Την ώρα που οι επιβάτες επιστρέφουν στα αεροδρόμια με ρυθμούς που θυμίζουν τις ένδοξες ημέρες πριν την πανδημία, οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα παράδοξο: περισσότερες πτήσεις, περισσότερα έσοδα από εισιτήρια, αλλά και αστρονομικές απώλειες λόγω καθυστερήσεων. Το 2024 αναμένεται να είναι η χειρότερη χρονιά των τελευταίων 25 ετών όσον αφορά τις καθυστερήσεις πτήσεων, με το κόστος για τον κλάδο να ξεπερνά τα 2,8 δισεκατομμύρια ευρώ – ποσό που ισοδυναμεί με περίπου 2,4 δισεκατομμύρια λίρες.
Η Eurocontrol, ο φορέας διαχείρισης του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου, προβλέπει ότι αυτό το καλοκαίρι θα διαχειριστεί 5% περισσότερες πτήσεις σε σχέση με πέρυσι. Όμως, η αύξηση του όγκου έρχεται σε μια στιγμή κατά την οποία το σύστημα έχει φτάσει στα όριά του. Σύμφωνα με τον Steven Moore, επικεφαλής των επιχειρήσεων διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας: «Είναι σαφές πως δεν θα έχουμε καλοκαίρι χωρίς καθυστερήσεις».
Το τέλειο καταιγιστικό σενάριο
Η δραματική αύξηση των καθυστερήσεων —47% χειρότερη από το 2023— δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στον καιρό. Αν και τα ακραία καιρικά φαινόμενα παίζουν ρόλο, το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στην έλλειψη προσωπικού σε καίριες θέσεις, κυρίως στους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας. Η κατάσταση είναι τόσο οξεία που, όπως αποκαλύπτει η έκθεση της Eurocontrol, πολλά περιστατικά αποδίδονται σκόπιμα σε καιρικά αίτια ώστε να αποφευχθούν τα πρόστιμα που συνδέονται με καθυστερήσεις λόγω ανθρώπινου παράγοντα.
Πόλεις όπως η Καρλσρούη, η Βουδαπέστη, το Ζάγκρεμπ, η Μασσαλία και η Ρεμς βρίσκονται στη λίστα των χειρότερων επιδόσεων, ενώ οι κυριότερες χώρες-εστίες καθυστερήσεων είναι η Γαλλία, η Γερμανία και η Ουγγαρία.
Οι αεροπορικές σε απόγνωση
Οι αεροπορικές εταιρείες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Η EasyJet ανέφερε αύξηση 41% στις καθυστερήσεις τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο, γεγονός που προμηνύει ένα δύσκολο καλοκαίρι. Ο Chief Operating Officer της εταιρείας, David Morgan, δήλωσε πως η κατάσταση είναι «ανησυχητική» και πως κάθε χρόνο αντιμετωπίζουν προβλήματα επάνδρωσης στα κέντρα ελέγχου. «Το κόστος των καθυστερήσεων είναι εξωφρενικό – μιλάμε για εκατοντάδες εκατομμύρια», τόνισε.
Ανάλογη είναι η θέση του CEO της Ryanair, Michael O’Leary, ο οποίος επανειλημμένα έχει καυτηριάσει το κόστος και την αναποτελεσματικότητα του συστήματος. «Η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως να διορθώσει το αποτυχημένο σύστημα ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας, για το οποίο πληρώνουμε εξωφρενικά τέλη», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ο Ben Smith, διευθύνων σύμβουλος της Air France-KLM, αποκάλυψε ότι μόνο στη Γαλλία υπάρχει έλλειψη 20-25% σε ελεγκτές, οδηγώντας αναπόφευκτα σε καθυστερήσεις σε μεγάλο αριθμό πτήσεων.
Καθυστερήσεις που κοστίζουν… παντού
Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στις πτήσεις που ξεκινούν ή καταλήγουν σε χώρες με μειωμένη ικανότητα διαχείρισης, αλλά επηρεάζει και τις υπερπτήσεις (overflights). Το σύστημα είναι τόσο κορεσμένο, ώστε ένα πρόβλημα σε μία περιοχή εξαπλώνεται σαν ντόμινο σε ολόκληρο το δίκτυο.
Ο Jesús García από την Enaire, τη σχετική ισπανική υπηρεσία, περιέγραψε το φαινόμενο ως έναν «τέλειο κυκλώνα», που συνδυάζει απρόβλεπτη αύξηση της ζήτησης, ελλιπή επάνδρωση, γεωπολιτικές εντάσεις με στρατιωτικές δραστηριότητες και αποκλεισμούς εναέριων χώρων, καθώς και όλο και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Το πρόβλημα της επάνδρωσης εντείνεται από το γεγονός ότι η εκπαίδευση ελεγκτών απαιτεί 2-3 χρόνια, ενώ ο προγραμματισμός προσλήψεων γίνεται με βάση στοιχεία κυκλοφορίας που είχαν υποτιμηθεί — και προέρχονταν από την πανδημική περίοδο.
Αντίκτυπος στους επιβάτες – και το περιβάλλον
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η περιορισμένη χωρητικότητα του εναέριου χώρου και οι συνεχείς καθυστερήσεις επηρεάζουν όχι μόνο την εμπειρία των επιβατών αλλά και την αποδοτικότητα του συνολικού συστήματος αερομεταφορών. Οι καθυστερήσεις οδηγούν σε επιπλέον καύσιμα και αεροσκάφη που πετούν σε μη βέλτιστες διαδρομές, αυξάνοντας το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του κλάδου.
Οι απεργίες ρίχνουν λάδι στη φωτιά
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι κινητοποιήσεις προσθέτουν ακόμη έναν αστάθμητο παράγοντα. Ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας στην Ελλάδα κατέβηκαν πρόσφατα σε 24ωρη απεργία, παραλύοντας εντελώς το αεροδρόμιο της Αθήνας και επηρεάζοντας έως και 12.800 Βρετανούς επιβάτες. Αντίστοιχες κινητοποιήσεις σημειώνονται και στην Ιταλία, με προσωπικό καμπίνας να απεργεί για ώρες.
Ενώ η ζήτηση για αεροπορικά ταξίδια ανακάμπτει δυναμικά, οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες δεν μπορούν να κεφαλαιοποιήσουν την αυξημένη επιβατική κίνηση λόγω ενός συστήματος ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας που υποφέρει από χρόνια υποστελέχωση, έλλειψη ευελιξίας και δομικά προβλήματα. Το αποτέλεσμα; Καθυστερήσεις, χαμένοι πόροι, δυσαρεστημένοι επιβάτες — και μια καλοκαιρινή σεζόν που ενδέχεται να μείνει στην ιστορία όχι για τις διακοπές, αλλά για την ταλαιπωρία.
