Η Μπιενάλε Ισλαμικής Τέχνης, που άνοιξε τις πύλες της στην Τζέντα στη Σαουδική Αραβία πριν αρκετές μέρες, είναι τόσο ασυνήθιστη στη σύλληψή της όσο και στην τοποθεσία της. Στο Δυτικό Τερματικό του Χατζ στο αεροδρόμιο King Abdulaziz, δεσπόζει από την οροφή ένα από τα πιο ιερά σύμβολα του Ισλάμ: η Κίσουα, το υφασμάτινο κάλυμμα που περιβάλλει την Κάαμπα στη Μέκκα.
Μπιενάλε Ισλαμικής Τέχνης στην Τζέντα © Marco Cappelletti, courtesy of the Diriyah Biennale Foundation
Σύμφωνα με το Bloomberg, κατασκευασμένη από μαύρο μετάξι και κεντημένη με στίχους από το Κοράνι σε χρυσή κλωστή, η Κίσουα αλλάζεται κάθε χρόνο κατά τη διάρκεια του Χατζ, με την παλιά να αποθηκεύεται ή να διανέμεται σε τμήματα ως δώρα από τη σαουδαραβική κυβέρνηση. Το να εκτεθεί δημόσια ως έργο τέχνης είναι μια εντυπωσιακή απόκλιση από την παράδοση. «Είναι η πρώτη φορά που μια ολόκληρη Κίσουα παρουσιάζεται σε έκθεση, κάτι που ίσως να μην επαναληφθεί», δήλωσε η Φαρίδα Αλχουσεϊνί, διευθύντρια της Μπιενάλε. Η εμπειρία, όπως λέει, έχει στόχο να «γεννήσει δέος και ταπεινότητα για τη θέση μας στον κόσμο».
Η έκθεση φιλοξενεί περισσότερα από 500 εκθέματα, από γιγαντιαία Κοράνια και αρχαία τεχνουργήματα δανεισμένα από το Βατικανό, μέχρι σύγχρονα έργα κατασκευασμένα από βαρέλια πετρελαίου και ξύλα. Σύμφωνα με το Bloomberg, πρόκειται για τη δεύτερη διοργάνωση, σε πολλαπλάσια κλίμακα από την πρώτη του 2023.
Μπιενάλε Ισλαμικής Τέχνης στην Τζέντα © Marco Cappelletti, courtesy of the Diriyah Biennale Foundation
Παρότι το Χατζ φέτος ξεκινά στις αρχές Ιουνίου, η Μπιενάλε θα είναι ανοιχτή μέχρι τις 25 Μαΐου, υποδεχόμενη μουσουλμάνους ταξιδιώτες που περνούν από τη Τζέντα για το προσκύνημα Ούμρα, αλλά και τουρίστες που επισκέπτονται προορισμούς όπως η ΑλΟύλα και οι ακτές της Ερυθράς Θάλασσας. Το 2023, περισσότεροι από 600.000 άνθρωποι επισκέφθηκαν την έκθεση, αριθμός που οι διοργανωτές αναμένουν να επαναληφθεί.
Η Μπιενάλε προσφέρει στους επισκέπτες μια μοναδική ευκαιρία να ανακαλύψουν την πολιτιστική και καλλιτεχνική κληρονομιά του ισλαμικού κόσμου. Παρότι υπάρχουν μουσεία αφιερωμένα στην ισλαμική τέχνη σε πόλεις όπως το Κάιρο, η Κωνσταντινούπολη και η Ντόχα, η διοργάνωση στη Τζέντα είναι κάτι διαφορετικό: μια πολιτιστική πρωτοβουλία που φέρνει την τέχνη πιο κοντά στους ανθρώπους και ιδιαίτερα στους πιστούς. Σύμφωνα με το Bloomberg, για τη Σαουδική Αραβία, όπου μέχρι πριν από μία δεκαετία οι δημόσιες εκθέσεις τέχνης ήταν σπάνιες, αποτελεί μια ευκαιρία να εδραιώσει τη θέση της ως πολιτιστικό κέντρο του ισλαμικού κόσμου.
