THEPOWERGAME
Θα πρέπει να υπάρξουν νέοι κανόνες και ρυθμιστικός έλεγχος στην οικονομία του διαστήματος; Η συζήτηση γίνεται όλο και πιο επίκαιρη, καθώς τα μεγέθη της λεγόμενης «space economy» γιγαντώνονται τα τελευταία χρόνια μετά και την ιδιωτικοποίηση των αποστολών της NASA και την εισροή στο χώρο των μεγάλων ιδιωτικών εταιρειών του διαστήματος. Της SpaceX του Έλον Μασκ, της Blue Origin του Τζεφ Μπέζος, της Orbital ATK (που αγοράστηκε από την Northrop Grumman το 2018) της ViaSat των δορυφόρων, των SES, OneWeb και συνολικά περισσότερων πλέον από 10.000 μικρότερων εμπορικών εταιρειών του χώρου που πολλαπλασιάστηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Ο τομέας αυτός, γνωστός πλέον ως «νέο διάστημα», ο οποίος το 2021 αποτιμάτο περί τα 469 δισ. δολάρια από την ΜΚΟ Space Foundation, εκτιμάται με βάση υπολογισμούς της Bank of America πως θα φτάσει τα 1,4 τρισ. δολάρια ως το 2030. Το 2016, η Bank of America είχε εκτιμήσει πως ως το 2045, θα έχει φτάσει τα 2,7 τρισ., ενώ η Goldman Sachs έκανε λόγο για 3 τρισ. δολάρια ως το 2040.
Αύξηση εσόδων κατά 6,4% σε έναν χρόνο για τις διαστημικές εταιρείες
Σύμφωνα με την έκθεση της Space Foundation για το 2022 (Space Foundation’s 2022 Space Report), τα έσοδα του εμπορικού διαστημικού τομέα αυξήθηκαν κατά 6,4% από το 2020 ως το 2021, με μεγάλο μέρος αυτής της αύξησης να έχει τροφοδοτηθεί από την κατά 19% αύξηση των κυβερνητικών δαπανών παγκοσμίως για στρατιωτικά και πολιτικά διαστημικά προγράμματα. Συγκεκριμένα οι σχετικές δαπάνες των ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 18%, της Κίνας κατά 23% και της Ινδίας κατά 36%.
Σύμφωνα με την έκθεση, το 90% των διαστημικών σκαφών (δορυφόρων συμπεριλαμβανομένων) που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε λειτουργία είναι εμπορικά, ενώ το διάστημα Ιανουαρίου-Ιουνίου 2022, 72 πύραυλοι έθεσαν σε τροχιά περί τα 1.022 διαστημικά σκάφη. Πρόκειται για τα περισσότερα που μπήκαν σε τροχιά στο διάστημα μέσα σε ένα τρίμηνο τα τελευταία 52 χρόνια, από τότε δηλαδή που ξεκίνησε για την ανθρωπότητα η εποχή της κατάκτησης του διαστήματος.
Το «νέο διάστημα» καλύπτει μία σειρά δράσεων, από εξυπηρέτηση και συντήρηση διαστημικών σταθμών και διαστημικών αποστολών, μέχρι αμυντική τεχνολογία, ανάλυση δεδομένων, διαστημικό τουρισμό και εξόρυξη σε αστεροειδείς.
Η ιδιωτικοποίηση του διαστήματος
Ουσιαστικά η εποχή της ιδιωτικοποίησης του διαστήματος ξεκίνησε μετά τα δύο μοιραία δυστυχήματα σε διαστημικά λεωφορεία: Του Challenger, που διαλύθηκε 73 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση στη δέκατη αποστολή του στις 28 Ιανουαρίου 1986, οδηγώντας στον θάνατο τα επτά μέλη του πληρώματος, συμπεριλαμβανομένης μιας δασκάλας. Και του Columbia, το οποίο την 1η Φεβρουαρίου 2003 διαλύθηκε σε ύψος 60 χιλιομέτρων πάνω από το Τέξας και τη Λουιζιάνα των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια επανεισόδου του στη γήινη ατμόσφαιρα, σκοτώνοντας το επταμελές πλήρωμα της αποστολής.
Το 2004, η αμερικανική προεδρική επιτροπή για την πολιτική εξερεύνησης του διαστήματος κατέληξε στο συμπέρασμα πως «ο ρόλος της NASA πρέπει να περιοριστεί σε εκείνους τους τομείς, στους οποίους είναι αδιαμφισβήτητο πως μόνο η κυβέρνηση μπορεί να εκτελέσει την προτεινόμενη δραστηριότητα». Στη συνέχεια, το Κογκρέσο αναθεώρησε τα χρηματοδοτικά κίνητρα και θεσμοθέτησε μία νέα πολιτική, το λεγόμενο πρόγραμμα για τις Υπηρεσίες Εμπορικών Μεταφορών σε Τροχιά.
Όπως συμβαίνει με κάθε ιδιωτικοποίηση, στόχος ήταν ο περιορισμός του δημόσιου κόστους και η ενίσχυση της καινοτομίας. Στοιχεία της NASA δείχνουν πως από το 2014, η SpaceX του Έλον Μασκ μετέφερε στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό φορτία σε κόστος μειώμενο κατά 1/3 ανά κιλό, σε σχέση με το αντίστοιχο κόστος για την ίδια υπηρεσία που είχαν τα διαστημικά λεωφορεία της ΝASA. Το μεγαλύτερο μέρος των αποστολών ανεφοδιασμού του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού και κάποιες μεταφορές πληρωμάτων προς και από αυτόν, γίνονται πλέον με ιδιωτικά διαστημικά οχήματα.
