THEPOWERGAME
Τους λόγους που η Τουρκία θέλει να γίνει μέλος της ομάδας BRICS αναλύει το Bloomberg. Οι BRICS είναι ένας διεθνής πολιτικός οργανισμός των κορυφαίων αναδυόμενων αγορών, που αποτελείται από δέκα χώρες: τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και τη Νότια Αφρική, καθώς και την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία.
Όπως γράφει αρχικά το πρακτορείο, ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1940, η Τουρκία, επιφυλακτική απέναντι στη Μόσχα, τοποθετήθηκε ως σύμμαχος των ΗΠΑ και σύντομα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ, τη στρατιωτική συμμαχία που ιδρύθηκε για να προστατεύσει την Ευρώπη από τις σοβιετικές επιθέσεις κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Από τότε που ήρθε στην εξουσία το 2003, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επαναπροσδιόρισε σταδιακά την Τουρκία ως μια αυτοδύναμη περιφερειακή δύναμη που είναι ελεύθερη να κάνει νέους φίλους, ακόμη και αν αυτό αναστατώνει τους παλιούς. Κατά την τελευταία δεκαετία φλερτάρει μια σειρά από αντιπάλους των ΗΠΑ -την Κίνα, τη Ρωσία και το Ιράν- καθώς η δυσπιστία απέναντι στις δυτικές δυνάμεις ωθεί την αναζήτησή της για νέες συνεργασίες. Τώρα επιδιώκει να ενταχθεί στην ομάδα BRICS των χωρών με αναδυόμενες αγορές.
Τι κερδίζει η Τουρκία αν μπει στους BRICS;
Επικαλούμενη απογοήτευση για την έλλειψη προόδου στην -επί δεκαετίες- προσπάθειά της να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Τουρκία ζήτησε επίσημα να ενταχθεί στους BRICS. Ο στόχος, σύμφωνα με άτομα που γνωρίζουν το θέμα, είναι να ενισχυθεί η παγκόσμια επιρροή της Τουρκίας και να δημιουργηθούν νέοι δεσμοί πέρα από τους παραδοσιακούς δυτικούς συμμάχους της χώρας. Αξιωματούχοι της κυβέρνησης Ερντογάν λένε ότι το γεωπολιτικό κέντρο βάρους μετατοπίζεται από τις ανεπτυγμένες οικονομίες και ότι η ένταξη στους BRICS θα μπορούσε να βελτιώσει τους οικονομικούς δεσμούς της Τουρκίας με τη Ρωσία και την Κίνα.
Η ομάδα BRICS -που πήρε το όνομά της από τα πρώτα μέλη της- περιλαμβάνει μερικές από τις μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες και προβάλλει τον εαυτό της ως «εναλλακτική λύση» σε αυτό που οι συμμετέχοντες θεωρούν ως δυτικοκρατούμενους θεσμούς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Τα νέα μέλη μπορούν δυνητικά να διευρύνουν τις πολιτικές και εμπορικές τους σχέσεις και να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση μέσω της αναπτυξιακής τράπεζας της ομάδας (New Development Bank). Τέσσερα νέα μέλη -το Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αιθιοπία και η Αίγυπτος- προσχώρησαν στις αρχές του 2024. Ο Ερντογάν έχει προγραμματίσει να συμμετάσχει στη σύνοδο κορυφής των BRICS στο Καζάν της Ρωσίας που ξεκινά σήμερα, Τρίτη 22 Οκτωβρίου.
Ποιο είναι το πρόβλημα της Τουρκίας με τη Δύση;
Κατά τη διάρκεια μεγάλου μέρους του Ψυχρού Πολέμου, η Ρωσία ήταν ο εχθρικός γείτονας που παρακίνησε την Τουρκία να αναζητήσει ισχυρούς συμμάχους για να τη βοηθήσουν να υπερασπιστεί το έδαφός της. Αλλά οι δεσμοί της Τουρκίας με τους δυτικούς συμμάχους της άρχισαν να επιδεινώνονται πριν από μια δεκαετία. Ο Ερντογάν κατηγόρησε τις δυτικές κυβερνήσεις ότι υποστήριξαν αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στην Τουρκία το 2013, στον απόηχο των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης. Όταν οι ΗΠΑ το 2014 άρχισαν να προμηθεύουν όπλα σε Κούρδους μαχητές στη Συρία, οι οποίοι βοηθούσαν στην προσπάθεια καταπολέμησης του Ισλαμικού Κράτους, η Τουρκία -η οποία βρίσκεται σε πόλεμο με τους Κούρδους αυτονομιστές- είδε την κίνηση αυτή ως «προδοσία».
Tο αίσθημα της Τουρκίας ότι πρέπει να πάρει την άμυνά της στα χέρια της ενισχύθηκε τον Οκτώβριο του 2015, όταν οι ΗΠΑ και στη συνέχεια η Γερμανία απέσυραν σημαντικά συστήματα αεράμυνας από την Τουρκία. Έναν μήνα αργότερα, υπό την πίεση των ΗΠΑ, η Τουρκία ακύρωσε το σχέδιό της να αγοράσει ένα σύστημα πυραυλικής άμυνας από μια κρατική κινεζική εταιρεία στην οποία είχαν επιβληθεί αμερικανικές κυρώσεις για υποτιθέμενες πωλήσεις πυραύλων στο Ιράν.
