THEPOWERGAME
Μιχαήλ Βασιλειάδης
Οικονομολόγος στη Eurobank Research
Από το πρώτο Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής (ΠΟΠ) το 2010, η ελληνική οικονομία, πέρα από την τιθάσευση των τότε δημοσιονομικών ανισορροπιών, ξεκίνησε μια διαδικασία μετασχηματισμού του αναπτυξιακού της προτύπου, με μεταρρυθμίσεις σε αγορές του ιδιωτικού τομέα και στη διάρθρωση και λειτουργία του δημόσιου τομέα.
Στόχοι των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες συνεχίζονται κατόπιν των ΠΟΠ, είναι πρωτίστως η ενθάρρυνση των επενδύσεων στην ελληνική οικονομία και η βελτίωση των εξαγωγικών της επιδόσεων, προκειμένου αφενός να περιοριστεί η υψηλή εξάρτηση του ΑΕΠ από την εγχώρια καταναλωτική ζήτηση, η οποία συνήθως επηρεάζεται έντονα από την εκάστοτε φάση του οικονομικού κύκλου, αφετέρου η ανάπτυξη να έχει χαρακτηριστικά διατηρησιμότητας και αειφορίας. Η Eurobank προωθεί τον διάλογο προς τις συγκεκριμένες κατευθύνσεις με σειρά πρωτοβουλιών. Τον Δεκέμβριο του 2022, με τη μελέτη «Το Αναδυόμενο Μοντέλο Ανάπτυξης της Ελληνικής Οικονομίας», αναδείξαμε 5 πυλώνες δραστηριότητας που έχουν δυναμικές προοπτικές και εκδηλωμένο επενδυτικό ενδιαφέρον: ενέργεια – πράσινη μετάβαση, υποδομές & ακίνητα, τηλεπικοινωνίες & ψηφιακή αναβάθμιση, τουρισμός, βιομηχανία. Στις 10 Ιουνίου εκδώσαμε την πρώτη από τη σειρά των σχετικών κλαδικών μελετών για τον Πυλώνα Ενέργειας – Πράσινης Μετάβασης.
Η ενέργεια είχε ανέκαθεν κεντρική σημασία για την ανάπτυξη, καθώς αποτελεί εισροή σε όλες τις παραγωγικές διαδικασίες, ενώ είναι βασικό αγαθό για τα νοικοκυριά. Η σημασία του κλάδου ενισχύθηκε περαιτέρω στο πλαίσιο των διεθνών προσπαθειών για την αποτροπή και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Green Deal), σε συνδυασμό με ένα πλέγμα εθνικών στρατηγικών (Ελλάδα 2.0, ΕΣΠΑ 2021-2027, Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα) παρέχουν τον οδικό χάρτη για μια δίκαιη και συμπεριληπτική μετάβαση, περιλαμβανομένων μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται και χρηματοδοτικών προγραμμάτων. Οι κυριότεροι στόχοι αυτών των στρατηγικών αφορούν στην ταχύρρυθμη ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), αναβαθμίσεις δικτύων μεταφοράς, επέκταση δυνατοτήτων αποθήκευσης ενέργειας, βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων, ανάπτυξη συνθετικών «πράσινων» καυσίμων και εξηλεκτρισμό των ελαφρών μεταφορών. Οι συγκεκριμένες στρατηγικές υποστηρίζουν ήδη επενδύσεις σημαντικής κλίμακας στις προτεραιότητες που μόλις αναφέρθηκαν, κυρίως σε παραγωγή μέσω ΑΠΕ και εφαρμογές για την ενεργειακή εξοικονόμηση (π.χ. οι δράσεις «Εξοικονομώ»).
Η συμβολή του Πυλώνα Ενέργειας – Πράσινης Μετάβασης στο ΑΕΠ στην Ελλάδα αυξάνεται συνεχώς, από 1,04% το 2008 στο 3,57% το 2020, παρουσιάζοντας δυναμική και ανθεκτικότητα στις δυσμενείς συνθήκες της εγχώριας κρίσης χρέους. Ως αποτέλεσμα αυτών των χαρακτηριστικών του πυλώνα, σε συνδυασμό με την αποδοτικότητα των μεταρρυθμίσεων που έχουν πραγματοποιηθεί, το μερίδιο του προϊόντος του στην Ελλάδα στο σύνολο του ίδιου μεγέθους σε επίπεδο ΕΕ ενισχύθηκε από 1,4% το 2011 σε 1,9% το 2020. Επίσης, ο πυλώνας συνεισέφερε μεταξύ 3,13%-3,53% του ΑΕΠ ετησίως σε φορολογικά έσοδα από το ΦΠΑ και τον ΕΦΚ στα έτη 2017-2022.
