Δικαστήριο στο Ντέλαγουερ των ΗΠΑ ετοιμάζεται να βγάλει σε δημοπρασία στις 23 Οκτωβρίου τις μετοχές της Citgo Petroleum, έβδομης μεγαλύτερης εταιρείας διύλισης των ΗΠΑ, που ανήκει από το 1990 στη δημόσια πετρελαϊκή επιχείρηση της Βενεζουέλας, PDVSA, προκειμένου να καλύψει χρέη της τελευταίας και κρατικά χρέη του Καράκας. Η υπόθεση, σύμφωνα με ανάλυση των Financial Times, αποκαλύπτει την αδυναμία της χώρας -κυρίως λόγω του ρόλου της «μεταβατικής κυβέρνησης» του Χουάν Γκουαϊδό-, εν μέσω και των αμερικανικών κυρώσεων, να διασώσει ένα σημαντικό περιουσιακό στοιχείο, που της απέφερε σημαντικά κέρδη και συνάλλαγμα.
Η Βενεζουέλα απέκτησε την αμερικανική πετρελαϊκή μερικώς το 1986 και πλήρως το 1990, καθώς είδε σε αυτήν μία ευκαιρία για να διαθέσει αργό πετρέλαιο στις ΗΠΑ. Από την εκλογή του Ούγκο Τσάβες το 1999, τα έσοδά της βρέθηκαν να φτάνουν στο ήμισυ του κρατικού προϋπολογισμού, προσφέροντας σημαντική εισροή συναλλάγματος. Μάλιστα, επί σειρά ετών ο ξάδελφος του Τσάβες, Ασδρούβαλ, ήταν πρόεδρος της εταιρείας. Με την οικονομική ύφεση ο πρώην πρόεδρος της Βενεζουέλας, αλλά και ο νυν πρόεδρος, Νικολάς Μαδούρο, τη χρησιμοποίησαν ως εγγύηση για την έκδοση κρατικών τίτλων και τη σύναψη δανείων, ενώ μία σειρά πολυεθνικών διεκδίκησαν αποζημιώσεις από το κράτος της Βενεζουέλας για την εθνικοποίηση των ενεργητικών στοιχείων τους. Σήμερα η αξία της εταιρείας εκτιμάται στο 1/7 του ΑΕΠ της χώρας, σύμφωνα με τους FT, και τα ετήσια κέρδη της είναι μεγαλύτερα από τη συνολική αξία των εισαγωγών τροφίμων που κάνει η Βενεζουέλα ετησίως.
Ωστόσο, η κυβέρνηση του Μαδούρο δεν κατάφερε να αποτρέψει τις δικαστικές εξελίξεις όσον αφορά την εταιρεία, παρ’ ότι τα κρατικά χρέη μπορούσαν υπό άλλες συνθήκες να τύχουν κάποιας συμφωνίας αναδιάρθρωσης με τους πιστωτές. Μεταξύ των εταιρειών που διεκδικούν αποζημιώσεις από τη μητρική της Citgo είναι η καναδική μεταλλευτική Crystallex, η οποία πλέον ανήκει στο νεοϋορκέζικο hedge fund Tenor Capital και διεκδικεί 970 εκατ. δολάρια, και η ConocoPhillips, η οποία διεκδικεί επιπλέον 1,3 δισ. δολάρια.
Το πρόβλημα των δύο κυβερνήσεων
H δικαστική εντολή έρχεται έπειτα από πέντε χρόνια νομικών διαδικασιών, που ξεκίνησαν όταν η βενεζουελάνικη PdVH και η Citgo -καθώς και η μητρική τους εταιρεία PdV- βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του Νικολάς Μαδούρο. Το πρόβλημα γιγαντώθηκε, όμως, με τη «μεταβατική κυβέρνηση» του Χουάν Γκουαϊδό. Σύμφωνα με τον αρθρογράφο των Financial Times, Φρανσίσκο Ροντρίγκες, τα χρέη θα μπορούσαν να ρυθμιστούν με κάποιον συμβιβασμό, όμως μια σειρά γεγονότων το απέτρεψαν. Κατ’ αρχάς υπήρξε σχετική απαγόρευση από πλευράς ΗΠΑ τον Αύγουστο του 2017. Ήταν το διάστημα της προεδρίας στις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος προχώρησε σε μια σειρά εμπάργκο προς την κυβέρνηση του Καράκας, από τις εξαγωγές χρυσού και πετρελαίου έως το πάγωμα των λογαριασμών της χώρας στις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, η αμερικανική κυβέρνηση πάγωσε και τα περιουσιακά στοιχεία της PDVSA (ύψους περί των 6,1 δισ. δολαρίων).
