Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έχουν λάβει το μήνυμα από την Ουάσιγκτον, ώστε να προσπαθήσουν να κάνουν περισσότερα για την άμυνα και την Ουκρανία. Μιλούν αυστηρά όταν πρόκειται για την υποστήριξη της Ουκρανίας και την προστασία των συνόρων της ΕΕ και αντιστέκονται στην απαιτητική και πολλές φορές εχθρική γραμμή της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η νέα συνάντηση Ευρωπαίων ηγετών στο Παρίσι, η οποία πραγματοποιείται εντός της ημέρας. Πρόκειται για μία ακόμη πρωτοβουλία του προέδρου της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, στην οποία συμμετέχει και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης.
Ωστόσο, οι αντιφάσεις δεν λείπουν. Αντίθετα, βγαίνουν στο φως αρκετές φορές οξυμένες. Υπάρχει χάσμα μεταξύ λόγων και πράξεων και η ενότητα ήδη διασπάται, ειδικά όταν πρόκειται για τις δημόσιες δαπάνες και τον δανεισμό χρημάτων, σε μια περίοδο χαμηλής ανάπτυξης και υψηλού χρέους για την Ευρώπη, αναφέρει η Wall Street Journal. Οι Ολλανδοί και άλλοι δεν είναι υπέρ της αύξησης του κοινού χρέους της ΕΕ για την άμυνα, ενώ η προσπάθεια να διατηρηθεί η Ουγγαρία στη μεριά των πολιτικών επιλογών της ΕΕ είναι όλο και πιο δύσκολη.
Όταν η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε το πλάνο «ReArm Europe», που απαιτεί πολλά δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον για στρατιωτικές δαπάνες, δύο από τις μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ, η Ιταλία και η Ισπανία, θεώρησαν ότι ήταν αρκετά επιθετικό.
Η πρόσφατη απάντηση της ΕΕ στην προσπάθεια του Ντόναλντ Τραμπ να πιέσει την Ουκρανία για κατάπαυση του πυρός χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας ενόχλησε πολλούς τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Ουάσιγκτον, θεωρώντας την επικίνδυνα πρόωρη. «Ο ελεύθερος κόσμος χρειάζεται έναν νέο ηγέτη», έγραψε στο X. «Είναι δική μας, των Ευρωπαίων, η πρόκληση να την αναλάβουμε».
Η ηγεσία της ΕΕ προσπαθεί να δείξει ότι εργάζεται σκληρά για να απαντήσει στον Ντόναλντ Τραμπ με πειστικό τρόπο. Η Φον ντερ Λάιεν παρουσίασε ένα σχέδιο 800 δισ. ευρώ. Ωστόσο, μόνο τα 150 δισ. ευρώ από αυτά είναι πραγματικά διαθέσιμα ως μακροπρόθεσμα δάνεια για χώρες που επιθυμούν να τα χρησιμοποιήσουν για στρατιωτικούς σκοπούς. Το υπόλοιπο ποσό αποτελεί απλώς έναν υποθετικό αριθμό -μια άδεια από την ΕΕ στα κράτη-μέλη την επόμενη 4ετία να δανειστούν ακόμη περισσότερα για στρατιωτικούς σκοπούς από τους κρατικούς προϋπολογισμούς.
Οι αντιφάσεις στην ηγεσία της ΕΕ και οι φόβοι του νότου
Για χώρες όπως η Γερμανία, που έχει χαμηλό χρέος, αυτό πιθανότατα θα λειτουργήσει, ειδικά τώρα, που ο επόμενος καγκελάριος, Φρίντριχ Μερτς, κατάφερε να πείσει το κοινοβούλιο να χαλαρώσει το «φρένο χρέους», ήτοι τους δημοσιονομικούς κανόνες, ώστε να επιτραπεί η τεράστια δαπάνη για άμυνα, υποδομές και κλίμα.