Μονοπώλιο ή ποιος καθαρίζει τα διαστημικά σκουπίδια;
Όμως το ζήτημα της διαχείρισης του διαστήματος είναι περίπλοκο. Κατ’ αρχήν τα διαστημικά συντρίμμια (δορυφόροι εκτός λειτουργίας, μέρη διαστημικών σκαφών και σκουπίδια που προέρχονται από τις μεταξύ τους συγκρούσεις) αποτελούν έναν μεγάλο κίνδυνο, για την αντιμετώπιση των οποίων δεν υπάρχει ακόμη συναίνεση παγκοσμίως, ούτε σχετικά ως προς το ποιος αναλαμβάνει τη διαχείριση -και το κόστος καθαρισμού- ούτε για το ποιος μπορεί να αναλάβει τον συντονισμό για την αποφυγή των συγκρούσεων.
Το Δεκέμβριο του 2021, το Πεκίνο κατήγγειλε πως ο κινεζικός διαστημικός σταθμός αναγκάστηκε να λάβει έκτακτα μέτρα για να αποφύγει τη σύγκρουση με δορυφόρους που εκτοξεύτηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος Starlink της SpaceX του Έλον Μασκ (του ίδιου προγράμματος το οποίο ο δισεκατομμυριούχος έθεσε στη διάθεση της Ουκρανίας μετά την έναρξη του πολέμου, προκειμένου μέσω των δορυφόρων του να έχουν οι πολίτες της εμπόλεμης χώρα και, κυρίως, ο ουκρανικός στρατός, πρόσβαση στο διαδίκτυο).
Η βασική νομοθεσία που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε ισχύ, η Συνθήκη για το Απώτερο Διάστημα του 1967, η οποία υπογράφηκε από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την -τότε- ΕΣΣΔ και στη συνέχεια επικυρώθηκε από 107 χώρες, θεωρείται σήμερα απαρχαιωμένη. Κι αυτό γιατί αποτρέπει μεν την αποστολή πυρηνικών και όπλων μαζικής καταστροφής στο διάστημα, ωστόσο δεν έχει τίποτα να πει για την σύγχρονη τεχνολογία.
Ένα άλλο ζήτημα σχετικά με την ιδιωτικοποίηση του διαστήματος θέτει ο καθηγητής της Επιχειρηματικής Σχολής του Χάρβαρντ, Μάθιου Γουάινζιρλ. Σύμφωνα με τον ίδιο, αν και μειώθηκαν τα κόστη, δημιουργήθηκε ένα διαστημικό μονοπώλιο μεταξύ των λιγοστών διαστημικών εταιρειών που, βασιζόμενες σε διαστημικές τεχνολογίες δεκαετιών της NASA, καρπώνονται τα οφέλη της οικονομίας του διαστήματος, την ώρα που έχουν βγει εκτός παιχνιδιού, οι εργολάβοι της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας που βοήθησαν στην ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών.
Η περίπτωση του Λουξεμβούργου
Ταυτόχρονα, η οικονομία του διαστήματος, κατά τον Γουάινζιρλ, δημιουργεί τα δικά της ευνοϊκά καθεστώτα για την εγκαθίδρυση και λειτουργία των εταιρειών του διαστήματος, με το κρατίδιο του Λουξεμβούργου να αποτελεί, όπως υποστηρίζει, κάτι αντίστοιχο με την Πολιτεία του Ντέλαγουερ στις ΗΠΑ, όπου εδράζουν μεγάλες αμερικανικές εταιρείες με σκοπό να αποφύγουν την υψηλή φορολόγηση.
Συγκεκριμένα, το Λουξεμβούργο έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που ψήφισε έναν Νόμο για την Εξερεύνηση και τη Χρήση των Διαστημικών Πόρων που νομιμοποιεί την εξόρυξη των αστεροειδών και προσφέρει εγγυήσεις για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις όσον αφορά την ιδιοκτησία τους επί των πόρων που εξορύσσουν στο διάστημα. Είχαν προηγηθεί βέβαια οι ΗΠΑ, οι οποίες το 2015 επί Ομπάμα ψήφισαν την Πράξη για την Εμπορική Ανταγωνιστικότητα στο Διάστημα, νομιμοποιώντας την εξόρυξη των αστεροειδών.
Από την άλλη, η Ρωσία και η Βραζιλία έχουν υποστηρίξει πως πρέπει να υπάρχει μία διεθνής νομοθεσία που να ρυθμίζει το ζήτημα, αναφέροντας ότι ΗΠΑ και Λουξεμβούργο παραβιάζουν το άρθρο 2 της Συνθήκης για το Απώτερο Διάστημα, σύμφωνα με το οποίο: «το Διάστημα, συμπεριλαμβανομένης της Σελήνης και άλλων Ουράνιων Σωμάτων, δεν υπόκειται σε εθνική ιδιοποίηση μέσω αξίωσης κυριαρχίας, χρήσης ή κατοχής ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο».
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