Στην πλευρά της εγχώριας ζήτησης ενέργειας, η κατανάλωση στην Ελλάδα παρουσιάζει υψηλό βαθμό εξάρτησης από εισαγωγές, κυρίως σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, με το δεύτερο καύσιμο να υποκαθιστά σταδιακά στον κλάδο ηλεκτροπαραγωγής τον εγχωρίως εξορυσσόμενο λιγνίτη. Ο ρόλος του πετρελαίου υποχωρεί βραδύτερα, π.χ. μέσω της διασύνδεσης όλο και περισσότερων νησιών στο ηπειρωτικό σύστημα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και της κατάργησης μονάδων παραγωγής με το συγκεκριμένο καύσιμο. Η μείωση της χρήσης αυτών των συμβατικών πηγών ενέργειας έχει επιδράσει περιοριστικά στο δείκτη ενεργειακής έντασης και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που υποχωρούν από το 2018, ωστόσο ο πρώτος εκ των δεικτών βρίσκεται από το 2017 ελαφρώς υψηλότερα από το μέσο όρο στην ΕΕ. Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα συγκαταλεγόταν το 2020 μεταξύ των 10 χωρών της ΕΕ οι οποίες πέτυχαν εμπρόθεσμα τους Στόχους 20-20-20 της στρατηγικής «Ενέργεια 2020», πρώτον, για περιορισμό 20% στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (έναντι του 1990), δεύτερον, για παραγωγή του 20% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και τρίτον, για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20% σε σύγκριση με τα προβλεπόμενα επίπεδα στη στρατηγική «Ενέργεια 2020». Επιπλέον, η Ελλάδα πέτυχε μεταξύ των χωρών της ΕΕ τη μεγαλύτερη μείωση τελικής συνολικής κατανάλωσης ενέργειας σε σύγκριση με το 2005 (-30,9%).
Η στρατηγική γεωγραφική θέση της Ελλάδας ευνοεί την εξέλιξή της σε κόμβο (hub) για τη διαμετακόμιση ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου στην Κεντρική Ευρώπη. Άλλωστε, για την εμβάθυνση εφαρμογής του Υποδείγματος Στόχου της ΕΕ για τον κλάδο της Ενέργειας (Target Model) εγχωρίως, είναι απαραίτητη η αύξηση των διασυνδέσεων με άλλες αγορές-χώρες (market coupling), που θα εξυπηρετήσει τους βασικούς στόχους του υποδείγματος, δηλαδή την ενίσχυση της διαθέσιμης ρευστότητας, τη συμμετοχή των ΑΠΕ στο διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας και τον περιορισμό των αναγκών σε εφεδρείες παραγωγής, που συνεπάγονται υψηλότερο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας.
Οι υλοποιούμενες και αναμενόμενες επενδύσεις σε μονάδες αεριοποίησης, φύλαξης υγροποιημένου φυσικού αερίου και ηλεκτροπαραγωγής, με ΑΠΕ καθώς και σύγχρονες, καθαρές τεχνολογίες μη ανανεώσιμων καυσίμων (π.χ. CCGTs) θα συμβάλλουν στους στόχους της ενεργειακής θωράκισης και εξοικονόμησης του σχεδίου RePowerEU της ΕΕ, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία και πηγές ενημέρωσης, αναμένεται να υλοποιηθούν την περίοδο 2023-2030 μεγάλα επενδυτικά έργα στον πυλώνα συνολικής αξίας τουλάχιστον €10,25 δισ., χάρη και στις δυνατότητες του ΤΑΑ. Στη μελέτη για τον Πυλώνα Ενέργειας – Πράσινης Μετάβασης εκτιμήθηκε πως η υλοποίηση αυτών των επενδύσεων θα αποφέρει €19,94 δισ. περισσότερη προστιθέμενη αξία στην οικονομία, δηλαδή 1,9 φορές την αξία τους. Ανάλογα με το βαθμό διείσδυσης των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή έως το 2030, που θα υποκαταστήσουν εισαγωγές ενεργειακών πόρων, εκτιμήθηκε βελτίωση του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών ετησίως μεταξύ €458,5-€542,9 εκατ., παρά την αναμενόμενη αύξηση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας κατά περίπου 5,8% έως το 2030 έναντι του 2021. Μέσο-μακροπρόθεσμα, όταν θα έχει ολοκληρωθεί και θα αρχίσει να αποδίδει ένα σημαντικό τμήμα των επενδύσεων σε «πράσινες» τεχνολογίες, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας θα υποχωρήσουν σε σαφώς χαμηλότερα επίπεδα από τα τρέχοντα.
Η μελέτη περιλαμβάνει ένα πλέγμα πολιτικών για τον Πυλώνα Ενέργειας – Πράσινης Μετάβασης, μεταξύ των οποίων τη διεύρυνση χρήσης μακροχρόνιων συμβάσεων προμήθειας «πράσινης» ενέργειας από επιχειρήσεις (PPAs), την αξιοποίηση των δυνατοτήτων από την αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού Προσωρινού Πλαισίου Κρατικών Ενισχύσεων (TCTF) τον Μάρτιο του 2023 για τη στήριξη επιχειρήσεων του πυλώνα και ευρύτερα, του τομέα της βιομηχανίας, την αξιοποίηση και άλλων ΑΠΕ (γεωθερμία, κυματική ενέργεια, μικρές ανεμογεννήτριες), αλλά και το συστηματικότερο σχεδιασμό για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