Αλλά για χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, που αισθάνονται αρκετά μακριά από τη Ρωσία και έχουν τα δικά τους δημοσιονομικά προβλήματα, η συγκεκριμένη πολτική επιλογή, ως βασική προτεραιότητα πλέον, μπορεί να μην είναι μια εύκολη υπόθεση. Η Γαλλία, παρά τις ισχυρές δηλώσεις του προέδρου, Εμανουέλ Μακρόν, για τη «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης και την επιθυμία του να ηγηθεί της Γηραιάς Ηπείρου, είναι ένα κράτος-μέλος της ΕΕ βαθιά χρεωμένο και η αύξηση του χρέους είναι πολιτικά και οικονομικά μια επικίνδυνη επιλογή.
Η Γαλλία, επίσης, επιμένει η επιλογή για κατασκευή και αγορά όπλων, με τα νέα δάνεια να γίνεται μέσα στα ευρωπαϊκά σύνορα, και πασχίζει να κρατήσει τις αμερικανικές, βρετανικές και καναδικές εταιρείες εκτός. Αλλά ανακύπτουν κι άλλα ζητήματα: η προσπάθεια της ΕΕ να συντάξει συμφωνία άμυνας με τη Βρετανία καθυστερεί από το Παρίσι, λόγω αντιπαραθέσεων για τα αλιευτικά.
Ωστόσο, η Ευρώπη θα ξοδέψει σημαντικά περισσότερα για την άμυνα, δήλωσε στη WSJ ο Ίαν Λέσερ, διευθυντής του γραφείου των German Marshall Fund στο Βέλγιο. «Η έλευση της κυβέρνηση Τραμπ έδωσε μια ώθηση στην ιστορία. Δεν βρισκόμαστε σε ένα γραμμικό περιβάλλον, με μια γραμμική πορεία δαπανών».
Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης απορρίπτουν το σχέδιο της ΕE για την ενίσχυση των δαπανών άμυνας με φθηνά δάνεια, φοβούμενες ότι θα προσθέσει βάρη στο ήδη υψηλό χρέος τους, σχολιάζει το Politico. Η αντίσταση υπό την ηγεσία Γαλλίας, Ιταλίας και Ισπανίας αποτελεί σημαντικό πλήγμα στην προσπάθεια της προέδρου της Κομισιόν να ενισχύσει την στρατιωτική αυτονομία της Ευρώπης.
Το αδιέξοδο κινδυνεύει να ανατρέψει το σχέδιο των Βρυξελλών για τη διοχέτευση περισσότερων όπλων από την Ευρώπη στην Ουκρανία. «Ορισμένες χώρες έχουν σοβαρές αμφιβολίες για το πόσο εφικτό είναι και πόσο μπορούν να χρεωθούν σε αυτά τα επίπεδα», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της Ε.Ε. στο Politico.
Χώρες στη νότια Ευρώπη με υψηλό χρέος αυξάνουν τις απαιτήσεις τους για τα λεγόμενα «ομόλογα άμυνας»: επιχορηγήσεις που χρηματοδοτούνται μέσω κοινής δανειοδότησης της Ε.Ε. στις κεφαλαιαγορές, οι οποίες πρέπει να εγκριθούν ομόφωνα από τις 27 χώρες της Ε.Ε. «Υπάρχει ο κίνδυνος αποτυχίας, ο οποίος θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για τα ομόλογα άμυνας», πρόσθεσε.
Η Φον ντερ Λάιεν μέχρι στιγμής έχει αποφύγει να υποστηρίξει την ιδέα κοινού χρέους, δεδομένης της αντίστασης από τις αυστηρές βόρειες χώρες στα δημοσιονομικά, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, οι οποίες φοβούνται ότι αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει προηγούμενο για αμοιβαίο χρέος.
Οι αντιρρήσεις Ολλανδίας και Γερμανίας για ευρωομόλογα
«Όχι σε ευρωομόλογα», επανέλαβε ο Ολλανδός πρωθυπουργός, Ντικ Σχοόφ, έπειτα από συνάντηση των ηγετών της Ε.Ε. την περασμένη εβδομάδα.
