Ένα νέο πακέτο ύψους 3,5 δισ. δολαρίων για τις εταιρείες που παράγουν μπαταρίες και τα κρίσιμα ορυκτά που περιέχονται σε αυτές, ανακοίνωσε στα μέσα Νοεμβρίου το αμερικανικό υπουργείο Ενέργειας, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την εφοδιαστική αλυσίδα μπαταριών στις ΗΠΑ. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα, η Κίνα είχε ανακοινώσει περιορισμούς στις εξαγωγές ορισμένων ορυκτών και σπάνιων γαιών, των οποίων είναι σχεδόν αποκλειστικός προμηθευτής της παγκόσμιας οικονομίας, όπως ο γραφίτης, το γάλλιο και το γερμάνιο.
Πρόκειται για δύο επεισόδια ενός νέου ψυχρού πολέμου που έχει ξεκινήσει μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας, με φόντο τις πολύτιμες μπαταρίες. Τα τελευταία χρόνια, η πρόσβαση στο λίθιο και σε μέταλλα και σπάνιες γαίες θεωρείται απαραίτητη και κρίσιμη για την εθνική ασφάλεια των μεγαλύτερων δυνάμεων του πλανήτη. Η ενεργειακή μετάβαση ανατρέπει όσα ίσχυαν τον περασμένο αιώνα που η παγκόσμια οικονομία λειτουργούσε ως ένα σύστημα εξαρτημένο από τους υδρογονάνθρακες. Η απανθρακοποίηση δίνει τεράστια ώθηση στη ζήτηση για ορυκτά που χρησιμοποιούνται για πράσινες τεχνολογίες και ηλεκτρικά οχήματα.
Το λίθιο, ο χαλκός, το νικέλιο, το κοβάλτιο, ο γραφίτης και οι σπάνιες γαίες βρίσκονται στο επίκεντρο της νέας αυτής εποχής, δημιουργώντας ένα ακόμη πεδίο σκληρού ανταγωνισμού μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου. Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας, από τα μέσα της περασμένης δεκαετίας έως σήμερα η ζήτηση για λίθιο έχει τριπλασιαστεί, ενώ η ζήτηση για κοβάλτιο έχει αυξηθεί κατά 70% και για νικέλιο κατά 40%. Ειδικά το λίθιο, που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες των ηλεκτρικών οχημάτων και σε άλλα μέσα αποθήκευσης ηλιακής και αιολικής ενέργειας, έχει κεντρικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση.
Η Αυστραλία και η Χίλη ευθύνονται για το 70% της παγκόσμιας παραγωγής λιθίου, αλλά η Κίνα είναι αυτή που ελέγχει τα περισσότερα ορυχεία και κατά συνέπεια πάνω από το 60% της παραγωγής. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, από την άλλη, εξαρτώνται από την Κίνα για περίπου τις μισές προμήθειες 25 μετάλλων που χρειάζονται. Έτσι, η αμερικανική οικονομία είναι εκτεθειμένη και άρα ευάλωτη στα οποία προβλήματα στην παραγωγή παρουσιάζονται στην Κίνα και ειδικά σε περιόδους γεωπολιτικών εντάσεων.
Σημαντικό είναι και το ζήτημα του γραφίτη, ο οποίος είναι εξίσου σημαντικός για την κατασκευή μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων. Η Κίνα κυριαρχεί και στην παραγωγή γραφίτη, ελέγχοντας το 90% των παγκόσμιων αποθεσμάτων και πρόσφατα ανακοίνωσε ότι θα μειώσει τις εξαγωγές, προκαλώντας μεγάλες ανησυχίες στις αυτοκινητοβιομηχανίες της Δύσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τα μέταλλα μπορούν να γίνουν πολύτιμα όπλα στη γεωπολιτική αρένα.
Τον Μάρτιο του 2022, ο Τζο Μπάιντεν δήλωσε ότι θα επικαλεστεί εξουσίες της εποχής του Ψυχρού Πολέμου για να ενισχύσει την παραγωγή υλικών που είναι απαραίτητα στις μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων και τη μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η αμερικανική κυβέρνηση πρόσθεσε το λίθιο, το νικέλιο, το κοβάλτιο, τον γραφίτη και το μαγγάνιο στη λίστα που καλύπτει ο νόμος περί αμυντικής παραγωγής του 1950. Είναι ο ίδιος νόμος που επικαλέστηκε ο Χάρι Τρούμαν για την παραγωγή χάλυβα για τον πόλεμο της Κορέας και ο Ντόναλντ Τραμπ για την παραγωγή μασκών κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Μέσα στην επόμενη δεκαετία εκτιμάται ότι για να καλυφθεί η παγκόσμια ζήτηση για γραφίτη θα χρειαστούν 97 νέα μεταλλεία και επενδύσεις άνω των 10 δισ. δολαρίων. Είναι δύσκολο οι ΗΠΑ να καταφέρουν να καλύψουν τις ανάγκες τους και για να σταματήσουν να εξαρτώνται από την Κίνα επενδύουν ήδη τεράστια ποσά στην καινοτομία των μπαταριών.
Στην Ουάσινγκτον γνωρίζουν ότι για να συνεχίσουν οι ΗΠΑ να ηγούνται στο πεδίο της πράσινης ενέργειας και της πράσινης μετάβασης, θα πρέπει να βρει τρόπους να φτιάνει μπαταρίες με λιγότερα από τα στοιχεία που προμηθεύεται από την Κίνα. Οι πρόσφατοι περιορισμοί της Κίνας στις εξαγωγές γραφίτη είναι μία προειδοποίηση για το πως θα αντιδράσει το Πεκίνο σε πιθανές γεωπολιτικές αναταράξεις. Η μεγάλη κόντρα ΗΠΑ-Κίνας για τις μπαταρίες θα μπορούσε να προκαλέσει μία νέα παγκόσμια κρίση, στην οποία η Ευρώπη θα βρεθεί στη μέση και θα επηρεαστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό.