Μπιενάλε Ισλαμικής Τέχνης στην Τζέντα © Marco Cappelletti, courtesy of the Diriyah Biennale Foundation
«Αποδεικνύει ότι η Σαουδική Αραβία, μια χώρα που πριν από 10-15 χρόνια δεν είχε αναγνωρισμένη πολιτιστική σκηνή, είναι πλέον ικανή να διοργανώνει μεγάλα πολιτιστικά πρότζεκτ υψηλής ποιότητας», δήλωσε ο Αμίν Τζάφερ, ένας από τους καλλιτεχνικούς διευθυντές της Μπιενάλε.
Παράλληλα, η έκθεση αποτελεί ένα ακόμη δείγμα της σαρωτικής μεταμόρφωσης που συντελείται στο βασίλειο υπό την ηγεσία του πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MBS). Αν και πολλές από τις μεταρρυθμίσεις του έχουν απευθυνθεί σε δυτικά και φιλελεύθερα ακροατήρια – όπως οι ροκ συναυλίες στο Ριάντ – η Μπιενάλε στοχεύει σε ένα διαφορετικό κοινό: τους εκατοντάδες χιλιάδες μουσουλμάνους προσκυνητές που φτάνουν στη Τζέντα από τον παγκόσμιο νότο.
«Φέρνει τα αρχαία ισλαμικά αντικείμενα σε διάλογο με τη σύγχρονη σκέψη», σημείωσε ο Μουχανάντ Σόνο, Σαουδάραβας καλλιτέχνης και επιμελητής της σύγχρονης τέχνης στην Μπιενάλε.
Η αντίθεση μεταξύ παράδοσης και μοντέρνας καλλιτεχνικής έκφρασης δεν πέρασε απαρατήρητη από τους επισκέπτες. «Η Σαουδική Αραβία δεν θα είχε κάτι τέτοιο πριν λίγα χρόνια», ανέφερε η Ζαϊνάμπ Ανουάρ, μια 25χρονη καλλιτέχνις από το Πακιστάν, η οποία επισκέφθηκε την έκθεση με τη μητέρα της. «Είναι ένας τρόπος να αξιοποιήσουν τις ρίζες τους για να προωθήσουν τον τουρισμό».
Λίγο πιο πέρα, στον υπαίθριο χώρο της έκθεσης, μια νεαρή γυναίκα από τη Τζέντα μίλησε για τις προκαταλήψεις που ακόμη υπάρχουν σχετικά με τη χώρα της. «Μερικοί έχουν λανθασμένη εικόνα για εμάς, νομίζουν ότι δεν είμαστε φιλόξενοι», δήλωσε η Ουλά ΑλΧαντάντ, 28 ετών, φοιτήτρια πληροφορικής. «Ελπίζω η Μπιενάλε να δείξει στον κόσμο πώς σκεφτόμαστε τη νέα εποχή της Σαουδικής Αραβίας».
Στην κεντρική αίθουσα, κάτω από την επιβλητική Κίσουα, οι επισκέπτες σηκώνουν το κεφάλι και παρατηρούν με προσοχή το ιερό ύφασμα. Για έναν μη μουσουλμάνο, αυτή ίσως είναι η πλησιέστερη εμπειρία στη βαθιά συγκίνηση που αισθάνονται εκατομμύρια πιστοί κατά το προσκύνημά τους στην Κάαμπα. Η ατμόσφαιρα σιωπηλής περισυλλογής που απλώνεται κάτω από το στέγαστρο μοιάζει απόλυτα φυσική.
Διαβάστε επίσης
Μήπως τελικά η φρενίτιδα για τα κρυπτονομίσματα στην Αμερική καταλήξει σε καταστροφή;
Η S&P αναβαθμίζει Εθνική, Eurobank, Πειραιώς και Aegean Baltic Bank
Το παιχνίδι των ενεργειακών διαδρόμων, κινητικότητα στα Βαλκάνια
