Η Ελλάδα, λόγω της εγγύτητάς της με την Τουρκία, δίνει σταθερά προτεραιότητα στις υψηλές αμυντικές δαπάνες, υπερβαίνοντας τον στόχο του 2% του ΑΕΠ του ΝΑΤΟ ακόμη και κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Η χώρα διαθέτει ισχυρό στρατό και εστιάζει στην αποτροπή της Τουρκίας, του πρώην αυτοκρατορικού γείτονά της, γράφει το Bloomberg.
Όταν χτυπάει ο συναγερμός στην αεροπορική βάση της Τανάγρας, βορειοδυτικά της Αθήνας, δεν χρειάζονται περισσότερα από πέντε λεπτά για να σηκωθεί ένα μαχητικό αεροσκάφος Rafale και να ξεκινήσει να διασχίζει το Αιγαίο Πέλαγος προς τα σύνορα με την Τουρκία.
Η Ελλάδα έχει μια μακρά αντιπαλότητα με τον πρώην αυτοκρατορικό γείτονά της για τα κυριαρχικά δικαιώματα στα νησιωτικά ύδατα που τους χωρίζουν, αναφέρει το δημοσίευμα. Και προσθέτει ότι, παρά το γεγονός ότι είναι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, οι δυνάμεις τους έφτασαν κοντά σε σύγκρουση το 1996 και η ένταση κλιμακώθηκε ξανά μόλις πριν από πέντε χρόνια.
Καθώς η Ευρώπη υπολογίζει πώς να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες μπροστά στην απειλή της Ρωσίας, η Ελλάδα προσφέρει τώρα μερικά πολύτιμα μαθήματα για το τι χρειάζεται για να ζεις με έναν αντίπαλο δίπλα σου. Ενώ η χώρα των 10 εκατομμυρίων κατοίκων έχει διατηρήσει ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, ανεξαρτήτως κόστους, έχει αγωνιστεί να αναπτύξει μεγάλη εγχώρια αμυντική βιομηχανία.
Η Ελλάδα ξεπερνούσε σταθερά τον στόχο του ΝΑΤΟ για δαπάνες 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ακόμη και στο αποκορύφωμα μιας κρίσης δημόσιου χρέους που γονάτισε την οικονομία. Το 2015, τη χρονιά που η Ελλάδα πάλεψε με τους πιστωτές της για τα εξοντωτικά μέτρα λιτότητας που σχεδιάστηκαν για να διορθώσουν τα οικονομικά της, εξακολουθούσε να υπερβαίνει τις δαπάνες της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Σε αντίθεση με άλλα μέρη της Ευρώπης, ο ισχυρός στρατός είναι βαθιά ριζωμένος στο μυαλό των Ελλήνων. Η χώρα συγκαταλέγεται στη μειοψηφία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και οι δαπάνες για την εθνική ασφάλεια είναι παραδοσιακά μια πολιτική που υποστηρίζεται από τις κυβερνήσεις όλων των χώρων.
«Η αμυντική δομή της Ελλάδας είναι χτισμένη κυρίως γύρω από την αποτροπή της Τουρκίας», δήλωσε η Ινώ Αφεντούλη, εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων στην Αθήνα και πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. «Δεν υπάρχει άλλη προτεραιότητα».
Όπως πάντα, το θέμα ανάγεται στη γεωγραφία και την ιστορία. Με τον τρόπο που τα κράτη της Βαλτικής ήταν από τα πιο «γεράκια» απέναντι στη Ρωσία από την αρχική εισβολή της στην Ουκρανία το 2014, η εξοικείωση έχει οδηγήσει σε επιφυλακτικότητα. Η Ελλάδα ήταν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για τέσσερις αιώνες, ενώ οι βόρειες περιοχές της παρέμειναν υπό τουρκικό έλεγχο μέχρι λίγο πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα γεγονότα στην Τουρκία παίζουν ευρέως στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Αυτήν την εβδομάδα ήταν η φυλάκιση του πολιτικού αντιπάλου του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Εκρέμ Ιμάμογλου, ακριβώς την ώρα που η Ελλάδα γιόρταζε την Ημέρα Ανεξαρτησίας στις 25 Μαρτίου με τη συνηθισμένη στρατιωτική παρέλαση, στην οποία παρουσιάζονταν τεθωρακισμένα οχήματα, μαχητικά αεροσκάφη και οι ειδικές δυνάμεις της χώρας.
