Ποια κρίσιμα ορυκτά έχει η Ουκρανία: Το μεγάλο παζάρι Τραμπ

Καθώς εντείνεται ο πόλεμος στον ανταγωνισμό της ζήτησης για τα κρίσιμα μέταλλα και τις σπάνιες γαίες, οι δύο βασικές πρώτες ύλες για την ανάπτυξη της ψηφιακής και πράσινης μετάβασης έχουν γίνει διαπραγματευτικό χαρτί στο παζάρι για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, πέταξε στο τραπέζι ήδη στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι το αντάλλαγμα: πρότεινε την ανταλλαγή αμερικανικής στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας προς την Ουκρανία, αν του δώσει πρόσβαση στον ορυκτό πλούτο της χώρας.

Ο Τραμπ ειχε δηλώσει ότι η Ουκρανία είχε «κατ’ ουσίαν συμφωνήσει» να παρέχει στις ΗΠΑ ορυκτά αξίας έως και 500 δισ. δολ. ως αντάλλαγμα, για να συνεχιστεί η υποστήριξη και να ισοφαρίσει τις δαπάνες που έχει δώσει ήδη η προηγούμενη κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν. Ο Ζελένσκι απάντησε μετά τις τελευταίες εξελίξεις ότι να απαιτούν οι ΗΠΑ την επιστροφή 500 δισ. δολαρίων σε ορυκτά «δεν αποτελεί σοβαρή συζήτηση. Δεν μπορώ να ξεπουλήσω τη χώρα μας».

Αλλά τι πραγματικά κρύβει στο υπέδαφος η Ουκρανία, σε σπάνιες γαίες και σε κρίσιμα μέταλλα, καθώς οι χώρες ανά τον πλανήτη ανταγωνίζονται να εξασφαλίσουν σταθερές εφοδιαστικές αλυσίδες, μειώνοντας την εξάρτηση από κυρίαρχους παραγωγούς, όπως η Κίνα; Με τα εκτεταμένα αποθέματα ορυκτών, η Ουκρανία έχει αναδειχθεί ως ένας πιθανός βασικός παίκτης σε αυτήν τη σύγκρουση στη γεωπολιτική σκακιέρα.

Στη συζήτηση που έχει ανοίξει, ένα πρώτο βήμα είναι η διάκριση ανάμεσα στις σπάνιες γαίες και τα κρίσιμα μέταλλα. Οι σπάνιες γαίες (Rare Earth Elements – REE) είναι ένα υποσύνολο των κρίσιμων μετάλλων και χρησιμοποιούνται κυρίως σε εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας, όπως στον τομέα των ηλεκτρονικών κατασκευών. Τα κρίσιμα μέταλλα είναι ζωτικής σημασίας για τη σύγχρονη τεχνολογία, ιδιαίτερα για την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων (EVs) και smartphones. Ενώ οι σπάνιες γαίες είναι σχετικά σπάνιες στην εξόρυξη, τα κρίσιμα μέταλλα περιλαμβάνουν και άλλα μέταλλα, που ενδέχεται να είναι πιο άμεσα διαθέσιμα ή ευκολότερα και με οικονομική απόδοση στην εξόρυξη.

Σύμφωνα με το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ, η Ουκρανία δεν έχει επιβεβαιωμένα μεγάλα αποθέματα σπάνιων γαιών. Η σχέση οικονομικής αποδοτικότητας δείχνει αρνητική, καθώς η αξία για τυχόν σπάνιες γαίες που διαθέτει η Ουκρανία υπερβαίνει το κόστος εξόρυξης, με αποτέλεσμα να μην είναι συμφέρουσα δραστηριότητα προς το παρόν για κάποια αποθέματα που έχουν ερευνηθεί και επιβεβαιωθεί στο υπέδαφος.

