THEPOWERGAME
Στη Γερμανία οι πολίτες θα προσέλθουν στην κάλπη την Κυριακή, έπειτα από μια εκλογική εκστρατεία που αποκάλυψε περαιτέρω τις βαθιές διαιρέσεις της χώρας σε βασικά θέματα, από τη μετανάστευση μέχρι την οικονομία. Με επτά κύρια κόμματα να ανταγωνίζονται για την εξουσία και την παγκόσμια ανησυχία για το πώς το ένα -το ακροδεξιό AfD- κατατάσσεται στη δεύτερη θέση, το πολιτικό τοπίο είναι πιο κατακερματισμένο από ποτέ.
Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις οι CDU/CSU καταγράφουν απώλειες, αλλά διατηρούν το σαφές προβάδισμά τους με ποσοστό 28% (-2), ενώ η AfD παραμένει δεύτερη και ενισχύεται, φθάνοντας στο 21% (+1). Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) ακολουθεί με 16% και χωρίς μεταβολή των ποσοστών του, όπως και οι Πράσινοι με 14%. Η Αριστερά εξακολουθεί να αυξάνει τις δυνάμεις της και φθάνει στο 8% (+1), ενώ Φιλελεύθεροι (FDP) και Συμμαχία Ζάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) ενισχύονται κατά μισή μονάδα, αλλά παραμένουν κάτω από το όριο του 5%, με 4,5%.
Τον περασμένο Νοέμβριο ο Γερμανός καγκελάριος, Όλαφ Σολτς, «πυροδότησε» πρόωρες εκλογές ύστερα από μήνες εσωτερικών συγκρούσεων μεταξύ των Σοσιαλδημοκρατών, των Πρασίνων και των Ελεύθερων Δημοκρατών. Η κατάρρευση της γερμανικής κυβέρνησης πρόσθεσε νέα πολιτική αναταραχή στα οικονομικά προβλήματα της χώρας, τα οποία οφείλονται στην απώλεια θέσεων εργασίας στη βιομηχανία και στις αυξανόμενες τιμές ενέργειας.
Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών, η επόμενη κυβέρνηση της Γερμανίας αναμένεται να προσπαθήσει να ενισχύσει την ανάπτυξη, καθώς η ύφεση «δαγκώνει» εδώ και δυο χρόνια. Το λεγόμενο «φρένο χρέους» της χώρας -μια συνταγματική απαίτηση που περιορίζει αυστηρά τον δανεισμό της κυβέρνησης- μπορεί να βρεθεί υπό συζήτηση, καθώς μια πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η πλειοψηφία των Γερμανών υποστηρίζει τη χαλάρωση ή ακόμα και την κατάργηση αυτών των αυστηρών κανόνων δανεισμού. Αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει στην κυβέρνηση να επενδύσει περισσότερα στην αντιμετώπιση των δομικών προβλημάτων που συνδέονται με την παρακμή της βιομηχανίας και την παλαιότητα των υποδομών.
Μετεκλογικά σενάρια και δημοσιονομικός αντίκτυπος στη Γερμανία
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, το Ινστιτούτο Ifo δημοσίευσε μια μελέτη που εκτιμά τον δημοσιονομικό αντίκτυπο των διαφόρων πολιτικών προγραμμάτων. Από τα τέσσερα κόμματα που εκπροσωπούνται στην σημερινή συζήτηση, τα CDU και AfD είχαν τη μεγαλύτερη δημοσιονομική διαφορά χρηματοδότησης (96,7 δισ. ευρώ και 154,6 δισ. ευρώ αντίστοιχα), ενώ τα SPD και Πράσινοι (8,4 δισ. ευρώ και 2,5 δισ. ευρώ) είχαν σχεδόν πλήρως χρηματοδοτημένα σχέδια.
Για να χρηματοδοτηθούν τα σχέδια των AfD και CDU, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ifo, μία από τις επιλογές θα ήταν να αυξηθεί ο ΦΠΑ από το 19% που είναι σήμερα σε πάνω από 27% ή 24% αντίστοιχα. Δεν ξέρουμε πώς θα αντιδράσει ο Ντόναλντ Τραμπ. Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι τα πολιτικά κόμματα που υποστηρίζουν τη βιώσιμη δημόσια χρηματοδότηση και τη συμμόρφωση με το “φρένο χρέους” έχουν τη μεγαλύτερη διαφορά χρηματοδότησης.