«Η θέση της Ελλάδας είναι πολύ ιδιαίτερη γεωπολιτικά, θέτοντας πολλές προκλήσεις για την ασφάλεια», δήλωσε ο Σπύρος Μπλαβούκος, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ερευνητής στη δεξαμενή σκέψης ΕΛΙΑΜΕΠ. Η γεωγραφία σημαίνει ότι η χώρα «βρίσκεται σε μια συνεχή διαδικασία ετοιμότητας όσον αφορά τις αμυντικές της δαπάνες και τα προγράμματα στρατιωτικού εξοπλισμού».
Ενώ το μεσογειακό έθνος έχει προχωρήσει σε όλες τις αγορές υλικού, σε αντίθεση με την Τουρκία, παράγει πολύ λίγα από αυτά η ίδια. Ένα μεγάλο μέρος των δαπανών της χώρας έχει πάει στο στρατιωτικό προσωπικό και στην προμήθεια όπλων από το εξωτερικό, ενώ πολύ λίγα έχουν δαπανηθεί για έρευνα και ανάπτυξη.
Αυτή είναι μια χαμένη ευκαιρία, δήλωσε η Αφεντούλη, μια ευκαιρία που η Ευρώπη θα πρέπει να αποφύγει να επαναλάβει, καθώς οι χώρες ανταποκρίνονται στην αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τον ρόλο των ΗΠΑ στην ασφάλεια της Ευρώπης υπό την κυβέρνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.
«Εάν έχετε μια 10ετή αμυντική στρατηγική, θα πρέπει να δημιουργήσετε μια εθνική βιομηχανία με βάση αυτά που έχετε και αυτά που θα χρειαστείτε στο μέλλον», είπε. «Θα μπορούσατε να έχετε ένα οικοσύστημα που θα ενισχύει την ανάπτυξη των εγχώριων εταιρειών», πρόσθεσε. «Δεν μιλάμε για βαριά όπλα ή αεροπλάνα, αλλά ίσως για ανταλλακτικά ή αμυντικό λογισμικό».
Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη αναμένεται να παρουσιάσει την επόμενη αμυντική στρατηγική της στις αρχές του επόμενου μήνα. Θα επικεντρωθεί στη μεγαλύτερη εμπλοκή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας και στο αγκάλιασμα τοπικών νεοφυών επιχειρήσεων, δήλωσε κυβερνητικός αξιωματούχος.
Σε όλη την Ευρώπη, οι κυβερνήσεις καλούνται τώρα να διασφαλίσουν ότι οι ψηφοφόροι συμφωνούν με τις υψηλότερες αμυντικές δαπάνες, καθώς τα χρήματα μεταφέρονται από αλλού. Οι κοινωνικές δαπάνες θα μπορούσαν να περικοπούν, οι φόροι θα μπορούσαν να αυξηθούν.
Η ώθηση για την επέκταση των δυνατοτήτων ασφαλείας στο πλαίσιο του σχεδίου ReArm Europe της ΕΕ θα μπορούσε επίσης να δώσει ώθηση στην Ελλάδα.
ΕΑΣ και ΕΑΒ στην πρώτη γραμμή
Η χώρα διαθέτει δύο κύριες αμυντικές εταιρείες: Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα, η οποία παράγει διάφορους τύπους πυρομαχικών, και την Ελληνική Αεροδιαστημική Βιομηχανία (ΕΑΒ), η οποία υποστηρίζει μαχητικά αεροσκάφη και κατασκευάζει εξαρτήματα για αεροσκάφη, συμπεριλαμβανομένων των F-16.
