Όσο οι πάγοι λιώνουν στην Αρκτική και το Κρεμλίνο δεν κρύβει τη νοσταλγία του για το μεγαλείο της αυτοκρατορικής Ρωσίας, το καθεστώς ουδετερότητας στην Αρκτική δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ (USGS) είχε υπολογίσει προ 15ετίας πως τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Αρκτική αναλογούν στο 22% του συνόλου, με το Ινστιτούτο Brookings να παρατηρεί ένα ενδιαφέρον για τους υδρογονάνθρακες της περιοχής από τα μέσα προς τα τέλη της δεκαετίας του 2000.
Πέντε χώρες έχουν δικαιώματα εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων στην Αρκτική έτσι όπως καθορίζονται τα όρια των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών τους σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Πρόκειται για τον Καναδά, τη Ρωσία, τη Δανία, τη Νορβηγία και τις ΗΠΑ. Εκτός των υδρογονανθράκων, η Αρκτική διαθέτει τεράστια αποθέματα βωξίτη (ένα πέτρωμα που αποτελεί βασικό συστατικό στην παραγωγή αλουμινίου), διαμαντιών, χρυσού, χαλκού, ψευδάργυρου και σπάνιων γαιών. Μολονότι η εξόρυξη είναι δύσκολη και δαπανηρή, παράγοντες του ενεργειακού κλάδου βλέπουν να ανοίγονται ευκαιρίες με την κλιματική κρίση. Σύμφωνα με το Arctic Institute, η θερμοκρασία στην Αρκτική αυξάνεται επτά φορές ταχύτερα σε σχέση με τα μεσαία γεωγραφικά πλάτη.
Το καθεστώς ουδετερότητας αυτής της πλούσιας και απέραντης περιοχής ορίζεται, ουσιαστικά, από το Αρκτικό Συμβούλιο, το οποίο ιδρύθηκε με την υπογραφή της διακήρυξης της Οττάβα τον Σεπτέμβριο του 1996 από τον Καναδά, τη Δανία, τη Φιλανδία, την Ισλανδία, τη Νορβηγία, τη Ρωσική Ομοσπονδία, τη Σουηδία και τις ΗΠΑ. Τελικά, όπως επισημαίνουν πολιτικοί αναλυτές στο Bloomberg, παραμένει υπό συζήτηση η σφαίρα ελέγχου κάθε χώρας στην Αρκτική.
H Δανία κατέθεσε επίσημα αίτημα στον ΟΗΕ , ισχυριζόμενη πως η Γροιλανδία συνδέεται υποθαλάσσια με τον Βόρειο Πόλο και το πλούσιο υπέδαφος του μέσω της «κορυφογραμμής Λομονόσοφ». Η Γροιλανδία είναι μια δανέζικη αλλά αυτόνομη κτήση. Ο Καναδάς και η Ρωσία έχουν, επίσης, προβάλει δικαιώματα στην περιοχή με την υποθαλάσσια κορυφογραμμή, μήκους 1.800 χιλιομέτρων, να χωρίζει σε δυο τμήματα την Αρκτική. Η αποκλειστική οικονομική ζώνη του Καναδά, παραδείγματος χάριν, είναι η έβδομη μεγαλύτερη του κόσμου. Απλώνεται από τον Κόλπο του Χάντσον έως και τον Κόλπο του Άγιου Λαυρέντιου και τα εσωτερικά ύδατα του Αρκτικού Αρχιπελάγους.
Πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία κανείς δεν θα φαντάζονταν πως θα άνοιγε στην ανατολική Ευρώπη το μεγαλύτερο πολεμικό μέτωπο από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ούτε ότι η Σουηδία και η Φιλανδία θα υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ για να θωρακιστούν από την επιθετικότητα της Μόσχας. Μετά το χάσμα που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση, αναλυτές φοβούνται πως ενδεχομένως να τεθεί σε κίνδυνο η διεθνής επιστημονική συνεργασία που ευδοκίμησε μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Για τον πρόεδρο της Ρωσίας, η
Αρκτική αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα. Σε έγγραφο για την εξωτερική πολιτική του Κρεμλίνου αναφέρεται η δέσμευση για την απόκρουση των εχθρικών χωρών που «προσβλέπουν στην στρατικοποίηση της περιοχής και για τη θεμελίωση στενής συνεργασίας με χώρες εκτός Αρκτικής». Αναλυτές που μίλησαν στο Bloomberg θεωρούν πως έτσι γίνεται έμμεση αναφορά στην Κίνα, η οποία δεν έχει καταδικάσει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σε αντίθεση με τη Δύση.
«Είναι ένας μικρόκοσμος της διεθνούς πολιτικής», σχολίασε ο Αντρέας Όστιτζεν, συνεργάτης του Fridtjof Nansen Institute της Νορβηγίας. «Σε μια 50ετία από σήμερα ποιος ξέρει εάν θα επιδιώκουμε την εξόρυξη των τελευταίων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου ή εάν θα χρειαζόμαστε απελπισμένα πιο πολλές σπάνιες γαίες- και όλα αυτά μπορεί να βρίσκονται στην Αρκτική», δηλώνει στο Bloomberg.