Ωστόσο, το πιο ισχυρό ζήτημα που καθοδηγεί την εκστρατεία είναι το μεταναστευτικό και η ρατσιστική ρητορική που αναπτύσσεται με οδηγό το ακροδεξιό AfD. Στο φόντο της αυξανόμενης ανησυχίας, το AfD έχει ανέβει στη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις, με υποστήριξη από έναν στους πέντε ψηφοφόρους -και ιδιαίτερη δύναμη στην πρώην ανατολική Γερμανία, που βρίσκεται σε δυσχέρεια. Το εθνικιστικό κόμμα με ακραία ρατσιστική δημαγωγία ζητεί να κλείσουν τα σύνορα, να αναιρεθεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, να απομακρύνει τη Γερμανία μακριά από τις δυτικές αρχές των ανοιχτών κοινωνιών και να τη φέρει πιο κοντά σε αυταρχικά καθεστώτα, ειδικά στη Ρωσία.
Η ηγεσία του AfD έφτασε να υποτιμά τις ναζιστικές θηριωδίες, με την πρόεδρο του ακροδεξιού κόμματος, Αλίς Βάιντελ, πρώτη υποψήφια καγκελάριο του AfD, να προκαλεί ευρεία χλεύη όταν αποκάλεσε τον Χίτλερ «κομμουνιστή» κατά τη διάρκεια συζήτησης στα social media με τον Έλον Μασκ, ο οποίος έχει υποστηρίξει το κόμμα, ενώ ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι ντι Βανς, συναντήθηκε μαζί της στο Μόναχο, στο περιθώριο της Διάσκεψης για την Ασφάλεια.
Η ακροδεξιά ωθεί το πολιτικό σύστημα στα όριά του
Η ακροδεξιά δείχνει πλέον να ωθεί το πολιτικό σύστημα της Γερμανίας στα άκρα και οι εκλογές της Κυριακής ενδέχεται να είναι η τελευταία ευκαιρία για τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα της χώρας. Η αυξανόμενη επιρροή της ακροδεξιάς στην πολιτική σκηνή έχει φέρει τα κύρια κόμματα να παλεύουν να ανταγωνιστούν την άνοδο του AfD και άλλων ακραίων στοιχείων. Εν μέσω αυτής της πολιτικής πίεσης, τα παραδοσιακά κόμματα αντιμετωπίζουν τη δύσκολη επιλογή να ενδώσουν σε πιο σφιχτές και ρατσιστικές πολιτικές για να προσελκύσουν ψηφοφόρους, διακινδυνεύοντας ωστόσο να αποδυναμώσουν τις δημοκρατικές αρχές της χώρας.
Παράλληλα, τις τελευταίες εβδομάδες η Ευρώπη ήρθε αντιμέτωπη με μια άλλη ιστορική αλλαγή: τη διαφαινόμενη προσπάθεια του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, να δημιουργήσει φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία και τον ηγέτη του Κρεμλίνου, Βλαντίμιρ Πούτιν, ενδεχομένως εις βάρος της Ουκρανίας -και πιθανώς του ΝΑΤΟ.
Το πολιτικό σύστημα παλεύει με μια διευρυμένη κλίμακα πολύπλοκων προβλημάτων στη Γερμανία της πολυκρίσης. Η ενεργειακή κρίση, που προκλήθηκε από την εξάρτηση της Γερμανίας από το ρωσικό αέριο, συνδυάζεται με μακροχρόνια άλυτα προβλήματα, όπως η παλαιωμένη υποδομή και η γραφειοκρατία, και έχει συμβάλει σε δύο συνεχόμενα χρόνια οικονομικής συρρίκνωσης.
Η κάποτε ισχυρή βιομηχανική δύναμη λυγίζει υπό το βάρος της φυγής κεφαλαίων και της υποχώρησης της ανταγωνιστικότητας στη βιομηχανία. Σε μια χώρα που ιδρύθηκε με την ιδέα της κοινής ευημερίας, η διεύρυνση των ανισοτήτων πλούτου και το πιεσμένο κοινωνικό κράτος διακινδυνεύουν να σπάσουν το κοινωνικό συμβόλαιο.
Τα κόμματα του πολιτικού κέντρου έχουν λουστεί με κρύο ιδρώτα. Ωστόσο, η αποτυχία τα επόμενα χρόνια θα έχει συνέπειες που ξεπερνούν κατά πολύ τη Γερμανία. Τα αποτελέσματα θα καθορίσουν τη μελλοντική κατεύθυνση της χώρας του και ειδικότερα της Ευρώπης, σε μια εποχή που ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, καταρρίπτει τα πολυμερή θεσμικά όργανα του κόσμου μετά το 1945. Σε αυτήν τη φάση, πάντως, έχει χάσει την αίγλη της η ιδέα μιας ισχυρής και με αυτοπεποίθηση Γερμανίας -η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ-, ως προϋπόθεση για να προσφέρει στην Ευρωπαϊκή Ένωση την ηγεσία που, σύμφωνα με αναλυτές, έχει τόσο καιρό ανάγκη.
