Μολονότι αρκετοί εργοδότες επιδίωξαν να επιστρέψουν στο καθεστώς εργασίας που ίσχυε προ πανδημίας, τα παρατεταμένα και επαναλαμβανόμενα lockdown επιβεβαίωσαν πως η καθημερινή παρουσία όλων των εργαζομένων δεν είναι απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία μιας επιχείρησης, ενός ομίλου ή ακόμη και ενός κολοσσού.
Όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα της κτηματομεσιτικής εταιρείας Frank Knight LP, περίπου το ήμισυ των πολυεθνικών σχεδιάζουν να μειώσουν τους χώρους γραφείων μέσα στην επόμενη τριετία ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο. Η πλειοψηφία των εταιρειών που συμμετείχαν στην έρευνα αυτή -συνολικά 350 στον αριθμό με προσωπικό 10 εκατ. ατόμων- αποβλέπουν σε συρρίκνωση της επαγγελματικής στέγης από 10% έως 20%.
Είναι αρκετοί οι υπάλληλοι που προτιμούν έστω και ορισμένες ημέρες μέσα στην εβδομάδα την εξ αποστάσεως εργασία, καθιερώνοντας ένα υβριδικό μοντέλο απασχόλησης. Εξοικονομείται χρόνος και πόροι από τη μείωση των ημερήσιων δρομολογίων σε μια εποχή που είναι υψηλές οι τιμές των καυσίμων και γενικά το κόστος διαβίωσης έχει οδηγηθεί σε υψηλότερα επίπεδα. Οπότε η ευελιξία και τα λιγότερα τετραγωνικά μέτρα γίνονται τα βασικά χαρακτηριστικά στην αγορά επαγγελματικής στέγης, τονώνοντας έτσι τη ζήτηση για τα κτίρια που βρίσκονται σε άριστη κατάσταση και έχουν προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Τα παλαιότερα κτίρια σε απομακρυσμένες περιοχές βρίσκονται σε χειρότερη μοίρα.
H κατάσταση της επαγγελματικής στέγης στις ΗΠΑ
Οι αλλαγές αυτές παρατηρούνται σε μια κρίσιμη εποχή για την αγορά επαγγελματικής στέγης των ΗΠΑ λόγω της επιθετικής αύξησης των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) εδώ και ένα 15μήνο και της υποχώρησης της ζήτησης και έτσι των αξιών. Αναλυτές της αγοράς επισημαίνουν πως οι συνθήκες επιδεινώθηκαν περαιτέρω από την κατάρρευση τριών περιφερειακών τραπεζών –των Silicon Valley Bank, Signature Bank και First Republic- κατά τη διάρκεια του Μαρτίου. Ο λόγος είναι πως υπάρχουν περιφερειακές τράπεζες που είναι εκτεθειμένες σε δάνεια επαγγελματικής στέγης. Η Morgan Stanley υπολογίζει πως θα πρέπει να καλυφθούν υποχρεώσεις 1,5 τρισ. δολαρίων μέχρι τα τέλη του 2025.
Οι προοπτικές της συγκεκριμένης αγοράς στις ΗΠΑ δυσχεραίνονται καθώς το ποσοστό των αναξιοποίητων χώρων διαμορφώθηκε στο 12,9% κατά τη διάρκεια του α΄ τριμήνου, ξεπερνώντας το ανάλογο ποσοστό που είχε διαμορφωθεί επί χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει η Wall Street Journal. Αν και δεν διαφαίνεται μια κρίση στο εγγύς μέλλον, είναι σαφές πως η αγορά επαγγελματικής στέγης δεν θα συμβάλει τόσο στην ανάπτυξη των ΗΠΑ όσο στο παρελθόν, υπογραμμίζουν ειδήμονες στην αμερικανική εφημερίδα.
Πιέσεις καταγράφονται και στην Ευρώπη
Πιέσεις δέχονται επίσης οι εταιρείες επαγγελματικών ακινήτων στην Ευρώπη. Τα γραφεία καλύπτουν το μεγαλύτερο κομμάτι της αγοράς επαγγελματικής στέγης στη Γηραιά Ήπειρο, όπου τράπεζες και επενδυτές έχουν τοποθετήσει 1,5 τρισ. ευρώ σε τίτλους δανείων. Και στην Ευρωζώνη έχουν αυξηθεί τα επιτόκια εξυπηρέτησης δανείων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), αν και σε μικρότερο βαθμό συγκριτικά με τη Fed.
Αναλυτές της Citi εικάζουν πως η αγορά επαγγελματικής στέγης στην Ευρώπη δεν έχει ακόμη αφομοιώσει τις αυξήσεις στα επιτόκια και ελλοχεύει κίνδυνος να υποχωρήσουν οι τιμές έως και 40% μέσα στο 2024. Επιπροσθέτως, η εταιρεία διαχείρισης ακινήτων AEW εκτιμά πως ένα στα πέντε δάνεια θα έχουν λήξει συνολικά στη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία έως το 2025, με ισχυρή την πιθανότητα να πρέπει να χρηματοδοτηθούν τίτλοι έως 51 δισ. ευρώ την επόμενη διετία.
Το ήμισυ των πολυεθνικών θα αλλάξουν κεντρικά γραφεία
«Καλύτεροι και μικρότεροι χώροι γραφείων είναι ενδεχομένως η επικρατέστερη τάση για τους μεγαλύτερους οργανισμούς», σχολιάζει ο Λι Έλιοτ, στέλεχος της Knight Frank που εξειδικεύεται στα επαγγελματικά ακίνητα. Απευθυνόμενος στους Financial Times, υπογραμμίζει πως αυτή η τάση θα τονώσει τη ζήτηση για τα γραφεία που βρίσκονται σε άριστη κατάσταση διότι η προσφορά τους είναι περιορισμένη στα μεγάλα αστικά κέντρα. Εύλογο είναι να εκφράζονται έτσι ανησυχίες για το μέλλον των παλαιότερων κτιρίων, ιδιαίτερα όσων δεν βρίσκονται στις δημοφιλής περιοχές.
Από την εκτεταμένη έρευνα της Frank Knight -η οποία διατηρεί παρουσία στις ΗΠΑ, την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τις αγορές της Ασίας και του Ειρηνικού- προκύπτει πως σχεδόν το ήμισυ των πολυεθνικών επιδιώκουν να αλλάξουν τοποθεσία στα κεντρικά γραφεία τους εντός της επόμενης τριετίας. Συμπεραίνει πως σχεδόν το ένα τρίτο των εταιρειών παρέχουν ελεύθερα την επιλογή της αποστάσεως εργασίας είτε μερικώς, είτε εξ ολοκλήρου. Το 56% έχουν ασπαστεί πλήρως ένα υβριδικό καθεστώς συνεργασίας με το προσωπικό τους.