Δεν είναι απίθανό δηλαδή ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του να χρησιμοποιούν τον όρο σπάνιες γαίες για να αναφερθεί στα 50 κρίσιμα ορυκτά που οι ΗΠΑ θεωρούν σημαντικά για την οικονομία και την εθνική ασφάλεια, καθώς η Ουκρανία έχει σημαντικά αποθέματα.

Για παράδειγμα, το λίθιο είναι ένα βασικό συστατικό στην παραγωγή επαναφορτιζόμενων μπαταριών για τα EVs και τα ηλεκτρονικά. Οι γεωπολιτικές αλλαγές, όπως η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ο παγκόσμιος ανταγωνισμός, έχουν αναδείξει τη σημασία της διαφοροποίησης των εφοδιαστικών αλυσίδων για αυτά τα μέταλλα για τις ΗΠΑ.

Τι ισχύει για τις σπάνιες γαίες στην Ουκρανία

«Θεωρητικά, η συνολική αξία της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών ανέρχεται το πολύ σε 15 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως – με έμφαση στο «ετησίως». Αυτό ισοδυναμεί με μόλις δύο ημέρες παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου. Ακόμη κι αν η Ουκρανία διέθετε τεράστια κοιτάσματα, η γεωοικονομική τους αξία θα ήταν περιορισμένη», γράφει σχόλιο του Javier Blas στο Bloomberg.

«Ας υποθέσουμε, μαγικά, ότι η Ουκρανία μπορούσε να παράγει το 20% των παγκόσμιων σπάνιων γαιών. Αυτό θα σήμαινε περίπου 3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Για να φτάσουμε τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια που ανέφερε ο Τραμπ, οι ΗΠΑ θα έπρεπε να διασφαλίσουν πάνω από 150 χρόνια ουκρανικής παραγωγής. Απόλυτη ανοησία».

Όπως σχολιάζει, η υπερβολή γύρω από τις ουκρανικές σπάνιες γαίες ξεκίνησε από τους ίδιους τους Ουκρανούς. Σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να προσεγγίσουν τον Τραμπ, υπολόγισαν λανθασμένα και του παρουσίασαν έναν «νικηφόρο» σχέδιο τον Νοέμβριο, υπερτονίζοντας την αξία των ορυκτών πόρων της χώρας. Σύντομα, όμως, έχασαν τον έλεγχο της αφήγησης. Εκπληκτικά, πολλοί –και κυρίως ο Ντόναλντ Τραμπ– φαίνεται να έχουν πειστεί ότι η Ουκρανία διαθέτει πλούσια ορυκτά αποθέματα. Πρόκειται για αυταπάτη.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ουάσινγκτον κάνει λάθος εκτίμηση της γεωλογίας σε εμπόλεμη ζώνη. Το 2010, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι είχαν ανακαλύψει 1 τρισεκατομμύριο δολάρια σε ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα ορυκτών στο Αφγανιστάν, συμπεριλαμβανομένου του λιθίου, κρίσιμου για τις μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Το Πεντάγωνο έφτασε στο σημείο να χαρακτηρίσει το Αφγανιστάν «Σαουδική Αραβία του λιθίου». Όλα αυτά ακούγονταν σημαντικά – ένας γεωοικονομικός σεισμός που θα αναδιαμόρφωνε τον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη, σχολιάζει. Όμως, όπως πολλοί είπαν τότε –και όπως όλοι γνωρίζουν πλέον– ήταν καθαρή φαντασία. Το ίδιο ισχύει και για τον φημολογούμενο ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας.

Ποια κοιτάσματα ορυκτών της Ουκρανίας παζαρεύει ο Τραμπ

Η Ουκρανία έχει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων, με περίπου 20.000 κοιτάσματα 116 τύπων. Σύμφωνα με άρθρο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, πάνω από 3.000 από αυτά τα κοιτάσματα ήταν ενεργά πριν από τη ρωσική εισβολή. Από αυτά τα κοιτάσματα (15%) ήταν ενεργά, συμπεριλαμβανομένων 147 σιδηρούχων μετάλλων και 4.676 μη μη σιδηρούχων μετάλλων. Η Ουκρανία είναι ένας πιθανός βασικός προμηθευτής κρίσιμων μετάλλων, συμπεριλαμβανομένων των τιτανίου, λιθίου, βηρυλλίου, μαγγανίου, γαλλίου, ουρανίου, ζιρκονίου, γραφίτη, απατίτη, φθορίτη και νικελίου.