Η επαναφορά του ρόλου της Γερμανίας στην Ευρώπη
Όπως αναφέρει ανάλυση στο Carnegie Europe: «Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της προεκλογικής εκστρατείας στη Γερμανία, οι κύριοι διεκδικητές έχουν αποφύγει τα ζητήματα που επηρεάζουν θεμελιωδώς τη χώρα και την ΕΕ. Τα τελευταία χρόνια, οι ηγέτες των κύριων πολιτικών κομμάτων έβαλαν τα στενά εθνικά συμφέροντα πάνω απ’ ό,τι απαιτείται για να καταστεί η ΕΕ μια ισχυρή, ενωμένη και στρατηγικά ευέλικτη δύναμη που να ανταποκρίνεται στην οικονομική ισχύ της ένωσης. Παρά το γεγονός ότι η οικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης συνδέεται με τη Γερμανία, η παρακμή του κάποτε επιτυχημένου γερμανικού οικονομικού μοντέλου έχει περάσει σχεδόν απαρατήρητη στις συζητήσεις των εκλογών. Ούτε ο ρόλος της Γερμανίας στην ΕΕ έχει αναδειχθεί».
Δεν ήταν πάντα έτσι. Ο Χέλμουτ Κολ, ο συντηρητικός καγκελάριος που επέβλεψε την επανένωση της Γερμανίας, ήταν αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει αυτό το ιστορικό γεγονός για να ενισχύσει την ΕΕ. Υποστήριξε τη βαθύτερη ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την εισαγωγή του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος, του ευρώ. Αυτό σήμαινε την εγκατάλειψη του μάρκου για να διασφαλιστεί μια οικονομικά ισχυρότερη Ευρώπη. Και εργάστηκε ακούραστα για να φέρει την Ανατολική Γερμανία στο ΝΑΤΟ, παρά τις προσπάθειες της Μόσχας να αποτρέψει μια τέτοια κίνηση. Για τον Κολ, μια ενωμένη Γερμανία έπρεπε να είναι στενά συνδεδεμένη με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, σύμφωνα με σχόλιο στο Carnegie Europe.
Ο Κολ ήταν πιθανώς ο τελευταίος Γερμανός ηγέτης που πίεσε για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η ηλικία του -είχε γεννηθεί το 1930- σήμαινε ότι θυμόταν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την καταστροφή που προκάλεσαν οι Ναζί στην ήπειρο. Γι’ αυτόν η ένταξη της Ανατολικής Γερμανίας στις ευρωατλαντικές δομές και, ταυτόχρονα, η εμβάθυνση της ΕΕ ήταν ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα της Ευρώπης και του ευρωατλαντικού κόσμου.
Οι διαδοχικοί νεότεροι καγκελάριοι σταδιακά απομακρύνθηκαν από τα έμφυτα ευρωπαϊκά ένστικτα του Κολ. Έγιναν πιο εσωστρεφείς, αντιδρώντας και όχι εσωτερικεύοντας την αυξανόμενη πολυπλοκότητα της παγκοσμιοποίησης, της εξωτερικής πολιτικής και των ζητημάτων ασφαλείας. Ενώ ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, μιλάει επανειλημμένα για την ανάγκη η Ευρώπη να σκέφτεται και να ενεργεί στρατηγικά, η απάντηση του Βερολίνου ήταν σιωπηλή. Η Γερμανία δεν χρησιμοποίησε την παραδοσιακή γαλλο-γερμανική σχέση για να αξιοποιήσει τη ζώνη του ευρώ, προωθώντας μια μεγαλύτερη εσωτερική αγορά και διαφορετική νοοτροπία σε θέματα άμυνας και ασφάλειας. Εν συντομία, το Βερολίνο δεν έδωσε στην ΕΕ σαφή πυξίδα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το αποτέλεσμα αυτών των εκλογών είναι τόσο κρίσιμο. Αφορά την αποκατάσταση του ρόλου και της αξιοπιστίας της Γερμανίας στην ΕΕ. Εάν το Βερολίνο αποτύχει να αναλάβει αυτόν τον ρόλο, η ΕΕ, η Δύση και το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα κινδυνεύουν να γίνουν ένα ελεύθερο πεδίο. Οι αρνητικές συνέπειες για την ασφάλεια, τη σταθερότητα, που στήριξαν την πολυμερή, βασισμένη στους κανόνες τάξη, θα είναι τεράστιες και επικίνδυνες, αναφέρει ανάλυση στο Carnegie Europe. Η αποδυνάμωση των θεσμών του μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο θα ενθαρρύνει αυταρχικούς ηγέτες. Θα υπονομεύσει τους ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών, που αγωνίζονται για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Αυτή είναι μια ευκαιρία για την ΕΕ να υπερασπιστεί τις αρχές πάνω στις οποίες ιδρύθηκε πριν από περισσότερα από εβδομήντα πέντε χρόνια.