Η αντιδυτική ρητορική του Ερντογάν κλιμακώθηκε μετά την αποτυχημένη απόπειρα των οπαδών του σημαντικού κληρικού με έδρα τις ΗΠΑ, του Φετουλάχ Γκιουλέν που πέθανε σε ηλικία 83 ετών, να ανατρέψουν την κυβέρνησή του το 2016. Την ίδια χρονιά οι διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ σταμάτησαν. Έναν χρόνο αργότερα, η Τουρκία αγόρασε ένα προηγμένο ρωσικό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας, το S-400. Το παρέλαβε το 2019, αφού εγκατέλειψε τις συνομιλίες για την απόκτηση ενός συγκρίσιμου αμερικανικού συστήματος, του Patriot, λόγω της άρνησης της Ουάσιγκτον να μοιραστεί τεχνολογία. Μετά τη συμφωνία για τους S-400, οι ΗΠΑ απαγόρευσαν στην Τουρκία να αγοράσει F-35, λόγω της ανησυχίας ότι το ρωσικό σύστημα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις stealth ικανότητές των μαχητικών. Αργότερα οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις που ουσιαστικά απέκοψαν την κορυφαία υπηρεσία αμυντικών προμηθειών της Τουρκίας από τα αμερικανικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, το στρατιωτικό υλικό και την τεχνολογία.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με τους δυτικούς εταίρους περιπλέκονται ακόμη περισσότερο από την αυξανόμενη αντι-ισραηλινή ρητορική του Ερντογάν και την κριτική που ασκεί στις προμήθειες όπλων των ΗΠΑ προς το εβραϊκό κράτος εν μέσω του πολέμου με τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας. Ο Ερντογάν έχει «αγκαλιάσει» τη Χαμάς, την οποία οι ΗΠΑ και η ΕΕ θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση.
Ποιους νέους δεσμούς καλλιεργεί η Τουρκία;
Η Τουρκία έχει ανοίξει δεκάδες διπλωματικές αποστολές στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, καθώς ο Ερντογάν επιδιώκει σημαντικό ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις. Έχει μάλιστα υποσχεθεί να κάνει την Τουρκία το πρώτο μέλος του ΝΑΤΟ που θα ενταχθεί στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, μια διεθνή ομάδα ασφαλείας υπό την ηγεσία της Κίνας που αρχικά επικεντρώθηκε στην Κεντρική Ασία αλλά τώρα επεκτείνεται προς τη Μέση Ανατολή.
Η Ρωσία έχει γίνει σημαντικός οικονομικός εταίρος, παρέχοντας το 42% των εισαγωγών φυσικού αερίου της Τουρκίας και στέλνοντας 6,3 εκατ. τουρίστες πέρυσι. Επίσης, η ρωσική κρατική εταιρεία Rosatom κατασκευάζει έναν πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής αξίας 24 δισ. δολαρίων στις μεσογειακές ακτές της Τουρκίας και η κυβέρνηση της Τουρκίας της έχει ζητήσει να κατασκευάσει έναν ακόμη.
Την ίδια στιγμή η Τουρκία βρίσκεται σε συνομιλίες με την Κίνα για την κατασκευή ενός τρίτου πυρηνικού σταθμού. Επιδιώκει, μάλιστα, να εξασφαλίσει περισσότερες κινεζικές επενδύσεις σε εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων, καθώς και μια συνεργασία με την Κίνα για την επεξεργασία ενός κοιτάσματος σπάνιων γαιών.
Τι διακυβεύεται;
Η εξισορροπητική πράξη του Ερντογάν αμφισβητεί τις προσπάθειες της Δύσης να δημιουργήσει ένα ενιαίο μέτωπο για να πείσει τη Μόσχα να σταματήσει τον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας. Τον Ιούλιο ο Ερντογάν προειδοποίησε τα υπόλοιπα μέλη του ΝΑΤΟ να μη λάβουν μέτρα που θα μπορούσαν να παρασύρουν τη συμμαχία στον πόλεμο.
Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι οι τουρκικές οντότητες κινδυνεύουν να παραβιάσουν τις αμερικανικές κυρώσεις κατά των ρωσικών οντοτήτων και της Χαμάς. Αλλά αν οι ΗΠΑ πιέσουν πολύ τον Ερντογάν, θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τις σχέσεις μ’ έναν σημαντικό εταίρο στην ασταθή Μέση Ανατολή. Η Τουρκία φιλοξενεί πυρηνικές κεφαλές των ΗΠΑ σε αεροπορική βάση κοντά στη Συρία και ένα ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης που αποτελεί μέρος των δυνατοτήτων του ΝΑΤΟ για την άμυνα βαλλιστικών πυραύλων. Έχει επίσης απορροφήσει εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή και την Ασία και έχει λειτουργήσει ως ρυθμιστής για τη ροή αυτή προς την Ευρώπη.
Η Τουρκία, επίσης, επιθυμεί να αποφύγει οποιαδήποτε κίνηση που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη σημαντικότερη στρατιωτική της συμμαχία και να καταστρέψει μια συμφωνία για την αγορά αμερικανικών πολεμικών αεροσκαφών F-16 και την αναβάθμιση άλλου στρατιωτικού εξοπλισμού.
Διαβάστε επίσης
Γιατί οι Έλληνες στρέφονται στην ενοικίαση και εγκαταλείπουν την ιδιοκατοίκηση
Η OpenAI, η Microsoft και το ερώτημα των 14 δισ. δολαρίων
Πυρηνική ενέργεια: Η Ελλάδα μελετά τις νέες τεχνολογίες “χωρίς να βιάζεται”
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
