Για μία Τουρκία που πλησιάζει στο σημείο χωρίς επιστροφή, και με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να οδηγεί τη χώρα προς μια «απροκάλυπτη απολυταρχία», κάνει λόγο ο βρετανικός Economist σε ανάλυσή του για τις ραγδαίες εξελίξεις μετά την προφυλάκιση του Εκρέμ Ιμάμογλου.
Σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Economist, πλήθη διαδηλωτών κατέκλυσαν την πλατεία έξω από το δημαρχείο της Κωνσταντινούπολης στις 23 Μαρτίου για να υποστηρίξουν τον δήμαρχό τους, Εκρέμ Ιμάμογλου, τον πολιτικό αστέρα της τουρκικής αντιπολίτευσης. Σχεδόν 15 εκατομμύρια ψηφοφόροι είχαν μόλις επιβεβαιώσει τον κ. Ιμάμογλου ως υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) στις επόμενες προεδρικές εκλογές της χώρας, όπως ανακοίνωσε το κόμμα. Αλλά η συγκέντρωση δεν ήταν γιορτή. Ο άνθρωπος που οι οπαδοί της αντιπολίτευσης είχαν βγει για να ζητωκραυγάσουν ήταν πίσω από τα κάγκελα.
Θα παραμείνει εκεί για αρκετό καιρό. Νωρίτερα μέσα στην ημέρα ένα δικαστήριο συνέλαβε επίσημα τον κ. Ιμάμογλου εν αναμονή της δίκης. Η απόφαση σημαίνει ότι ο δήμαρχος θα περάσει μήνες, ίσως και χρόνια, στη φυλακή. Το δημοτικό συμβούλιο, όπου το CHP έχει την πλειοψηφία, θα εκλέξει έναν αναπληρωτή δήμαρχο στις 26 Μαρτίου. Την περασμένη εβδομάδα το CHP άνοιξε τις προκριματικές εκλογές του προεδρικού κόμματος σε κάθε Τούρκο ψηφοφόρο που ήθελε να συμμετάσχει. Μεγάλος αριθμός από αυτούς το έπραξε, παρ’ όλο που ο κ. Ιμάμογλου ήταν το μοναδικό όνομα στο ψηφοδέλτιο του προκριματικού.
Η Τουρκία πλησιάζει σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή
Η Τουρκία πλησιάζει σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Μόλις την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνησή της εξακολουθούσε να είναι αυτό που οι πολιτικοί επιστήμονες αποκαλούν ανταγωνιστικό αυταρχικό καθεστώς: αν και ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ασκεί ανεξέλεγκτες εκτελεστικές εξουσίες και de facto ελέγχει τα δικαστήρια και τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης, οι εκλογές στην Τουρκία παρέμεναν ως επί το πλείστον ελεύθερες. Όμως στις 19 Μαρτίου η αστυνομία συνέλαβε τον κ. Ιμάμογλου, ο οποίος έχει αναδειχθεί ως ο ισχυρότερος αντίπαλος του κ. Ερντογάν, μαζί με δεκάδες άλλους, συμπεριλαμβανομένων των κορυφαίων συμβούλων του και άλλων τοπικών αξιωματούχων.
Turkey is nearing a point of no return. Only last week, its government was still what political scientists call a competitive authoritarian regime. Now it is close to naked autocracy https://t.co/OcWvqGZJuU
— The Economist (@TheEconomist) March 23, 2025
Ακόμη και αν ο κ. Ιμάμογλου αφεθεί ελεύθερος πριν από τις προσεχείς εκλογές, που αναμένεται να διεξαχθούν το 2028 ή νωρίτερα, θα αντιμετωπίσει ένα πιθανώς ανυπέρβλητο εμπόδιο. Μία ημέρα πριν από την κράτησή του, οι αρχές ανακάλεσαν το πανεπιστημιακό του δίπλωμα, γεγονός που τον καθιστά ακατάλληλο να θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος, σύμφωνα με τον τουρκικό νόμο, καθώς το αξίωμα είναι ανοικτό μόνο σε πτυχιούχους. Τόσο η αντιπολίτευση, όσο και ανεξάρτητοι παρατηρητές λένε ότι η κίνηση ήταν καθαρά πολιτική. Λένε ότι το ίδιο ισχύει και για τις ποινικές κατηγορίες που έχουν απαγγελθεί εναντίον του δημάρχου, οι οποίες περιλαμβάνουν υποκίνηση τρομοκρατικής οργάνωσης, διαφθορά και χειραγώγηση κρατικών διαγωνισμών.
