Για έξι μήνες το ειδικό καθεστώς στα δημόσια έργα

Για το επόμενο εξάμηνο θα ισχύει το ειδικό καθεστώς του υπουργείου Υποδομών στα δημόσια έργα προκειμένου να αντιμετωπιστεί η έκρηξη τιμών στα υλικά και στις πρώτες ύλες. Η σχετική τροπολογία, όπως παρουσιάστηκε στους εκπροσώπους των εργοληπτικών οργανώσεων, προβλέπει πληρωμή της αξίας της ασφάλτου και του PVC (αφορά κυρίως σωλήνες) με απολογιστικό τρόπο, δηλαδή με βάση τις σημερινές τιμές, για έξι μήνες. Η πληρωμή θα γίνεται απολογιστικά για εργασίες που εκτελέστηκαν ή εκτελούνται στο πλαίσιο συμβάσεων δημοσίων έργων και για προμήθεια ασφάλτου ή PVC που έγινε μετά την 1η Φεβρουαρίου 2022.

Για την εξάμηνη παράταση στις συμβάσεις, η ρύθμιση προβλέπει πως «για διάστημα που δεν μπορεί να υπερβαίνει τους έξι μήνες από την έναρξη της παρούσας, κάθε οικονομικός φορέας στον οποίο έχει ανατεθεί η εκτέλεση δημόσιας σύμβασης έργου δύναται να υποβάλλει δήλωση επιμήκυνσης του χρονοδιαγράμματος της εκτέλεσης της σύμβασης, η οποία από της υποβολής της καθίσταται δεσμευτική για την αναθέτουσα αρχή». Η συγκεκριμένη επιμήκυνση του χρονοδιαγράμματος «δεν προσμετράται στον συμβατικό χρόνο και δεν αποτελεί παράταση της συμβατικής διάρκειας της σύμβασης εκτέλεσης του έργου». Η παράταση δίνεται κυρίως επειδή πλήθος έργων έχει ήδη σταματήσει λόγω της έκρηξης τιμών με τμήμα των εργοληπτών να θεωρεί πως πρέπει να προβλέπεται σαφώς στη ρύθμιση και η δυνατότητα παράτασης πέραν του εξαμήνου για συγκεκριμένους λόγους.

Στη ρύθμιση του υπουργείου προβλέπεται πάντως ταυτόχρονα και «πριμ έγκαιρης παράδοσης έργου» σε όσους εργολάβους τηρήσουν τα σημερινά χρονοδιαγράμματα και δεν κάνουν χρήση της εξάμηνης παράτασης. Οι συγκεκριμένοι ανάδοχοι «δικαιούνται πρόσθετη καταβολή (πριμ) πέντε τοις εκατό (5%) επί του υπολειπόμενου συμβατικού ανταλλάγματος» μετά από σύμφωνη γνώμη του τεχνικού συμβουλίου της Γενικής Γραμματείας Υποδομών. Οι ανάδοχοι μπορούν μετά την ψήφιση της ρύθμισης να ζητήσουν την καταβολή του πριμ με δέσμευση πως δεν θα αξιοποιήσουν την εξάμηνη παράταση. Στην τροπολογία προβλέπονται αναλυτικά οι όροι πληρωμής. Σε περίπτωση που δεν ολοκληρώσουν εμπρόθεσμα το έργο και έχουν εισπράξει το πριμ τότε αυτό θα «συμψηφίζεται με οιαδήποτε οφειλή προς τον ανάδοχο».

Το τέταρτο μέτρο στο οποίο προχωρά το υπουργείο, με βάση και τα αιτήματα των εργοληπτικών οργανώσεων, είναι η ενεργοποίηση Επιτροπής Διαπίστωσης Τιμών Δημοσίων Έργων (ΕΔΤΔΕ). Προβλέπεται πως «για όσο διάστημα εξακολουθεί να υφίσταται η ενεργειακή κρίση, και πάντως για διάστημα που δεν μπορεί να υπερβαίνει τους έξι μήνες από την έναρξη ισχύος της παρούσας επιτρέπεται η έκδοση πρακτικών διαπίστωσης βασικών τιμών υλικών» από την ΕΔΤΔΕ. Η έκδοση των πρακτικών αφορά την μηνιαία διακύμανση των τιμών. «Ο μέσος όρος κάθε τριμήνου που προκύπτει από τη μηνιαία διακύμανση τιμών αναθεωρεί ενιαία για όλη τη χώρα κατά τρίμηνο (αναθεωρητική περίοδος) τις τιμές των υλικών». Ορισμένοι εργολήπτες θεωρούν, πάντως, πως το διάστημα των έξι μηνών που προβλέπει η ρύθμιση δεν επαρκεί αφού τόσοι μήνες θα χρειαστούν για την επανενεργοποίηση της ΕΔΤΔΕ που είναι «κλειστή» από το 2012!