Μερικοί από τους πιο σημαντικούς ορυκτούς πόρους που βρίσκονται στην Ουκρανία περιλαμβάνουν:

• Παρά τον πόλεμο, η Ουκρανία κατέχει τα μεγαλύτερα αποθέματα τιτανίου στην Ευρώπη (7% των παγκόσμιων αποθεμάτων). Είναι μία από τις ελάχιστες χώρες που εξορύσσουν ορυκτά τιτανίου, το οποίο είναι κρίσιμο για τη βιομηχανία αεροδιαστημικής, ιατρικής, αυτοκινητοβιομηχανίας και ναυπηγικής. Πριν από τον Φεβρουάριο του 2022, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου για τον στρατιωτικό τομέα.
• Επίσης, διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα επιβεβαιωμένα αποθέματα λιθίου στην Ευρώπη (εκτιμώμενα στα 500.000 τόνους), το οποίο είναι ζωτικής σημασίας για τις μπαταρίες, τα κεραμικά και το γυαλί.
• Η Ουκρανία είναι ο 5ος μεγαλύτερος παραγωγός γαλλίου στον κόσμο, το οποίο είναι απαραίτητο για τα ημιαγωγούς και τις λυχνίες LED, και υπήρξε σημαντικός παραγωγός αερίου νέον, παρέχοντας το 90% του καθαρού, υψηλής ποιότητας χημικού στοιχείου νέον, για τη βιομηχανία μικροτσίπ των ΗΠΑ.
• Η Ουκρανία διαθέτει επιβεβαιωμένα κοιτάσματα βηρυλλίου, το οποίο είναι κρίσιμο για την πυρηνική ενέργεια, την αεροδιαστημική, τη στρατιωτική, την ακουστική και την ηλεκτρονική βιομηχανία.
• Διαθέτει ουράνιο, το οποίο είναι απαραίτητο για τους πυρηνικούς και στρατιωτικούς τομείς. Το ζιρκόνιο και ο απατίτης είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή πυρηνικών και ιατρικών προϊόντων.
• Η χώρα είναι επίσης γνωστή για τα σημαντικά, υψηλής ποιότητας αποθέματα σιδηρομεταλλεύματος και μαγγανίου, που είναι κρίσιμα για την παραγωγή πράσινου χάλυβα. Η Ουκρανία παρείχε το 43% των εισαγωγών χάλυβα πλάκας της ΕΕ το 2021.
• Επιπλέον, η Ουκρανία διαθέτει σημαντικά αποθέματα μη σιδηρούχων μετάλλων, όπως χαλκό (4η στην Ευρώπη), μόλυβδο (5η), ψευδάργυρο (6η) και ασήμι (9η). Τα κοιτάσματα νικελίου (215 χιλιάδες τόνοι) και κοβαλτίου (8,8 χιλιάδες τόνοι) βρίσκονται στις ασφαλείς περιοχές του Κιρόβοχαραντ και του Ντνιεπροπετρόφσκ.
• Τα αποθέματα γραφίτη της Ουκρανίας αντιπροσωπεύουν το 20% των παγκόσμιων πόρων. Η χώρα κατατάσσεται επίσης μεταξύ των 10 κορυφαίων παγκοσμίως για μεταλλεύματα όπως το βρωμίδιο, το μέταλλο μαγνησίου, το μαγγάνιο, το τύρφη, το χυτοσίδηρο και ο καολίνης, μεταξύ άλλων.

