THEPOWERGAME
Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατάφερε χθες, Κυριακή, κατά τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Τουρκία, να εισέλθει στην τρίτη δεκαετία της κυριαρχίας του. Η χθεσινή επανεκλογή του 69χρονου προέδρου ήταν αναμενόμενη στους αναλυτές, μετά τις εκλογές της 14ης Μαΐου, το αποτέλεσμα των οποίων θεωρήθηκε ένα τεράστιο πλήγμα για την αντιπολίτευση.
Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο επονομαζόμενος και «Γκάντι της Τουρκίας», και το κόμμα του, CHP, είχε δεσμευτεί για αλλαγή, οικονομική βελτίωση, διάσωση των δημοκρατικών αξιών και στενότερους δεσμούς με τη Δύση, δεσμεύσεις που πολλοί από το στρατόπεδο της αντιπολίτευσης είχαν θεωρήσει πως θα τους οδηγούσαν στη νίκη, ειδικά μετά την ταραχώδη οικονομική πολιτική του Ερντογάν των τελευταίων ετών, που οδήγησε στην κρίση του κόστους ζωής. Ωστόσο, δεν ήταν αρκετές.
Η δημοτικότητα του ηγέτη του κόμματος του AKP αποδείχθηκε «πολύ σκληρή για να πεθάνει», ακόμα και μετά τη μεγάλη οργή των Τούρκων για την αργή αντίδραση της κυβέρνησης Ερντογάν στους ισχυρούς σεισμούς του περασμένου Φεβρουαρίου, οι οποίοι κόστισαν τη ζωή σε περισσότερους από 50.000 ανθρώπους. Άλλωστε, πολλοί στην Τουρκία -και στον μουσουλμανικό κόσμο ευρύτερα- βλέπουν τον Ερντογάν ως προστάτη των πιστών μουσουλμάνων, ο οποίος εξυψώνει την Τουρκία παγκοσμίως και την ωθεί απέναντι από τη Δύση, παρά το γεγονός ότι είναι μακροχρόνιος σύμμαχός της.
Αντίθετα, το κόμμα του Κιλιτσντάρογλου, το CHP, αγωνίζεται για το έντονα κοσμικό μοντέλο ηγεσίας που καθιέρωσε για πρώτη φορά ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτής του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Είναι γνωστό ότι αυτό το μοντέλο είναι ιστορικά πιο εχθρικό προς τους συντηρητικούς μουσουλμάνους, οι οποίοι αποτελούν ένα τεράστιο μέρος του τουρκικού εκλογικού σώματος, αν και το CHP υπό τον Κιλιτσντάρογλου -ειδικά κατά την τελευταία εβδομάδα- άμβλυνε περεταίρω τη στάση του, στον συνασπισμό του οποίου είχαν προσχωρήσει εδώ και καιρό και πρώην μέλη του ισλαμικού κόμματος.
Οι μεγάλες αποφάσεις είναι μπροστά
Και μπορεί ο Ερντογάν να φαίνεται εκ πρώτης όψεως ως ο απόλυτος κυρίαρχος έναντι του αντιπάλου του, αλλά μπροστά του έχει πολλή δουλειά. Οι μεγάλες αποφάσεις είναι μπροστά του και ξεκινούν από σήμερα. Η κάθε του κίνηση θα συνεχίσει να έχει αντίκτυπο πολύ πέρα από τα σύνορα της Τουρκίας. Άλλωστε, η χώρα του αριθμεί 85 εκατ. κατοίκους, διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ, φιλοξενεί 50 αμερικανικές πυρηνικές κεφαλές, 4 εκατ. πρόσφυγες, ενώ έχει αναλάβει βασικό ρόλο στη διαμεσολάβηση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για την ασφαλή μεταφορά των ουκρανικών σιτηρών. Την ίδια ώρα, οι δυτικοί σύμμαχοί του αναμένουν από εκείνον να αποφασίσει θετικά ή αρνητικά στο αίτημα της Σουηδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατάφερε κι επίσημα χτες να επιβιώσει πολιτικά έπειτα από δύο δεκαετίες στην εξουσία, έχοντας διατελέσει πρωθυπουργός της Τουρκίας από το 2003 έως το 2014 και πρόεδρος από το 2014 και μετά. Έγινε γνωστός ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης τη δεκαετία του 1990 και γιόρτασε την πρώτη δεκαετία της νέας χιλιετίας μετατρέποντας την οικονομία της Τουρκίας σε μια υπολογίσιμη δύναμη και ισχυρή αναδυόμενη αγορά.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ήταν πολύ λιγότερο ρόδινα για τον συντηρητικό ηγέτη, του οποίου οι οικονομικές πολιτικές έχουν πυροδοτήσει μια πρωτοφανή οικονομική κρίση, εκτοξεύοντας τον πληθωρισμό σε ποσοστό άνω του 80% το 2022 και προκαλώντας τα τελευταία πέντε χρόνια απώλειες στην αξία της λίρας 77% έναντι του δολαρίου.
