροδρομικών έργων (που άλλαξε η σημερινή ηγεσία της ΕΡΓΟΣΕ στην περίπτωση των έξι νέων μεγάλων διαγωνισμών για τις συνδέσεις με τα λιμάνια), σε συνδυασμό με τη συνεχή αποψίλωση και απαξίωση του ΟΣΕ, εξακολουθούν να προκαλούν προβλήματα. Για παράδειγμα, το δίκτυο παραδίδεται τμηματικά με αποτέλεσμα να δημιουργούνται μεγάλα κενά στη συντήρηση. Αφού δεν έχει παραδοθεί πλήρως ένα τμήμα δεν αρχίζει να μετράει η τριετής περίοδος συντήρησης (θα αρχίσει όταν παραδοθεί ολόκληρο το τμήμα…) και μεγάλα κομμάτια του δικτύου μένουν στον αέρα. Όμως ακόμα και δύο – τρεις μήνες χωρίς συντήρηση μπορεί να προκαλέσουν μεγάλα προβλήματα σε τεχνολογικά συστήματα και υποδομές.
Αυτό το χάος είναι δύσκολο να συμμαζευτεί στον βασικό άξονα Αθήνας – Θεσσαλονίκης και γι’ αυτό το λόγο ο διαγωνισμός για το ΣΔΙΤ ανάταξης και συντήρησης πάει πιο πίσω και πιθανώς θα βγει από το Ταμείο Ανάκαμψης. Μέχρι σήμερα έχουν δαπανηθεί περισσότερα από πέντε δισεκατομμύρια ευρώ για το ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο, αλλά σχεδόν κανένα τμήμα του δεν έχει παραδοθεί σε πλήρη λειτουργία. Στο μεγαλύτερο τμήμα του δικτύου υπάρχουν εκκρεμότητες με την σηματοδότηση, την τηλεδιοίκηση, κ.α.
Πιο προχωρημένο είναι το δεύτερο ΣΔΙΤ του ΟΣΕ για τα συστήματα διαχείρισης εισιτηρίων και τηλεματικής με στόχο τουλάχιστον το 60% των επιβατών να χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά εισιτήρια μέχρι το 2025, υποδομή για έξυπνους σταθμούς, διαδίκτυο υψηλών ταχυτήτων σε τρένα και σταθμούς και σύστημα τηλεματικής οχημάτων (θα ενημερώνονται οι επιβάτες με ακρίβεια για την ώρα άφιξης των συρμών).