Αυτοί οι πόροι, μαζί με τη θέση της Ουκρανίας ως προμηθευτή στον παγκόσμιο χάρτη των ορυκτών, αναφέρει, καθιστούν τη χώρα έναν σημαντικό παράγοντα στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού για κρίσιμα μέταλλα, ειδικά σε ένα πλαίσιο γεωπολιτικών αλλαγών και αυξανόμενης ζήτησης για βιώσιμες τεχνολογίες.

Ένα άρθρο του 2022 από την πρόεδρο της Ένωσης Γεωλόγων της Ουκρανίας, Χάνα Λιβέντσεβα, ανέφερε ότι η χώρα της διαθέτει περίπου το 5% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων, παρά το γεγονός ότι καλύπτει μόλις το 0,4% της επιφάνειας της Γης, χάρη στη σύνθετη γεωλογία της, που περιλαμβάνει και τα τρία κύρια συστατικά του φλοιού της Γης.

Σύμφωνα με ουκρανικά δεδομένα που επικαλείται το Reuters, η χώρα διαθέτει κοιτάσματα για 22 από τα 34 ορυκτά που η ΕΕ έχει χαρακτηρίσει ως κρίσιμα, συμπεριλαμβανομένων σπάνιων γαιών, όπως το λανθάνιο, το σερίο, το νεοδύμιο, το έρβιο και το ύττριο.

Πριν από την έναρξη του πολέμου με τη Ρωσία, η Ουκρανία ήταν βασικός προμηθευτής τιτανίου, παράγοντας περίπου το 7% της παγκόσμιας παραγωγής το 2019, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επιπλέον, διέθετε 500.000 τόνους αποθεμάτων λιθίου και το ένα πέμπτο των παγκόσμιων αποθεμάτων γραφίτη, ενός κρίσιμου υλικού για τους πυρηνικούς σταθμούς.

Ωστόσο, με τη Ρωσία να ελέγχει περίπου το ένα πέμπτο της ουκρανικής επικράτειας, μεγάλο μέρος αυτών των αποθεμάτων έχει χαθεί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις ουκρανικών δεξαμενών σκέψης που επικαλείται το Reuters, έως και το 40% των μεταλλευτικών πόρων της Ουκρανίας βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή. Ρωσικά στρατεύματα ελέγχουν επίσης τουλάχιστον δύο κοιτάσματα λιθίου της Ουκρανίας, ένα στο Ντονέτσκ και ένα στη Ζαπορίζια.

Γεωπολιτικοί κίνδυνοι και αλλαγές με όπλο τα κρίσιμα ορυκτά

Οι γεωπολιτικές προκλήσεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία μετά την εισβολή της Ρωσίας, ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας, οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, επηρεάζουν σημαντικά την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, ειδικά τα κρίσιμα ορυκτά που είναι ζωτικής σημασίας για τις παραδοσιακές βιομηχανίες, την άμυνα, τους τομείς υψηλής τεχνολογίας, την αεροδιαστημική και την πράσινη ενέργεια, αλλά και τις σύγχρονες τεχνολογίες, αναφέρει το άρθρο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Η αγορά για τα κρίσιμα μέταλλα έχει διπλασιαστεί σε πάνω από 320 δισ. δολ. τα τελευταία πέντε χρόνια και αναμένεται να διπλασιαστεί ξανά τα επόμενα πέντε χρόνια.

Παρά τις συνεχιζόμενες προκλήσεις, η Ουκρανία διαθέτει τεράστιο δυναμικό ως βασικός παγκόσμιος προμηθευτής κρίσιμων πρώτων υλών που είναι απαραίτητες για αυτές τις υψηλής σημασίας βιομηχανίες. Με τα εκτεταμένα αποθέματα ορυκτών, η Ουκρανία μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα για πολλά ή και όλα αυτά τα υλικά, σημειώνεται στο άρθρο. Ο ανταγωνισμός της Δύσης με την Κίνα έχει αναδείξει την ανάγκη για ανθεκτικές και διαφοροποιημένες εφοδιαστικές αλυσίδες. Αυτό έχει οδηγήσει τόσο την ΕΕ όσο και τις ΗΠΑ να υιοθετήσουν στρατηγικές για τη μείωση της εξάρτησης και ποντάρουν στην εκμετάλλευση πόρων της Ουκρανίας.