Οι συλλήψεις προκάλεσαν τις μεγαλύτερες διαμαρτυρίες που έχει δει η Τουρκία εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Οι φοιτητές συγκρούστηκαν με την αστυνομία, που ήταν οπλισμένη με κανόνια νερού και δακρυγόνα. Οι αρχές δεν το ρισκάρουν. Τουλάχιστον 340 διαδηλωτές έχουν συλληφθεί. Οι διαδηλωτές αψηφούν κυβερνητική εντολή που απαγόρευσε τις δημόσιες συγκεντρώσεις για μια εβδομάδα. Πολλοί δρόμοι έχουν κλείσει και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν στραγγαλιστεί. Ο κυβερνήτης της Κωνσταντινούπολης έχει προειδοποιήσει ότι οι άνθρωποι που πιστεύεται ότι κατευθύνονται προς τις διαδηλώσεις δεν θα επιτρέπεται να εισέρχονται ή να εξέρχονται από την πόλη.
Ο κ. Ιμάμογλου αγωνίζεται στα δικαστήρια εδώ και χρόνια. Αφού νίκησε τον υποψήφιο του κ. Ερντογάν στις δημαρχιακές εκλογές του 2019, αναγκάστηκε να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα μερικούς μήνες αργότερα, αφού οι αρχές ανέτρεψαν τα αποτελέσματα (κέρδισε με ακόμη μεγαλύτερη διαφορά.) Το 2022 καταδικάστηκε σε φυλάκιση άνω των δύο ετών, εν αναμονή της έφεσης, αφού αναφέρθηκε στους αξιωματούχους που του στέρησαν την πρώτη του νίκη ως «ανόητους». Έχει αντιμετωπίσει δεκάδες άλλες έρευνες. Κέρδισε πειστικά τις περσινές τοπικές εκλογές και οδήγησε το CHP στην καλύτερη επίδοση στις κάλπες από τη δεκαετία του 1970.
Η μακροχρόνια επιβίωση του κ. Ιμάμογλου είναι ακριβώς αυτό που τον έκανε τόσο επικίνδυνο για τον ηγέτη της Τουρκίας και τόσο ελκυστικό στους ψηφοφόρους. Για μήνες απολάμβανε ένα άνετο προβάδισμα έναντι του κ. Ερντογάν στις δημοσκοπήσεις. Ως υποψήφιος για την προεδρία, έχει πολλά πλεονεκτήματα. Ανήκει σε ένα κοσμικό κόμμα, αλλά απευθύνεται στους ευσεβείς. Διοικεί τη μεγαλύτερη πόλη της Ευρώπης, αλλά κατάγεται από την καρδιά της Τουρκίας. Έχει άφθονο χάρισμα. «Ο Ερντογάν και οι άνθρωποί του πρέπει να έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι θα είναι μια ασταμάτητη δύναμη», λέει ο Soner Cagaptay του Washington Institute, μιας αμερικανικής δεξαμενής σκέψης.
Το μεγάλο ρίσκο του Ερντογάν
Ο κ. Ερντογάν πήρε ένα μεγάλο ρίσκο, ποντάροντας ότι το όφελος από την απομάκρυνση ενός κορυφαίου αντιπάλου αξίζει το κόστος της αποδόμησης της δημοκρατίας της Τουρκίας. Σε ένα τουλάχιστον σημείο, μπορεί να είχε δίκιο: η αντίδραση της Ευρώπης ήταν υποτονική. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις ελπίζουν να επιστρατεύσουν την Τουρκία για να συμμετάσχει σε μια ειρηνευτική δύναμη έπειτα από μια πιθανή κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία και να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην ευρωπαϊκή ασφάλεια γενικότερα. Η Αμερική, από την πλευρά της, δεν έχει αντιδράσει σχεδόν καθόλου. Στις 21 Μαρτίου το Fox News μετέδωσε ότι ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, εξετάζει το ενδεχόμενο να ξεμπλοκάρει την πώληση μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία. Ο κ. Ερντογάν ελπίζει να επισκεφθεί τον Λευκό Οίκο τον επόμενο μήνα. Δεδομένου ότι ο κ. Τραμπ ανησυχεί περιορισμένα για τις παραβιάσεις των δημοκρατικών διαδικασιών, ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας μπορεί κάλλιστα να αρχίσει να κλείνει τα εισιτήριά του.
Οι χρηματοπιστωτικές αγορές, ωστόσο, αντέδρασαν στις συλλήψεις με ανησυχία. Τις τρεις ημέρες μετά τη σύλληψη του κ. Ιμάμογλου ο δείκτης του τουρκικού χρηματιστηρίου υποχώρησε κατά 16,3%. Για να αποτρέψει την κατάρρευση της τουρκικής λίρας, η κεντρική τράπεζα εκτιμάται ότι έχει κάψει 26 δισ. δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα κατά την ίδια περίοδο. Με τις διαμαρτυρίες να αυξάνουν τη δύναμή τους και τον κ. Ιμάμογλου τώρα στη φυλακή, η πίεση στο νόμισμα αυξάνεται. Εν τω μεταξύ, μέσα σε σύννεφα δακρυγόνων, η τουρκική δημοκρατία χάνεται από το προσκήνιο.