Διολίσθηση της Τουρκίας προς την απολυταρχία
Την ίδια ώρα, οι διεθνείς και οι εγχώριες φωνές κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι η δημοκρατία της Τουρκίας φαίνεται… λιγότερο δημοκρατική μέρα με τη μέρα, με φυλακίσεις πολιτικών αντιπάλων και δημοσιογράφων, αλλά και με εμφανή χειροτέρευση της θέσης της γυναίκας. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τη συσσώρευση από το 2017 των εξουσιών στο πρόσωπο του προέδρου, σηματοδότησαν τη διολίσθηση της Τουρκίας προς την απολυταρχία.
Και μπορεί ο ίδιος ο Ερντογάν να απορρίπτει την κριτική, αλλά με αυτήν τη νέα εντολή πολύ λίγα στέκονται εμπόδιο σε έναν πιο ισχυρό από ποτέ Ερντογάν.
Νέα κατρακύλα της λίρας
Μόλις λίγες ώρες μετά την επίσημη επανεκλογή του, η τουρκική λίρα χτύπησε νέο χαμηλό ρεκόρ μετά τον πρώτο γύρο της 14ης Μαΐου. Το εθνικό τουρκικό νόμισμα υποχώρησε στο 20,05 έναντι του δολαρίου, πριν σταθεροποιηθεί ελαφρώς. Τελείωσε τη συνεδρίαση στο 19,978, ρεκόρ χαμηλό. Μόνο από τις αρχές του έτους, η λίρα έχει αποδυναμωθεί κατά 6,3%.
Τα τουρκικά περιουσιακά στοιχεία βρίσκονται υπό πίεση από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών στις 14 Μαΐου, που έδειξε ότι ο Ερντογάν ήταν έτοιμος να κερδίσει στον χθεσινό δεύτερο γύρο.
Τα κρατικά ομόλογα και οι μετοχές της χώρας έχουν βυθιστεί, ενώ το κόστος της ασφάλισης της έκθεσης στο τουρκικό χρέος έχει αυξηθεί, μετά τις προσδοκίες ότι ο Ερντογάν θα συνεχίσει τις ανορθόδοξες οικονομικές του πολιτικές, οι οποίες, σύμφωνα με αναλυτές, έχουν φέρει την Τουρκία στο χείλος μιας οικονομικής κατάρρευσης.
«Η τουρκική λίρα υποτιμάται σημαντικά καθημερινά», δήλωσε χθες στο Reuters η αναλυτής της Commerzbank FX Tatha Ghose, προσθέτοντας ότι ο ρυθμός πτώσης «ισοδυναμεί με μεγάλη κρίση σε ετήσια βάση». «Πολλοί παρατηρητές προβλέπουν (απότομες) υποτιμήσεις από ένα σύστημα που συνεχίζει επ’ αόριστον στην κόψη του ξυραφιού», προσέθσε
«Έχουμε μια αρκετά απαισιόδοξη προοπτική για την τουρκική λίρα ως αποτέλεσμα της διατήρησης της θέσης του Ερντογάν μετά τις εκλογές», δήλωσε νωρίς τη Δευτέρα στο «Squawk Box Asia» του CNBC ο οικονομολόγος αναδυόμενων αγορών της Wells Fargo και στρατηγικός αναλυτής του FX, Brendan McKenna.
Ο McKenna προβλέπει ότι η λίρα θα φτάσει σε νέο χαμηλό ρεκόρ στο 23 έναντι του δολαρίου έως το τέλος του δεύτερου τριμήνου και στη συνέχεια στο 25 το 2024., καθώς ο ίδιος θεωρεί βέβαιο πως το ανορθόδοξο οικονομικό μοντέλο του Ερντογάν θα συνεχιστεί για καιρό ακόμα.
Όπως μετέδωσε τόσο το Reuters όσο και το CNBC τρεις ημέρες πριν από τον δεύτερο γύρο, οι αναλυτές είναι διχασμένοι στις προβλέψεις τους για το αν ο Ερντογάν θα εμείνει τελικά στο οικονομικό του πρόγραμμα ή αν θα το εγκαταλείψει, βλέποντας τις συνέπειες να «πνίγουν» τόσο αυτόν όσο και το μέσο νοικοκυριό.
