Ένα από τα πιο βασικά αγαθά για την ανθρώπινη επιβίωση, το νερό, αποτελεί αντικείμενο μίας κρυφής παγκόσμιας αγοραπωλησίας. Παρότι δηλαδή το νερό ως φυσικό προϊόν αποτελεί μόνο το 0,0002% της παγκόσμιoυ εμπορίου, οι πραγματικές αγοραπωλησίες του είναι πολλαπλάσιες, αφού η εκμετάλλευσή του βρίσκεται πίσω από την παραγωγή σχεδόν των πάντων.
Έτσι για παράδειγμα, ενώ το 2016, περίπου 636 εκατ. κυβικά μέτρα πωλήθηκαν παγκοσμίως μέσω αγωγών, υδροφόρων και της αγοράς χαρτιού, επιπλέον 2 τρισ. κυβικά μέτρα ανταλλάχθηκαν εμμέσως μέσω της αγοράς αγροτικών προϊόντων. Με αυτό τον τρόπο, πίσω από το εμπόριο που λαμβάνει χώρα αυτή τη στιγμή στον πλανήτη, βρίσκεται σε εξέλιξη μία συνεχής αγοραπωλησία «εικονικού νερού».
Μάλιστα υπολογίζεται πως αυτή η εικονική αγοραπωλησία του νερού μπορεί να φτάσει τα 2,9 τρισ. κυβικά μέτρα ως το 2050.
Τον όρο «εικονικό νερό» εφηύρε ο Τόνι Άλαν, Βρετανός γεωγράφος, στη δεκαετία του ’90 για να περιγράψει αυτό το εμπόριο που διεξάγεται και δεν είναι ορατό, σε αντιδιαστολή με το «φυσικό νερό» που πωλείται και αγοράζεται μέσω αγωγών, συμβολαίων και πλαστικών μπουκαλιών. Οι εισαγωγές τροφίμων, υποστήριξε, αποτελούν δείκτη της κλίμακας του ελλείμματος νερού μίας οικονομίας. Υψηλά επίπεδα εισαγωγών τροφίμων αποτελούν ένδειξη πως ένα κράτος δεν διαθέτει αρκετό νερό για να καλλιεργήσει τη δική του τροφή, ενώ τα χαμηλά επίπεδα καταδείκνυαν το αντίθετο.
Το εμπόριο του νερού μέσω των αγαθών διπλασιάστηκε από το 1986 ως το 2007, με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και την ανάπτυξη της ναυτιλίας. Αυτή η τάση, μαζί με την αύξηση του ΑΕΠ μερικών από τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, θα συνεχίσει και αυτό τον αιώνα, σύμφωνα με ακαδημαϊκή έρευνα για το μέλλον του εικονικού νερού από το πανεπιστήμιο του Μέριλαντ. Και αυτό σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον όπου η λειψυδρία αναγκάζει τις πόλεις, τις χώρες και τις εταιρείες να αγοράζουν το νερό από όλο και πιο μακρινά μέρη. Η μεταφορά του νερού εξελίσσεται σε μία παγκόσμια βιομηχανία, και όχι μόνο στα μέρη με ακατάλληλο προς πόση νερό. Οι αγορές όπου τα δικαιώματα του νερού πωλούνται και αγοράζονται στην Αυστραλία, τη Χιλή, την Ισπανία και τις ΗΠΑ έχουν γίνει πιο ασταθείς. Και τάνκερ φορτωμένα με νερό γίνονται απαραίτητα ακόμη και στις αναπτυγμένες χώρες που πλήττονται από ξηρασίες λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Όπως έδειξε συγκεκριμένα η έρευνα από το πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, ως το 2100 η αγορά του εικονικού νερού θα μπορούσε ακόμη και να πενταπλασιαστεί.
Πηγή: One Earth, Πανεπιστήμιο Μέριλαντ, Agricultural market integration preserves future global water resources https://www.cell.com/one-earth/fulltext/S2590-3322(23%2900351-2
Σύμφωνα με τρία σενάρια, παγκοσμίως οι εξαγωγές στο εικονικό ετήσιο «πράσινο νερό» (αυτό που αποδίδεται στην υγρασία του εδάφους και το εικονικό «γαλάζιο νερό» (δηλαδή το νερό του υδροφόρου ορίζοντα μαζί με τα επιφανειακά νερά) θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά 3.500 και 500 κυβικά χιλιόμετρα αντίστοιχα.
Αντιθέτως, η εξοικονόμηση στο εμπόριο του νερού θα μπορούσε να μας γλιτώσει κατανάλωση 6 τρις. κυβικών μέτρων νερού ως το τέλος του αιώνα, που αντιστοιχούν σε 2 δισ. πισίνες Ολυμπιακών διαστάσεων ή περισσότερο από όλο το νερό της Λίμνης του Μίσιγκαν.
Χρειάστηκαν σχεδόν τρεις δεκαετίες για να καταλάβουν οι επιστήμονες πώς να χαρτογραφήσουν το εικονικό εμπόριο νερού. Ερευνητές στο Πολυτεχνείο του Τορίνο στην Ιταλία το έκαναν αναλύοντας εκατομμύρια σημεία δεδομένων για τις αγροτικές ανταλλαγές μέχρι το 2016, τα οποία καταγράφηκαν από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ.
«Το εικονικό νερό έχει γίνει ένας τρόπος για να κατανοήσουμε πώς οι χώρες συνδέονται μεταξύ τους από γεωπολιτική άποψη», λέει η Μάρτα Τουνινέτι συν-συγγραφέας της έρευνας του Τορίνο. «Χρησιμοποιούμε αυτούς τους δείκτες για να κατανοήσουμε ποιες είναι οι επιπτώσεις στο εμπορικό δίκτυο εάν μια κλιματική ή γεωπολιτική κρίση πλήξει μια χώρα παραγωγό».