Στις θεσμικές πρωτοβουλίες του υπουργείου Υποδομών περιλαμβάνεται και η έκδοση συντελεστών αναθεώρησης για το τελευταίο τρίμηνο του 2021 μέσα στον Μάιο. Ο κ. Καραμανλής, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρώτο κύμα αυξήσεων είχε προχωρήσει στα τέλη του 2021 σε υπουργική απόφαση με την οποία αναθεωρούνταν οι συντελεστές (υπολογισμού του κόστους) σε περίπου 500 εργασίες στα δημόσια έργα για τα τρία τρίμηνα της περυσινής χρονιάς. Οι εργολάβοι ζητούσαν νέα υπουργική απόφαση για το τελευταίο τρίμηνο του 2021 η οποία και θα εκδοθεί άμεσα.

Τα περιορισμένα περιθώρια

Μπορεί να μην έμειναν όλοι ευχαριστημένοι, ειδικά ορισμένοι εργολάβοι που έχουν αναλάβει έργα σε δήμους και περιφέρειες με τεράστιες εκπτώσεις (άνω του 50%), αλλά η ηγεσία του υπουργείου Υποδομών προχωρά σε πέντε κινήσεις για να βγάλει τα δημόσια έργα από την κινούμενη άμμο που βρίσκονταν λόγω της έκρηξης τιμών στα υλικά κατασκευών και στις πρώτες ύλες.

Οι αυξήσεις (από 20% έως και 300%) σε υλικά από την άσφαλτο μέχρι το χάλυβα, το ξύλο και τα πλαστικά έρχονται να προστεθούν στην έκρηξη τιμών στα καύσιμα με αποτέλεσμα να έχουν παγώσει ορισμένα εργοτάξια. Μπροστά στον κίνδυνο να τιναχθούν στον αέρα ή να καθυστερήσουν κρίσιμοι διαγωνισμοί ή συμβάσεις, ειδικά σε μια προεκλογική χρονιά, η κυβέρνηση αξιοποιεί τα ελάχιστα δημοσιονομικά περιθώρια για να αντιμετωπίσει την ακρίβεια.

Τις προειδοποιήσεις του υπουργείου Οικονομικών πως «λεφτά δεν υπάρχουν» μετέφεραν και στις συναντήσεις με τους εργολάβους ο υπουργός Υποδομών Κώστας Καραμανλής και ο υφυπουργός Γιώργος Καραγιάννης. Ωστόσο οι πρωτοβουλίες ήταν απαραίτητες και για έναν ακόμα λόγο. Υπήρχαν φόβοι (και απειλές) για προσφυγές τεχνικών εταιρειών στα δικαστήρια ώστε να ακυρωθούν οι συμβάσεις με επίκληση «ανωτέρας βίας» λόγω της έκρηξης στις διεθνείς τιμές.

Τέλος, στην κυβέρνηση γνωρίζουν πως αρκετά έργα που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης προωθούνται με εξαιρετικά ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα. Συνεπώς δεν υπάρχουν περιθώρια για καθυστερήσεις και δικαστικές προσφυγές. Δεν είναι τυχαίο πως το υπουργείο Υποδομών έδωσε μεν εξάμηνη παράταση στις υφιστάμενες συμβάσεις, αλλά ταυτόχρονα προσφέρει και πριμ σε όσους εργολάβους παραδώσουν τα έργα με το αρχικό χρονοδιάγραμμα.

Εκτός από τα περιορισμένα κρατικά κονδύλια και τις προειδοποιήσεις των δημάρχων πως δεν διαθέτουν χρήματα για να πληρώσουν αναθεωρήσεις συμβάσεων, οι δύο υπουργοί είχαν να αντιμετωπίσουν και τα στρατόπεδα εντός των εργοληπτών. Οι μεγαλύτεροι όμιλοι έχουν και μεγαλύτερο μαξιλάρι ρευστότητας, έχουν κάποια έργα με ρήτρες αναθεώρησης, αλλά και συμβάσεις με χαμηλές εκπτώσεις. Οι μικρότεροι βρίσκονται σε πιο δύσκολη κατάσταση και ορισμένοι θεώρησαν πως η έκρηξη τιμών είναι ευκαιρία για να βγάλουν τα σπασμένα και από τις υψηλές εκπτώσεις που έχουν αναλάβει αρκετά έργα!