Έπειτα από χρόνια παρεμβάσεων στην αγορά και άλλες μεθόδους μείωσης της ζήτησης συναλλάγματος, τα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας έπεσαν σε αρνητικό έδαφος την περασμένη εβδομάδα για πρώτη φορά από το 2002! Για την ακρίβεια, τα καθαρά συναλλαγματικά αποθεματικά διαμορφώθηκαν στα -151,3 εκατομμύρια δολάρια στις 19 Μαΐου, με την τελευταία πτώση να σημειώνεται, καθώς η ζήτηση συναλλάγματος αυξήθηκε κατά την προεκλογική περίοδο, λόγω των προσδοκιών ότι η λίρα θα παρατείνει την πτώση της μετά τις εκλογές, έχοντας ήδη χάσει το 44% της αξίας της το 2021 και το 30% το 2022.
Αποτέλεσμα ήταν ο Ερντογάν να σπεύσει να ανακοινώσει την Πέμπτη, μόλις τρεις ημέρες πριν από τις εκλογές, ότι τα κράτη του Κόλπου έστειλαν στην Τουρκία χρηματοδότηση.
Το μεγάλο δίλημμα
Ωστόσο, πλέον τα ψέματα τελείωσαν. Ο Ερντογάν καλείται να διαλέξει και μάλιστα άμεσα: θα συνεχίσει την πολιτική χαμηλών επιτοκίων και αύξησης του ΑΕΠ, αλλά με πλήρη κατάρρευση της λίρας, χωρίς καμία βοήθεια από τη Δύση, ή θα αλλάξει στάση, αυξάνοντας τα επιτόκια, συρρικνώνοντας το ΑΕΠ, αλλά σταθεροποιώντας τη με βοήθεια από τους Δυτικούς; Την ίδια ώρα και με την κλιμάκωση του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, ο Ερντογάν θα επιλέξει να «συγκρουστεί» με τον Πούτιν, στρεφόμενος προς τη Δύση, ή θα συνεχίσει την προ των εκλογών γεωπολιτική του ρητορική;
Ουδείς μπορεί να προδικάσει τη στάση του από τώρα. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι, δεδομένης της κακής κατάστασης της τουρκικής οικονομίας, ο Ερντογάν δεν έχει και πολλά περιθώρια να ενταχθεί πλήρως στο μέτωπο που έχουν δημιουργήσει οι χώρες της Δύσης έναντι της Ρωσίας, έπειτα από την εισβολή στην Ουκρανία, αλλά ούτε και να συμμορφωθεί με τις εκκλήσεις της Ουάσινγκτον για κυρώσεις στη Μόσχα.
Μόνο το 2022, οι εμπορικές συναλλαγές Τουρκίας – Ρωσίας διπλασιάστηκαν στα 68,19 δισ. δολάρια το 2022 από 34,73 δισ. δολάρια το 2021, ενώ νωρίτερα το 2023 ο Πούτιν μείωσε τις τιμές εξαγωγών του ρωσικού φυσικού αερίου στην Τουρκία, κίνηση που θεωρήθηκε πως έγινε σε μια προσπάθεια να βοηθήσει τις εκλογικές προοπτικές του Ερντογάν.
Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις Τουρκίας – ΕΕ δεν είναι νεκρές, αλλά σε κώμα
Εν τω μεταξύ, από το 2018 οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις Τουρκίας-ΕΕ έχουν στην ουσία παγώσει. Οι διαπραγματεύσεις θα μπορούσαν να συνεχιστούν αμέσως μετά τις προεδρικές εκλογές, υπό την προϋπόθεση ότι η Άγκυρα θα προχωρούσε σε έμμεση αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς εδώ και σχεδόν 50 χρόνια τουρκικά στρατεύματα κατέχουν το βόρειο τμήμα της Μεγαλονήσου. «Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις δεν είναι νεκρές, αλλά σε κώμα», τονίζει στην DW η ειδικός σε ζητήματα Τουρκίας Αμάντα Πάουλ από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτικής στις Βρυξέλλες. Η ειδικός εκτιμά ότι με την επανεκλογή του Ταγίπ Ερντογάν το ενδεχόμενο αφύπνισης από το κώμα θα είναι μικρό.