Η κυριαρχία της Κίνας στα κρίσιμα ορυκτά τής επιτρέπει να ασκεί γεωπολιτική επιρροή στις οικονομικές αποφάσεις. Κατά τα τελευταία 15 χρόνια, η Κίνα έχει σταματήσει τις εξαγωγές προς την Ιαπωνία, τη Σουηδία και τις ΗΠΑ. Η αυξανόμενη τάση προστατευτισμού επηρεάζει ακόμη περισσότερο τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού για κρίσιμα μέταλλα, με κάποιες χώρες, όπως η Ζιμπάμπουε και η Χιλή, να περιορίζουν τις εξαγωγές λιθίου, ενώ η Ινδονησία και οι Φιλιππίνες εντείνουν τον έλεγχο στις εξαγωγές νικελίου.

Λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, τα μέταλλα νικέλιο και λιθίο, που είναι κρίσιμα για τα ηλεκτρικά οχήματα και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, έχουν δει σημαντικές αυξήσεις τιμών. Μέταλλα όπως η πλατίνα, που είναι απαραίτητα για τους καταλύτες και κρίσιμα για την οικονομία του υδρογόνου, αναμένεται να παίξουν σημαντικό ρόλο στην παραγωγή υδρογόνου και στα καύσιμα κυψελών.

Ο κόσμος βρίσκεται στο χείλος μιας εποχής καθοδηγούμενης από τη βιωσιμότητα. Η Goldman Sachs προβλέπει ότι μέχρι το 2030 το 72% των νέων πωλήσεων οχημάτων στην ΕΕ και το 50% στις ΗΠΑ θα είναι ηλεκτρικά οχήματα. Αυτή η μετάβαση θα ενισχύσει σημαντικά τη ζήτηση για κρίσιμους πρώτους υλικούς, όπως το λιθίο και το κοβάλτιο, που είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή μπαταριών και ηλεκτρικών κινητήρων. Μέχρι το 2030 η ζήτηση για λιθίο στην ΕΕ ενδέχεται να αυξηθεί μέχρι και 21 φορές σε σχέση με τα επίπεδα του 2020, ενώ η εξάρτηση της περιοχής από τις εισαγωγές κρίσιμων πρώτων υλικών παραμένει υψηλή λόγω του περιορισμένου εγχώριου δυναμικού εξόρυξης.

Η ΕΕ και οι ΗΠΑ υιοθετούν στρατηγικές όπως «η επιστροφή της παραγωγής στην πατρίδα» (on-shoring) και η «συνεργασία με φίλιες χώρες» (friend-shoring) για να μειώσουν την εξάρτηση από την Κίνα και τη Ρωσία και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού, προκειμένου να μειώσουν τις διαταραχές στην προμήθεια πρώτων υλικών.

Τα ανταλλάγματα είναι ακριβά στο όνομα της «ειρήνης», όχι μόνο οικονομικά, αλλά και σε επίπεδο γεωπολιτικών συμμαχιών και συσχετισμών, καθώς οι αυξημένοι ανταγωνισμοί στο πεδίο της παραγωγής φέρνουν πιο κοντά πολέμους στο πεδίο, που εκτός από την απαίτηση για αυξημένους στρατιωτικούς προϋπολογισμούς στα δημοσιονομικά, κοστίζουν και χιλιάδες ανθρώπινες ζωές.

Διαβάστε επίσης

Αμυντική βιομηχανία: Το χαμένο στοίχημα για την Ευρώπη

Στη ΜΕΤΚΑ η ανακαίνιση του διπλού στεγάστρου στο ΟΑΚΑ

Σδούκου: Πότε θα δούμε φθηνότερους λογαριασμούς ρεύματος

Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!