Ενδεικτικές της διαφοράς κλίματος μεταξύ ισχυρών και μικρότερων κατασκευαστικών είναι οι δηλώσεις του επικεφαλής του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Γιώργου Περιστέρη. Στην τηλεδιάσκεψη της περασμένης Τρίτης με τους αναλυτές για τα οικονομικά αποτελέσματα του 2021 ο κ. Περιστέρης υποστήριξε πως είναι νωρίς για να αποτιμηθεί πλήρως ακόμα η επίδραση από την αύξηση του κόστους πρώτων υλών, ωστόσο η καμπύλη ήδη γίνεται σταδιακά επίπεδη και αναμένεται να ομαλοποιηθεί. Ο ίδιος είχε προσθέσει πως υπάρχουν συμβάσεις της ΤΕΡΝΑ με ρήτρες αναπροσαρμογής ανάλογα με τη διαμόρφωση των τιμών.

Λίγες εβδομάδες νωρίτερα και ο πρόεδρος της ΑΚΤΩΡ Χρ. Παναγιωτόπουλος είχε δηλώσει πως η κατασκευαστική εταιρεία είδε να αναπροσαρμόζονται αυτόματα προς τα πάνω οι συμβάσεις που υλοποιεί στην Ρουμανία. Στον ετήσιο απολογισμό της ΑΒΑΞ για το 2021 αναφέρονταν πως τα έργα της εταιρείας στο εξωτερικό δεν καλύπτονται από αναθεωρήσεις τιμών, και εκτιμάται ότι η αρνητική επίδραση στο μεικτό αποτέλεσμα του 2021 ανέρχεται σε 26 εκατ. ευρώ τουλάχιστον.

Αντίθετα σε πολύ υψηλότερους τόνους κινούνταν τις τελευταίες εβδομάδες οι δηλώσεις και οι ανακοινώσεις των εργοληπτικών οργανώσεων που εκπροσωπούν μικρότερες τεχνικές εταιρείες. Ορισμένοι, μάλιστα, πλειοδοτούσαν σε απαιτήσεις και ας γνώριζαν πως είναι αδύνατον να ικανοποιηθούν από την κυβέρνηση. Για παράδειγμα, σε ομόφωνο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του εργοληπτικού συνδέσμου ΣΑΤΕ ζητούνταν «θέσπιση πλαισίου επαναδιαπραγμάτευσης των όρων όλων των εν εξελίξει και υπό υπογραφή δημοσίων συμβάσεων έργων ώστε να γίνει με αντικειμενικά κριτήρια διαχωρισμός τους σε όσες μπορούν να συνεχιστούν και σε όσες δεν μπορούν και πρέπει να διαλυθούν».

Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε πολύ χρόνο, αρκετούς μήνες, και ταυτόχρονα θα προκαλούσε σίγουρα παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα έργα που χρηματοδοτούνται από κοινοτικά κονδύλια. Η Κομισιόν θα ζητούσε, επίσης, αναλυτικές μελέτες στην περίπτωση που γίνονταν οριζόντια αύξηση όλων των προϋπολογισμών στα υπό δημοπράτηση έργα ή αντίστοιχη αύξηση στα εκτελούμενα έργα.

Από την άλλη πλευρά, είναι λογική η απαίτηση για επικαιροποίηση προϋπολογισμών σε αρκετά έργα καθώς έχουν διαμορφωθεί πριν από δύο και τρία χρόνια όταν οι τιμές στα υλικά βρίσκονταν σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα. Υπάρχουν όμως αυτά τα χρονικά περιθώρια; Και τι θα συμβεί αν, όπως στο πρόσφατο παρελθόν, οι τιμές στις πρώτες ύλες και στα υλικά υποχωρήσουν σημαντικά; Όπως λένε και στο υπουργείο «οι αναθεωρήσεις προς τα πάνω είναι εύκολες, αλλά προς τα κάτω είναι πολύ δύσκολες»!

Οι εργολήπτες καλούνται να αντιμετωπίσουν και δύο άλλα θέματα που δεν μπορεί να λύσει εύκολα καμία κυβέρνηση. Πρώτον, τις ελλείψεις υλικών λόγω της διαταραχής στη διεθνή εφοδιαστική αλυσίδα καθώς ήδη καταγράφονται μεγάλες καθυστερήσεις στις παραδόσεις από προμηθευτές. Δεύτερον, τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού που θεωρείται και ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του κλάδου με βάση και την τελευταία έρευνα οικονομικής συγκυρίας του ΙΟΒΕ.