Η απεξάρτηση της Ευρώπης από τα ορυκτά καύσιμα της Ρωσίας είναι η πιο σημαντική οικονομική παράμετρος στην εισβολή του Κρεμλίνου στην Ουκρανία. Τα έσοδα από την ενέργεια διευκολύνουν τη συνέχιση των στρατιωτικών επιχειρήσεων της Μόσχας σε έναν πόλεμο που έχει καταδικαστεί από τη Δύση και σύσσωμο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Στο πλαίσιο των συνόδων κορυφής του ΝΑΤΟ, της ΕΕ και των G7 την προτελευταία εβδομάδα του Μαρτίου, ο Αμερικανός πρόεδρος μαζί με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανήγγειλαν την παράδοση 15 δισ. κυβικών μέτρων σε υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) στην Ευρώπη μέχρι τα τέλη του τρέχοντος έτους.
Είναι ένα από τα βήματα που θα ληφθούν στο πλαίσιο ενός κοινού σχεδίου για να μην μπορεί πια ο πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, να «εκβιάζει και να χειραγωγεί» τους καταναλωτές ενέργειας στην Ευρώπη, όπως τόνισε ο Τζο Μπάιντεν, με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να βρίσκεται δίπλα του. Μέχρι το 2030, η Ευρώπη αναμένεται να εξελιχθεί στη μεγαλύτερη αγορά LNG των ΗΠΑ, με την προοπτική αποστολής έως και 50 δισ. κ.μ. σε ετήσια βάση. Οι δυο πλευρές του Ατλαντικού υποσχέθηκαν, ωστόσο, πως θα συνεργαστούν μακροπρόθεσμα για την επιτάχυνση στην ενεργειακής μετάβασης για τη μείωση της ζήτησης στα ορυκτά καύσιμα χάριν του περιβάλλοντος.
Αναλυτές της αγοράς διαβλέπουν μέσα από τα αυτά τα σχέδια έναν ριζικό ανασχηματισμό των διασυνδέσεων ενέργειας σε όλον τον κόσμο που δεν συνεπάγεται απαραιτήτως χαμηλότερες τιμές για τους καταναλωτές, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. «Η σταδιακή αύξηση φορτίων σε LNG από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη σημαίνει πως κάποια θα αλλάξουν προορισμό και έτσι η επίδραση θα είναι περιορισμένη σε όρους αποκλιμάκωσης των τιμών» αναφέρεται σε έκθεση της Bank of America. Όπως δήλωσε Αμερικανός αξιωματούχος στους Financial Times, η αποδέσμευση περισσότερων φορτίων προς όφελος της Ευρώπης προϋποθέτει μεγάλη διπλωματία καθώς υπάρχουν ήδη μεγάλοι εισαγωγείς LNG, όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα. Παράλληλα αναμένεται η αύξηση των παραγγελιών για ρωσικό φυσικό αέριο από την Κίνα και την Ινδία μέσα στα επόμενα χρόνια.
Αναγκαία αλλά πολυδάπανη διαδικασία
Από τον Οκτώβριο του 2021, όταν πια ήταν ξεκάθαρες οι πιέσεις που ασκούσε ο Πούτιν για να εξαναγκάσει τους Ευρωπαίους να δώσουν το πράσινο φως στον αγωγό Nord Stream 2 και να δεσμευτούν αποκλειστικά με μακροπρόθεσμα συμβόλαια για την αγορά φυσικού αερίου από τη Ρωσία, οι εξαγωγές LNG από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη υπερδιπλασιάστηκαν. Μέσα στο 2021, οι ΗΠΑ έστειλαν φυσικό αέριο σε υγροποιημένη μορφή της τάξεως των 22 δισ. κυβικών μέτρων και ακόμη 10 δισ. κ.μ. μέσα στο α’ τρίμηνο του 2022.
Σε αυτή τη φάση, όμως, οι εισαγωγές LNG δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τις ετήσιες εξαγωγές των 155 δισ. κ.μ της Ρωσίας στην Ε.Ε. Θα είναι μια χρονοβόρα διαδικασία με υψηλό κόστος καθώς οι εναλλακτικές προϋποθέτουν, μεταξύ άλλων, νέους τερματικούς σταθμούς στην ανατολική Ευρώπη και τη Γερμανία για την επεξεργασία του LNG. Παράλληλα, οι ΗΠΑ καλούνται να αυξήσουν την παραγωγή τους, αλλά η κατασκευή νέων εργοστασίων LNG κοστίζει δισ. δολάρια. Εκεί αποδίδεται η δέσμευση της Ε.Ε για μεγαλύτερες αγορές τουλάχιστον μέχρι το 2030 καθώς τα συμβόλαια παραγγελιών είναι μακροχρόνια, αγγίζοντας ακόμη και την 20ετία, τονίζουν οι Financial Times.
Αναμφισβήτητα, η ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις συναλλαγές σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα, προϋποθέτει μεγάλη προσαρμογή από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Κατά κοινή ομολογία, όμως, είναι αναγκαία. Η Ρωσία έχει αποδειχθεί αναξιόπιστος προμηθευτής καθώς εκμεταλλεύεται τον ορυκτό πλούτο της για γεωπολιτικούς σκοπούς, με τα κίνητρα της να απέχουν μακράν από τις αρχές των ελεύθερων οικονομιών και να λειτουργούν εις βάρος τους.
Η Γερμανία κάνει το πρώτο βήμα
Επί του παρόντος Γερμανία εξασφαλίζει περίπου το 50% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία, σύμφωνα με το BBC. Αυτήν την εβδομάδα, ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ, ανακοίνωσε πως οι ανάγκες της χώρας του σε άνθρακα από τη Ρωσία μπορεί να μειωθούν κατά το ήμισυ «μέσα στις επόμενες εβδομάδες». Υπολόγισε επίσης πως πιθανότητα να «απελευθερωθεί» η Γερμανία από το φυσικό αέριο της Ρωσίας μέχρι τα μέσα του 2024, έχοντας ήδη καταλήξει σε συμφωνία με το Κατάρ και τη Νορβηγία μέσα στον Μάρτιο.
Μετά, όμως, η Μόσχα ανέβασε τους τόνους, επαναλαμβάνοντας απαίτηση να πληρώνεται σε ρούβλια, κάτι που έχουν ήδη απορρίψει ως ενδεχόμενο όλοι οι υπουργοί Ενέργειας των G7, των επτά ισχυρότερων κρατών του ανεπτυγμένου κόσμου που αντιπροσωπεύουν το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Στη Γερμανία ήδη έχει ενεργοποιηθεί η πρώτη φάση του σχεδίου έκτακτης ανάγκης για την τροφοδότηση της οικονομίας με φυσικό αέριο εάν υπάρξει διακοπή των ορών από τη Ρωσία.
Η αποκοπή της Ρωσίας από τον ανεπτυγμένο κόσμο συνεχίζεται αδιάκοπα ανεξάρτητα από το κόστος. Με τον ασφυκτικό περιορισμό των συναλλαγών με τη Δύση λόγω του παλιρροϊκού κύματος των κυρώσεων από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τους συμμάχους, οι εναλλακτικές για τη Ρωσία συρρικνώνονται και αποδυναμώνουν εκ των πραγμάτων την οικονομική της ευμάρεια. Ο κόσμος αλλάζει και υπό μια έννοια επιστρέφει στο ψυχροπολεμικό παρελθόν.