Η Κομισιόν υποτίμησε ένα κρίσιμο σημείο σύγκρουσης: ενώ μπορεί να δανειστεί πιο φθηνά από τις περισσότερες χώρες-μέλη, τα δάνεια που χορηγεί εξακολουθούν να υπολογίζονται στο εθνικό χρέος -κάτι που αποτελεί κόκκινο πανί για τις χώρες με υψηλό χρέος, οι οποίες ανησυχούν μήπως τρομάξουν τις αγορές ή προκαλέσουν δημοσιονομικές κυρώσεις.
«Το σχέδιο της Φον ντερ Λάιεν βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στο εθνικό χρέος των κρατών», δήλωσε η Ιταλίδα πρωθυπουργός, Τζόρτζια Μελόνι, στους βουλευτές την περασμένη εβδομάδα.
Η Επιτροπή αναγνώρισε έκτοτε ότι οι εθνικοί προϋπολογισμοί θα πρέπει να μειωθούν σε άλλους τομείς για να καλυφθούν οι αυξανόμενες δαπάνες άμυνας -κάτι που είναι δύσκολο πολιτικά να πωληθεί σε χώρες των οποίων οι πολίτες ανησυχούν περισσότερο για τη μετανάστευση και την κλιματική αλλαγή, παρά για τα ρωσικά άρματα μάχης.
Η Ιταλία και η Ισπανία συγκεκριμένα έχουν πιέσει να διευρυνθεί ο ορισμός των δαπανών άμυνας που μπορούν να εξαιρεθούν από τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ -με τη Μαδρίτη να προτείνει ο έλεγχος των συνόρων, η κυβερνοασφάλεια και η ανθεκτικότητα των υποδομών να συμπεριληφθούν.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, ούτε η Ρώμη, ούτε η Μαδρίτη έχουν επιβεβαιώσει αν θα επικαλεστούν τη ρήτρα έκτακτης ανάγκης. Ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΕ υποθέτουν ότι καθυστερούν με την ελπίδα ότι η Φον ντερ Λάιεν θα μαλακώσει τη στάση της απέναντι στα «ομόλογα άμυνας», εν όψει της επόμενης Συνόδου Κορυφής των ηγετών τον Ιούνιο.
Ο διχασμός μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ «κάνει τη διαφορά στην αντίληψη της αγοράς, η οποία μπορεί να είναι αρνητική», δήλωσε στο Politico ανώτερος διπλωμάτης της Ε.Ε. «Αν όλοι δεν υποβάλουν το αίτημα ταυτόχρονα, η αγορά θα θέσει το όριο» για το πόσα μπορείτε να ξοδέψετε, πρόσθεσε. Ωστόσο, οι δημοσιονομικά συντηρητικές χώρες δεν αποδέχονται αυτό το επιχείρημα, με άλλον διπλωμάτη της ΕΕ να κατηγορεί τις νότιες χώρες για «πολιτικάντικες κινήσεις».
Το ΝΑΤΟ και η κόντρα Ε.Ε. – ΗΠΑ
Όσον αφορά το ΝΑΤΟ, οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες αρχίζουν επίσης να μιλούν σοβαρά για το πώς μπορούν να αντικαταστήσουν τη σημασία του ρόλου των ΗΠΑ στη συμμαχία -τόσο όσον αφορά τα προηγμένα όπλα, όσο και την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Αλλά υπάρχει περιορισμένη βούληση για να επιταχυνθεί οποιαδήποτε ρήξη με την Ουάσιγκτον, καθώς οποιαδήποτε τέτοια προσπάθεια αλλαγής πιθανότατα θα χρειαστεί πέντε ή ακόμα και δέκα χρόνια.
