Με επίκεντρο το βραβείο Νόμπελ που πήρε ο Γιώργος Σεφέρης το 1963, το Μουσείο Μπενάκη εγκαινίασε έκθεση στον σπουδαίο μας ποιητή. Εξήντα ακριβώς χρόνια από εκείνη την μέρα η Πινακοθήκη Γκίκα άνοιξε τις πύλες της για να υποδεχθεί τους θαυμαστές του Γιώργου Σεφέρη.
Το μετάλλιο, μαζί με το σχετικό δίπλωμα -που ανήκει στη συλλογή της Πινακοθήκης Γκίκα- είναι στη διάθεση του κοινού και στοχεύουν να ζωντανέψουν την ατμόσφαιρα της ημέρας της ιστορικής ανακοίνωσης και το κλίμα των ημερών που ακολούθησαν έως την απονομή στις 10 Δεκεμβρίου 1963.
Το Δίπλωμα και το Χρυσό Μετάλλιο του Βραβείου Νόμπελ, Δωρεά Μαρως Σεφέρη προς το Μουσείο Μπενάκη © Αρχείο Μουσείου Μπενάκη
Στην έκθεση παρουσιάζεται πλήθος τεκμηρίων από το αρχείο Σεφέρη, που βρίσκεται κατατεθειμένο στα Αρχεία της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, καθώς και φωτογραφικό υλικό από το αρχείο Κώστα Μεγαλοκονόμου των Φωτογραφιών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν οι συγχαρητήριες επιστολές προς τον Γιώργο Σεφέρη, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν εκείνες των Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, Νάνου Βαλαωρίτη, Ανδρέα Εμπειρίκου, Σοφίας Βέμπο και Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, ενώ παρουσιάζεται για πρώτη φορά η αλληλογραφία της Μαρώς Σεφέρη με το Μουσείο Μπενάκη, σχετικά με τη δωρεά του Βραβείου Νόμπελ του ποιητή.
Αθήνα, 24 Οκτωβρίου 1963, Άγρας 20, βράδυ. Επίσκεψη από μέλη της σουηδικής κοινότητας στην Αθήνα για χορωδιακά συγχαρητήρια. Δίπλα στον Σεφέρη ο σουηδός νεοελληνιστής Στούρε Λινέρ, μόνιμος εκπρόσωπος του Αναπτυξιακού Προγράμματος του ΟΗΕ στην Ελλάδα/ Φωτογραφία: Κώστα Μεγαλοκονόμου ©Μουσείο Μπενάκη/Φωτογραφικά αρχεία
Το κλίμα στην Αθήνα την εποχή της βράβευσης είναι πολιτικά ρευστό και κοινωνικά τεταμένο. Η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη τον Μάιο, η παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή τον Ιούνιο και οι εκλογές που έχουν ήδη προκηρυχθεί για τον Νοέμβριο του 1963 μονοπωλούν το ενδιαφέρον.
Η είδηση για τη βράβευση δημοσιεύεται στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και εκτενή αφιερώματα υπάρχουν στις πολιτιστικές τους σελίδες, γρήγορα όμως το ενδιαφέρον ατονεί. Την επομένη της βράβευσης (11 Δεκεμβρίου) η σχετική είδηση είναι στις περισσότερες εφημερίδες είτε χαμένη στις εσωτερικές τους σελίδες, είτε πρωτοσέλιδο μονόστηλο, συμπιεσμένο υπό το βάρος των πολιτικών εξελίξεων.
Στις 18 Δεκεμβρίου 2023 θα παρουσιαστεί από τις Εκδόσεις Ίκαρος η τρίγλωσση (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά) έκδοση «Γιώργος Σεφέρης, εἶμαι ὁ ἴδιος μιὰ ἀντίφαση…», που περιλαμβάνει τις δύο εμβληματικές ομιλίες του ποιητή κατά την υποδοχή του Νόμπελ. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην Πινακοθήκη Γκίκα, δίπλα στον χώρο της έκθεσης.
Ο Γιώργος Σεφέρης υπήρξε άλλες τρεις χρονιές υποψήφιος: το 1955, το 1961 και το 1962. Το 1963 η τελική εξάδα υποψηφίων συμπεριελάμβανε τους Samuel Beckett, Yukio Mishima, Aksel Sandemore, Pablo Neruda, Wystan Hugh Auden και Γιώργο Σεφέρη. Οι τρεις τελευταίοι επικράτησαν στη δεύτερη φάση, για να επικρατήσει τελικά ο Έλληνας ποιητής.
Άλλες ελληνικές υποψηφιότητες
Η υποβολή υποψηφιοτήτων για τα βραβεία Νόμπελ είναι μια πολύπλοκη διαδικασία: αρχικά η Σουηδική Ακαδημία στέλνει προσκλήσεις σε ιδρύματα ανά τον κόσμο, ώστε εκείνα να προτείνουν υποψηφίους.
Προτάσεις μπορούν επίσης να καταθέσουν μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας, αλλά και άλλων Ακαδημιών, προηγούμενοι νικητές, καθώς και, στην περίπτωση των Νόμπελ Λογοτεχνίας, καθηγητές λογοτεχνίας, γλωσσολόγοι και πρόεδροι των εθνικών ενώσεων λογοτεχνών. Συνολικά οι ελληνικές υποψηφιότητες από το 1901 μέχρι το 1971 (απαιτείται η πάροδος πενήντα ετών για να αποκαλυφθούν οι υποψηφιότητες) είναι 87, με την πλειονότητά τους να αφορούν τον τομέα της Λογοτεχνίας.
Πρώτος υποψήφιος από την Ελλάδα ήταν ο καθηγητής φιλόλογος Δημήτριος Βερναρδάκης. Ακολούθησαν οι Γεώργιος Σουρής, Κωστής Παλαμάς, Γιώργος Θεοτοκάς, Άγγελος Σικελιανός, Νίκος Καζαντζάκης, Γεώργιος Δροσίνης, Γρηγόρης Ξενόπουλος και Παντελής Πρεβελάκης. Πολλοί εξ αυτών προτάθηκαν περισσότερες από μία χρονιές, αρκετοί δε επίσης από διαφορετικούς φορείς την ίδια χρονιά.