Με έδρα την Τανάγρα δίπλα στην αεροπορική βάση, η ΕΑΒ βρίσκεται στη διαδικασία παραγωγής των δικών της μη επανδρωμένων αεροσκαφών, καθώς και ενός συστήματος κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, μια πρώιμη έκδοση του οποίου αναπτύχθηκε σε ελληνικά πολεμικά πλοία που συμμετείχαν στην πρόσφατη ναυτική επιχείρηση της ΕΕ Aspides στην Ερυθρά Θάλασσα.
«Οι σύγχρονοι πόλεμοι έχουν αποδείξει ότι η ύπαρξη εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας αποτελεί προϋπόθεση για να έχουμε αξιόπιστες ένοπλες δυνάμεις σε βάθος χρόνου», δήλωσε ο Αλέξανδρος Διακόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας. «Πρέπει να είσαι σε θέση να κατασκευάζεις κάποια συστήματα αυτόνομα, ώστε να μπορείς να τα υποστηρίζεις χωρίς να χρειάζεται να τα παίρνεις από το εξωτερικό».
Η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1952 μαζί με την πολύ μεγαλύτερη γειτονική της Τουρκία, καθώς η συμμαχία επεδίωκε να ενισχύσει τη νοτιοανατολική πλευρά της Ευρώπης κατά τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Ενώ έφερε δύο παλιούς εχθρούς στο ίδιο στρατόπεδο, περιέπλεξε επίσης την Ελλάδα πιο στενά με τη Δύση. Η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΕΕ το 1981, πέντε χρόνια πριν από την Ισπανία.
Τα τελευταία πέντε χρόνια η Ελλάδα αγόρασε μαχητικά αεροσκάφη Rafale και φρεγάτες από τη Γαλλία και έχει επίσης παραγγείλει έως και 40 F-35 από τις ΗΠΑ. Ήρθαν με υποστήριξη ασφαλείας από μεγαλύτερες χώρες.
Η Ελλάδα και η Γαλλία υπέγραψαν αμυντικό σύμφωνο το 2021. Οι ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, διαθέτουν ναυτική βάση στο νησί της Κρήτης και χρησιμοποιούν το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης στη βορειοανατολική γωνία της Ελλάδας για πολυεθνικές ασκήσεις και στρατιωτικές μετακινήσεις.
Οι αμυντικές δαπάνες είναι ένα πολιτικό εργαλείο, σύμφωνα με τον κ. Μπλαβούκο στο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Εξασφαλίζει «κάποιο είδος πολιτικής προστασίας ή κάποιου είδους ειδική σχέση με τρίτες χώρες, μεγάλες δυνάμεις που έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα και ρόλους στην ευρύτερη γεωπολιτική περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου», είπε.
Πράγματι, η κλίμακα των δαπανών της Ελλάδας ως ποσοστό της παραγωγής της είναι συγκρίσιμη μόνο με εκείνη των ΗΠΑ ή των χωρών της Ε.Ε. που βρίσκονται άμεσα στην τροχιά της Ρωσίας, όπως η Πολωνία ή οι χώρες της Βαλτικής.
Η ελληνική εστίαση στη διατήρηση μιας αποτρεπτικής δύναμης είναι επίσης εμφανής στο στρατιωτικό προσωπικό της. Μόλις πάνω από το 1% του πληθυσμού απασχολείται στις δυνάμεις, σε σύγκριση με το 0,6% στην Τουρκία, το 0,4% στις ΗΠΑ και το 0,2% στη Γερμανία.
Ακόμα και στα χρόνια της κρίσης, οι όποιες εξοικονομήσεις προήλθαν από την περικοπή του κόστους λειτουργίας, δήλωσε ο Δημήτρης Λιάκος, πρώην υφυπουργός και μέλος της ομάδας που διαπραγματεύτηκε το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας με την ευρωζώνη. «Δεν υπήρξε ποτέ συζήτηση για μείωση των προγραμμάτων αμυντικών προμηθειών», είπε. «Αναγνωρίστηκε η μοναδικότητα της Ελλάδας».