Αυτήν τη στιγμή 23 από τις 27 χώρες της ΕΕ είναι επίσης μέλη του ΝΑΤΟ, περιλαμβάνοντας περίπου το 95% των πολιτών της ΕΕ. Το ΝΑΤΟ έχει τις δικές του απαιτήσεις για νέες στρατιωτικές δαπάνες. Οι ευρωπαϊκές χώρες συζητούν τι μπορούν να προτείνουν στον Τραμπ στην επόμενη σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο, στη Χάγη, για να εξασφαλίσουν τη συνεργασία των ΗΠΑ σε οποιαδήποτε τύπου μετάβαση στους κόλπους της δυτικής στρατιωτικής συμμαχίας.
Ωστόσο, ενώ αξιωματούχοι του Τραμπ έχουν σε ιδιωτικές συζητήσεις καθησυχάσει τους Ευρωπαίους ότι ο Αμερικανός πρόεδρος υποστηρίζει το ΝΑΤΟ, ότι θα διατηρήσει την αμερικανική πυρηνική ασπίδα πάνω από την Ευρώπη και ότι παραμένει δεσμευμένος στην κοινή αμυντική πολιτική, οι απόψεις του Τραμπ πολλές φορές αλλάζουν σαν τα πουκάμισα και ο ίδιος επιμένει να βλέπει το ΝΑΤΟ σαν ένα κλαμπ όπου τα μέλη πληρώνουν για την αμερικανική προστασία.
Στην πρώτη του θητεία πολλές φορές εξέφρασε την ιδέα να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ θα υπερασπιστούν μόνο χώρες που πληρώνουν αρκετά για την άμυνα. Πριν από μερικές ημέρες επανέλαβε αυτήν την προειδοποίηση. Απαιτεί από τα μέλη του ΝΑΤΟ να πληρώσουν έως και το 5% του ΑΕΠ για την άμυνα, σημαντικά περισσότερα από τις ΗΠΑ, οι οποίες δαπανούν περίπου το 3,4% του ΑΕΠ τους για τον στρατό τους.
Οι αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ θέλουν να θέσουν έναν νέο στόχο δαπανών στη σύνοδο του Ιουνίου, πιο κοντά στο 3,5% του ΑΕΠ, αυξάνοντας το ποσοστό από το 2% που ισχύει σήμερα, αναφέρει η WSJ.
Ως απάντηση, η κυβέρνηση της Σουηδίας, του κεντροδεξιού κόμματος, ανακοίνωσε την Τετάρτη ότι σχεδιάζει να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες στο 3,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2030. Ένας φιλόδοξος στόχος, αφού η Σουηδία προβλέπεται να δαπανήσει 2,4% φέτος. Παράλληλα, η Δανία εξετάζει το ενδεχόμενο να αγοράσει περισσότερα αμερικανικά μαχητικά αεροσκάφη F-35, παρά τις τεταμένες σχέσεις της με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος δεν κρύβει την πρόθεσή του να προσαρτήσει τη Γροιλανδία.
«Πρέπει να ενισχύσουμε τον στόλο των μαχητικών αεροσκαφών μας. Και είναι απόλυτα λογικό να αγοράσουμε περισσότερα F-35», είπε στην εφημερίδα Børsen ο υπουργός Άμυνας, Τρελς Λουντ Πούλσεν, την ώρα που η Κοπεγχάγη επενδύει μαζικά στην άμυνά της.
Η ανησυχία στην Ευρώπη ότι οι ΗΠΑ μπορεί πλέον να μην είναι αξιόπιστος εταίρος ενισχύθηκε από τη συζήτηση μεταξύ των κορυφαίων αξιωματούχων της κυβέρνησης Τραμπ για την αμερικανική επίθεση στην Υεμένη, που αποκαλύφθηκε από τον Τζέφρι Γκόλντμπεργκ στο The Atlantic, ο οποίος προστέθηκε κατά λάθος στην ομαδική συνομιλία στην εφαρμογή μηνυμάτων Signal.