Το μεγάλο ερώτημα είναι αν ο επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας μπορεί να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα. Ο πρώτος στη λίστα είναι ο Φρίντριχ Μερτς, ηγέτης του αντιπολιτευόμενου συντηρητικού κόμματος Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU). Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η CDU, μαζί με το αδελφό της κόμμα στη Βαυαρία, τη Χριστιανοκοινωνική Ένωση (CSU), θα μπορούσε να κερδίσει περίπου το 30% των ψήφων. Αλλά αυτό δεν θα είναι αρκετό για να σχηματίσει κυβέρνηση: ο Μερτς, ο οποίος φιλοδοξεί για τη θέση του καγκελάριου για πολλά χρόνια, από τότε που έχασε από την πολιτική αντίπαλό του Άνγκελα Μέρκελ το 2005, θα χρειαστεί έναν ή περισσότερους εταίρους για τον σχηματισμό συνασπισμού.
Η κληρονομιά του Κολ δεν έχει μεγάλη επιρροή στη σημερινή CDU, ούτε στην πολιτική τάξη της Γερμανίας γενικότερα. Ωστόσο, οι σύμβουλοι του Μερτς γνωρίζουν ότι οι μεταρρυθμίσεις στη γερμανική οικονομία, οι οποίες θα χρειαστούν χρόνο για να έχουν αντίκτυπο, θα κάνουν τη διαφορά στην Ευρώπη. Μια οικονομικά ισχυρή Γερμανία θα δώσει στον επόμενο καγκελάριο την ευκαιρία να προωθήσει την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Και, δεδομένων των εξελίξεων στις ΗΠΑ, η ΕΕ χρειάζεται επειγόντως να ολοκληρώσει την ενιαία αγορά. Όπως αναφέρει η έκθεση του Ινστιτούτου Κιέλου, «μόνο μια ισχυρή ενιαία αγορά της ΕΕ μπορεί να δημιουργήσει έναν ισότιμο ανταγωνιστικό χώρο με τις ΗΠΑ και την Κίνα. Μόνη της, η Γερμανία είναι πολύ μικρή οικονομικά (και πολιτικά) για να διαπραγματευτεί σε ίση βάση με τους εταίρους της στις ΗΠΑ ή την Κίνα».
Μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα, η ΕΕ έχει μία από τις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες στον κόσμο. Και τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ είναι οι πιο σημαντικοί εμπορικοί εταίροι της Γερμανίας: Γαλλία, Πολωνία, Ολλανδία, Ιταλία και Αυστρία είναι οι κύριοι εισαγωγείς γερμανικών προϊόντων. Το 2023, σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία, «σχεδόν διπλασιάστηκαν οι εξαγωγές [από τη Γερμανία] σε αυτές τις πέντε χώρες της ΕΕ απ’ ό,τι στις ΗΠΑ και την Κίνα συνολικά». Με άλλα λόγια, η υγεία της γερμανικής οικονομίας επηρεάζει την υγεία της ΕΕ, ειδικά της ζώνης του ευρώ.
Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών στη Γερμανία την Κυριακή, δεν υπάρχει εύκολη λύση για τα βαθιά δομικά προβλήματα της χώρας. Η γερασμένη υποδομή, η υπερβολική γραφειοκρατία και η ενεργειακή κρίση που πυροδοτήθηκε από την εξάρτηση από το ρωσικό αέριο έχουν συμβάλει σε δύο συνεχόμενα χρόνια οικονομικής συρρίκνωσης. Τα συνδικάτα που έρχονται στο προσκήνιο έχουν ισχυρή δύναμη, αλλά η πίεση από τη φυγή κεφαλαίων εντείνει τα διλήμματα και τις προσαρμογές των ηγεσιών, καθώς η ανταγωνιστικότητα της γερμανικής βιομηχανίας έχει εξασθενήσει.
Σε μια χώρα που ιδρύθηκε με την ιδέα της κοινής ευημερίας, η διεύρυνση της ανισότητας του πλούτου και ένα σύστημα κοινωνικής πρόνοιας που έχει φτάσει στα όριά του κινδυνεύουν να σπάσουν το κοινωνικό συμβόλαιο. Η κυρίαρχη πολιτική τάξη στη Γερμανίας είναι σε δύσκολη θέση.
Διαβάστε επίσης
Άμεσες Ξένες Επενδύσεις 2024: Δεύτερη καλύτερη επίδοση 20ετίας με 5,98 δισ.
Πώς πρέπει να απαντήσει η Ευρώπη ενόσω Τραμπ και Πούτιν συντρίβουν τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων
Ρεύμα: Βαρίδι 2,42 δισ. οι ληξιπρόθεσμες οφειλές το 2023
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
