Οι συσχετισμοί με την εποχή του Ψυχρού Πολέμου γίνονται όλο και πιο συχνοί μεταξύ των κυβερνώντων στη Δύση, με τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να πρέπει να επεκτείνουν τα όρια των προϋπολογισμών τους για την άμυνα σε μια περίοδο που η ανάπτυξη στην Ευρωζώνη είναι πεισματικά υποτονική, το κόστος δανεισμού στις αγορές ομολόγων παραμένει υψηλό και η εκμετάλλευση των προσόδων από τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας για τη στήριξη της Ουκρανίας γίνεται νομικά όλο και πιο περίπλοκη.
Όμως οι συνθήκες απαιτούν για την Ευρώπη να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες έπειτα από δεκαετίες αδράνειας, παρά την περσινή άνοδο στο ρεκόρ των 2,2 τρισ. δολαρίων. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, σε συνδυασμό με τον πόλεμο Χαμάς – Ισραήλ και τη γενικότερη αστάθεια στη βόρεια Αφρική, υπενθυμίζουν τον πρωτεύοντα ρόλο που διαδραματίζει η ισχυρή άμυνα, τόσο μόνο για αμιγώς στρατιωτικούς λόγους, όσο και για διπλωματικούς σκοπούς.
Βάσει ανώνυμων πηγών και υπολογισμών του Bloomberg, οι αμυντικοί προϋπολογισμοί των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ θα πρέπει να σκαρφαλώσουν σε επίπεδα όμοια με την ψυχροπολεμική εποχή, προσεγγίζοντας έως και το 4% του ΑΕΠ, για να αντεπεξέλθουν στα κριτήρια της βορειοατλαντικής συμμαχίας. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ και των υπολοίπων G7, των επτά ισχυρότερων οικονομιών του ανεπτυγμένου κόσμου, θα υπερβούν τα 10 τρισ. δολάρια μέσα στην επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με το αμερικανικό πρακτορείο.
Προειδοποίηση Μπορέλ για ένα «δακτυλίδι πύρινων μετώπων» γύρω από την Ευρώπη
Για πρώτη φορά ο Ζοζέπ Μπορέλ, ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ σε θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, μίλησε απευθείας για τη ρωσική απειλή, τονίζοντας σε ομιλία που έδωσε αυτήν την Τρίτη στις Βρυξέλλες πως η Μόσχα «απειλεί την Ευρώπη» μέσα από τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία και τις υβριδικές επιθέσεις σε κράτη-μέλη της ΕΕ. Αναμφίβολα, ο «πόλεμος περιστοιχίζει την Ευρώπη», είπε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας. Υπογράμμισε πως «ένας υψηλής-έντασης, συμβατικός πόλεμος στην Ευρώπη δεν κινείται πια στη σφαίρα της φαντασίας» και πρόσθεσε ότι «το Τείχος του Βερολίνου έχει αντικατασταθεί από ένα δακτυλίδι πύρινων μετώπων γύρω μας».
Η συγκυρία για την Ευρώπη είναι ιδιαίτερα κρίσιμη επειδή η προσοχή της Ουάσιγκτον αποσπάται από τις εντάσεις Κίνας – Ταϊβάν, οι οποίες ενισχύουν την αστάθεια στον Ειρηνικό Ωκεανό, που πλαισιώνει τη δυτική πλευρά των ΗΠΑ. Η συμπαράσταση των ΗΠΑ στην Ευρώπη τίθεται ακόμη πιο πολύ υπό αμφισβήτηση εάν ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίσει τις εκλογές του Νοεμβρίου του 2024. Μέσα Φεβρουαρίου ο Τραμπ, ο οποίος είναι ξανά ο επικρατέστερος υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών, δήλωσε πρόσφατα πως οι χώρες του ΝΑΤΟ που δεν θα επιτύχουν τον στόχο της βορειοατλαντικής συμμαχίας για αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ δεν θα λάβουν τη στήριξη των ΗΠΑ εάν επιτεθεί η Ρωσία. Όλα αυτά εάν, βέβαια, ο ίδιος αναλάβει τα ηνία του Λευκού Οίκου.
Τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν ήδη κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, επιβεβαίωσε προ διμήνου πως οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη δρομολογούν φέτος αμυντικές δαπάνες 380 δισ. δολαρίων, συνολικά, για πρώτη φορά στην ιστορία της συμμαχίας, αντανακλώντας αθροιστικά στο 2% του ΑΕΠ τους. Όμως ήδη ο στόχος του 2% αποτελεί ανάχωμα στα σχέδια των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης ως προς τη συμμόρφωση του προϋπολογισμού τους. Εάν φθάσουν το 4% του ΑΕΠ, τότε θα χρειαστεί να ληφθούν επώδυνες πολιτικές αποφάσεις, όπως η συζήτηση έκδοσης κοινών ομολόγων για την άμυνα, περαιτέρω αύξηση του κρατικού δανεισμού, περικοπές σε άλλες δημόσιες δαπάνες ή αύξηση φόρων. Η προοπτική ενδεχομένως να δημιουργήσει τριβές μεταξύ των κρατών-μελών και να ενισχύσει τα ακραία πολιτικά κόμματα.
Στην περίπτωση που οι αμυντικές δαπάνες φθάσουν το 4% του ΑΕΠ, το Bloomberg εκτιμά πως το δημόσιο χρέος της Ιταλίας θα έχει κορυφωθεί στο 179% έως το 2034, από το 144% που ισχύει σήμερα. Στη Γερμανία, όπου η δημοσιονομική πειθαρχία είναι σχεδόν συνώνυμη με την ιδιοσυγκρασία των πολιτών, το δημόσιο χρέος υπολογίζεται πως θα φθάσει το 82,8% του ΑΕΠ μέχρι το 2034. Εκτεθειμένες σε μια πιο ευάλωτη δημοσιονομική κατάσταση θα είναι, επίσης, οι ΗΠΑ, όπου ήδη το δημόσιο χρέος ανέρχεται στο 99% του ΑΕΠ. Εάν οι αμυντικές δαπάνες αυξηθούν από το υφιστάμενο 3,5% στο 4% του ΑΕΠ, τότε οι υποχρεώσεις στην ισχυρότερη οικονομία του κόσμου θα σκαρφαλώσουν στο 131,1%.
Όμως οι εναλλακτικές είναι σχεδόν ανύπαρκτες, καθώς η άμυνα μιας χώρας αποτελεί, μεταξύ άλλων, ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στη διπλωματία, όπως και η οικονομική ισχύς. «Η ομπρέλα των ΗΠΑ, υπό την προστασία της οποίας εξαρτιόμασταν στον Ψυχρό Πόλεμο, μπορεί να μην είναι ανοικτή όλη την ώρα», είπε ο Μπορέλ. «Εντός της συμμαχίας μπορεί να αλλάξουν οι προτεραιότητες μεμονωμένων χωρών», πρόσθεσε ο Ευρωπαίος αξιωματούχος. Οι δηλώσεις του Μπορέλ απηχούν πρόσφατη τοποθέτηση του Στόλτενμπεργκ. Σε συνέντευξή του στο BBC o επικεφαλής του ΝΑΤΟ τόνισε πως η Ρωσία μαζί με την Κίνα, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα ευθυγραμμίζονται όλο και πιο πολύ, με πιο έντονους τους συσχετισμούς των συμφερόντων τους.