Τον Ιανουάριο του 2019 οι ΗΠΑ παρέδωσαν τον έλεγχο των εξωχώριων περιουσιακών στοιχείων της Βενεζουέλας στον (υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ) Γκουαϊδό, ο οποίος βρέθηκε να ελέγχει το συμβούλιο που διαχειριζόταν τη Citgo, την ώρα που ο Μαδούρο είχε τον έλεγχο της PdV. Από νομικής πλευράς, αυτό σήμαινε πως μόνο η αντιπολίτευση θα μπορούσε να προχωρήσει σε κάποιο σχέδιο αναδιάρθρωσης του χρέους, την ώρα που στην πράξη η κυβέρνηση του Μαδούρο διατηρούσε τον έλεγχο των πετρελαϊκών κοιτασμάτων της χώρας.
Πώς αυξήθηκαν τα χρέη της πετρελαϊκής
Σε εκείνη τη φάση, παρ’ ότι το εξωτερικό χρέος της Βενεζουέλας ανερχόταν σε 150 δισ. δολάρια, μόνο τα 3,4 δισ. δολάρια εξ αυτών ήταν συνδεδεμένα με τη Citgo, με τρόπο που θα έδινε στους πιστωτές τη δυνατότητα να θεμελιώσουν νομικό δικαίωμα επί των περιουσιακών στοιχείων της. Όμως την τελευταία τετραετία (2019-2023) τα χρέη που συνδέονταν με διεκδικήσεις των πιστωτών αυξήθηκαν από 3,4 δισ. δολάρια σε 23,6 δισ. δολάρια. Σύμφωνα με τον αναλυτή των FT, οι πιστωτές μπόρεσαν να τεκμηριώσουν νομικό επιχείρημα στα περιουσιακά στοιχεία της μητρικής PDVSA, επειδή τον Ιούλιο του 2019 η κυβέρνηση Γκουαϊδό δημοσίευσε ένα σύνολο κατευθυντήριων γραμμών για την επαναδιαπραγμάτευση του εξωτερικού χρέους της χώρας, στις οποίες προβλεπόταν πως σκοπεύει να αντιμετωπίσει τα χρέη της Βενεζουέλας και τα χρέη της PDVSA το ίδιο σε μια ενδεχόμενη αναδιάρθρωση χρέους.
Έτσι, ο δικαστής Λέοναρντ Σταρκ του δικαστηρίου του Ντέλαγουερ στην αιτιολογική έκθεση της απόφασης αποφάνθηκε πως «η κυβέρνηση του Γκουαϊδό είχε πρόσβαση στα περιουσιακά στοιχεία των θυγατρικών της PDVSA στις Ηνωμένες Πολιτείες και τα χρησιμοποίησε για να χρηματοδοτήσει τον εαυτό της, παρακάμπτοντας κάθε δικαίωμα που μπορεί να είχε η PDVSA σε εταιρικά μερίσματα». Σύμφωνα μάλιστα με τους Financial Times, εγείρεται και ζήτημα σύγκρουσης συμφερόντων, καθώς πρόσωπο που ελάμβανε αποφάσεις για τα συγκεκριμένα ζητήματα στην κυβέρνηση Γκουαϊδό εργαζόταν παλαιότερα σε μία από τις αμερικανικές εταιρείες που ήγειραν διεκδικήσεις εις βάρος της Citgo.