Οι σχέσεις με την Ελλάδα
Όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν πως η Τουρκία μπορεί να αλλάξει ύφος, αλλά όχι στρατηγική. Χαρακτηριστικές, άλλωστε, ήταν και οι δηλώσεις του υπουργού Εθνικής Άμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, τέσσερις μέρες πριν από τον β’ γύρο. Κατά τη διάρκεια εκπομπής στο κανάλι NTV, σε ερώτηση αν αναμένει επιτάχυνση των επαφών μετά τις εκλογές με την Ελλάδα, δήλωσε ξανά την επιθυμία του για διάλογο με την Αθήνα, παρ’ όλο που πρόσφατα έγιναν κάποιες δηλώσεις για τον Πόντο.
«Σίγουρα. Αυτό που λέμε πάντα εδώ είναι ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας. Αυτό είναι βέβαιο. Και αυτά τα προβλήματα είναι πολύπλοκα προβλήματα. Και αυτά τα προβλήματα πρέπει να επιλυθούν και υπάρχουν διάφοροι δίαυλοι για την επίλυσή τους. Ένα από αυτά είναι οι συνομιλίες στο πλαίσιο των Μέτρων Εμπιστοσύνης και Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Είχαμε μία από αυτές στην Αθήνα και μία στην Άγκυρα. Τώρα περιμένουμε την ελληνική αντιπροσωπεία στην Άγκυρα για την 4η συνάντηση. Επεκτείναμε, μάλιστα, αυτήν την πρόσκληση λίγο περισσότερο, είπαμε “πείτε μας πότε θέλετε και θα σας καλέσουμε ή καλέστε μας όταν θέλετε και θα έρθουμε κι εμείς”. Με άλλα λόγια, δεν αποφεύγουμε τον διάλογο, εξετάζουμε πραγματικά το θέμα από την πλευρά του διαλόγου. Ας μιλήσουμε, ας συναντηθούμε, ας λύσουμε τα προβλήματά μας στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, στο πλαίσιο των σχέσεων καλής γειτονίας.
Στην πραγματικότητα, αυτός ο σεισμός, όπως γνωρίζετε, ήταν μια μεγάλη καταστροφή, είχαμε μεγάλες απώλειες, βαθιά θλίψη… Υπήρξε ένα σιδηροδρομικό ατύχημα εκεί (σ.σ.: στα Τέμπη) την ίδια στιγμή… Εξαιτίας αυτού, υπήρξε μια προσέγγιση. Υπήρξε αμοιβαία συνεργασία, αμοιβαία αλληλεγγύη και αλληλοβοήθεια… Για την ακρίβεια, ο υπουργός Άμυνας ήρθε εδώ. Επισκέφθηκε επίσης την Αντιόχεια, μιλήσαμε, συναντηθήκαμε. Συζητήσαμε πολλά θέματα. Όπως ανέφερα προηγουμένως, κάποια πράγματα επιβραδύνονται κατά τη διάρκεια των εκλογών. Μετά τις εκλογές, αναμένουμε αυτός ο διάλογος να αυξηθεί και να αναπτυχθεί. Παρ’ όλο που ήρθαμε αντιμέτωποι με κάποιες ανεπιθύμητες, αναληθείς, αβάσιμες κατηγορίες, που δεν είναι πλέον σαφές για ποιον σκοπό έγιναν, ξέρετε, για τον Πόντο… Τις απορρίπτουμε απολύτως, δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο. Αν ανοίξετε τα βιβλία, έχουμε πολλά να πούμε. Θα ξεκινήσουμε από την Τριπολιτσά και θα φτάσουμε μέχρι το Αιγαίο. Επομένως, λέμε ας μην μπαίνουμε σε αυτά. Αυτά είναι θέματα των ιστορικών. Αφήστε τους ιστορικούς να συνεχίσουν το έργο τους. Ας ξεκινήσουμε τη διαδικασία για την επίλυση των προβλημάτων μέσω διαπραγματεύσεων, ειρηνικών τρόπων και μεθόδων. Ας αρχίσει να λειτουργεί αυτή η διαδικασία και στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε ένα ειρηνικό περιβάλλον στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Ας μοιραστούμε τον πλούτο εδώ με δίκαιο τρόπο. Ας αφήσουμε και τις δύο πλευρές να ζήσουν σε συνθήκες ευημερίας. Αυτός είναι ο στόχος μας, η επιθυμία μας, η ευχή μας. Το λέμε ξανά και ξανά, αλλά ενώ το λέμε αυτό, αμέσως προσθέτουμε και το εξής: μην το εκλάβετε αυτό ως αδυναμία. Αυτό δεν είναι αδυναμία. Ποτέ δεν αφήσαμε να παραβιαστούν τα δικαιώματά μας και ποτέ δεν θα αφήσουμε να παραβιαστούν τα δικαιώματά μας. Μην το εκλάβετε αυτό ως απειλή».
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