Η συζήτηση περιελάμβανε σχόλια όπως το εξής από τον αντιπρόεδρο Τζέι ντι Βανς: «Απλώς μισώ να βοηθάω ξανά τους Ευρωπαίους». Υπήρχαν υπεροπτικά μηνύματα για το πώς να κάνουν την Ευρώπη να πληρώσει για τη στρατιωτική επιχείρηση -αλλά τίποτα για την Κίνα, η οποία ωφελείται σημαντικά από το εμπόριο που περνά από τα στενά κοντά στην Υεμένη, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων εισαγωγών πετρελαίου και των εξαγωγών στην Ευρώπη. Η ξαφνική πρόταση του Τραμπ την περασμένη εβδομάδα ότι ένα μελλοντικό αμερικανικό μαχητικό αεροπλάνο μπορεί να πουληθεί σε συμμάχους σε υποβαθμισμένη έκδοση ενίσχυσε επίσης αυτές τις ανησυχίες.
Ωθούμενες από τη δήλωση του Τραμπ ότι σκοπεύει να αφήσει την άμυνα της Ουκρανίας στην Ευρώπη, η Βρετανία και η Γαλλία εργάζονται πάνω σε μια πρόταση για μια «συμμαχία των προθύμων», μια ευρωπαϊκή «δύναμη ασφαλείας» που θα βρίσκεται στην Ουκρανία μόλις επιτευχθεί μια συμφωνία ειρήνης Κιέβου – Μόσχας, αν ποτέ επιτευχθεί.
Ωστόσο, μέχρι στιγμής καμία άλλη χώρα της ΕΕ δεν έχει δημόσια δηλώσει ότι θα συμμετάσχει σε μια τέτοια δύναμη, η οποία είναι σε μεγάλο βαθμό ακαθόριστη και χωρίς χρηματοδότηση και την οποία η Ρωσία συνεχώς απορρίπτει. Ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, χαρακτήρισε την ιδέα «απλοϊκή» και «στάση και πόζα».
Η Ουκρανία και ο «σιδερένιος σκαντζόχοιρος» της Φον ντερ Λάιεν
Οι προσπάθειες για τη δημιουργία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας συνεχίζονται, μετά την ανακοίνωση της Τρίτης ότι οι δύο χώρες συμφώνησαν να σταματήσουν τις επιθέσεις σε πλοία στη Μαύρη Θάλασσα. Αλλά ακόμη και αυτή η συμφωνία υπόκειται σε ρωσικό αίτημα να άρουν οι δυτικές χώρες τις κυρώσεις στις ρωσικές εξαγωγές γεωργικών προϊόντων.
Η Φον ντερ Λάιεν θέλει, όπως είπε, να κάνει την Ουκρανία έναν «σιδερένιο σκαντζόχοιρο», κάτι που θα είναι πολύ δύσκολο για τη Ρωσία να το καταπιεί στο μέλλον. Η φιλοδοξία της προέδρου της Κομισιόν έρχεται ως ηχώς ενός πρώιμου αμυντικού σχεδίου για την Ουκρανία που είχε συντάξει ο πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Άντερς Ράσμουσεν, οποίος είχε ταχθεί υπέρ της προσπάθειας της Ουκρανίας να ενταχθεί στη δυτική στρατιωτική συμμαχία.
Αλλά ακόμα και ένας «σιδερένιος σκαντζόχοιρος» δεν αποτελεί εγγύηση ασφάλειας και συνεπάγεται μια δέσμευση για τη στήριξη της Ουκρανίας που θυμίζει βαρέλι χωρίς πάτο. Ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Μπαρτ ντε Βέβερ, περιέγραψε το ευρωπαϊκό πρόβλημα με τον δικό του τρόπο.
Επαινεί τον Μακρόν για τη δημιουργία της «συμμαχίας των προθύμων», ώστε να ενισχυθεί η στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, καθώς η αμερικανική υποστήριξη μειώνεται. Αλλά είπε επίσης ότι έχει παρακαλέσει για λίγο περισσότερη οργάνωση στην ευρωπαϊκή ομάδα, καθώς εκτός από την αυστηρή γλώσσα, οι διαφορετικές προσεγγίσεις στην κοινή γραμμή για στροφή της ΕΕ στην πολεμική οικονομία δεν κρύβονται κάτω από το χαλί.
