THEPOWERGAME
Μεγάλη αναταραχή στα social media και στον… πραγματικό κόσμο έχει προκαλέσει το υβριδικό ντοκιμαντέρ «Queen Cleopatra» που θα είναι διαθέσιμο σε τέσσερα επεισόδια από τις 10 Μαΐου στο Netflix. Το τρέιλερ που έκανε την εμφάνισή του πριν λίγες μέρες δείχνει την Κλεοπάτρα να ενσαρκώνεται από μαύρη ηθοποιό, την Αντέλ Τζέιμς και αυτό ήταν αρκετό για να επανέλθει στην επικαιρότητα η συζήτηση για το χρώμα του δέρματος της βασίλισσας της Αιγύπτου και την καταγωγή της.
Ιδιαίτερα στην Αίγυπτο, το τρέιλερ προκάλεσε πολλά αρνητικά σχόλια και έχουν ήδη βγει μπροστά αρχαιολόγοι και εκπρόσωποι του νομικού κόσμου που μιλάνε για λάθος του Netflix. Κάποιοι μάλιστα κάνουν ένα βήμα παραπάνω καλώντας τις αρχές να απαγορεύσουν την προβολή του ντοκιμαντέρ στην Αίγυπτο. «Είναι εντελώς ψευδές το ντοκιμαντέρ. Η Κλεοπάτρα ήταν Ελληνίδα και το δέρμα της ήταν λευκό, όχι μαύρο», δήλωσε ο επιφανής αιγυπτιολόγος, Ζάχι Χαουάς. Ο Αιγύπτιος δικηγόρος Μαχμούντ αλ-Σεμάρι προτίθεται να προχωρήσει σε νομικές ενέργειες προκειμένου το ντοκιμαντέρ να μην προβληθεί από την πλατφόρμα.
Just FYI, this kind of behaviour won’t be tolerated on my account. You will be blocked without hesitation!!!
If you don’t like the casting don’t watch the show. Or do & engage in (expert) opinion different to yours. Either way, I’M GASSED and will continue to be! 🕺🏽🕺🏽🕺🏽 pic.twitter.com/zhJjaUkxyc
— Adele James (@Adele_JJames) April 13, 2023
Από την άλλη πλευρά, η πρωταγωνίστρια Αντέλ Τζέιμς τόνισε σε ανάρτησή της στο twitter ότι «αν δεν σας αρέσουν οι ηθοποιοί που επιλέχθηκαν, μην το δείτε. Ή πάρτε μέρος σε συζήτηση ειδικών που έχουν διαφορετική άποψη από τη δική σας». Η παραγωγός του ντοκιμαντέρ που αφηγείται την ιστορία της Κλεοπάτρας, Τζέιντα Πίνκετ Σμιθ, η σύζυγος του Γουίλ Σμιθ, τονίζει ότι «η καταγωγή της βασίλισσας ήταν πάντα θέμα προς συζήτηση και η επιλογή μιας μαύρης ηθοποιού για το ρόλο της Κλεοπάτρας είναι μια νύξη σε αυτή τη συζήτηση που γίνεται εδώ και αιώνες». Πρόσθεσε επίσης ότι «δεν βλέπουμε συχνά ιστορίες για μαύρες βασίλισσες και αυτό ήταν σημαντικό για μένα, για την κόρη μου και την κοινότητά μου. Να ακούσουμε αυτές τις ιστορίες που πραγματικά είναι αμέτρητες».
Θέση στη διαμάχη πήρε και η σκηνοθέτιδα του ντοκιμαντέρ, Τίνα Γκαραβί η οποία υποστηρίζει ότι «η Κλεοπάτρα ήταν όγδοης γενιάς απόγονος των Πτολεμαίων, άρα οι πιθανότητες να ήταν λευκή είναι ελάχιστες. Μετά από 300 χρόνια μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι ήταν Αιγύπτια». Πρόσθεσε επίσης ότι «δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα αν η Κλεοπάτρα ήταν μαύρη αλλά σίγουρα δεν ήταν λευκή σαν την Ελίζαμπεθ Τέιλορ. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η ιστορία της δεν έχει σχέση με το χρώμα του δέρματός της αλλά με το ποιοι είμαστε. Θα ήθελα να χαράξω μια νοητή ευθεία γραμμή που ξεκινάει από εκείνη, συνεχίζει στις γυναίκες της Αιγύπτου που ξεσηκώθηκαν στην Αραβική Άνοιξη και καταλήγει στις αδελφές μου στο Ιράν που διαδήλωσαν στους δρόμους πρόσφατα ενάντια σε ένα βίαιο καθεστώς. Σήμερα έχουμε πιο πολύ ανάγκη από ποτέ τις γυναίκες που μπορούν να ηγούνται. Είτε είναι λευκές είτε μαύρες».
Αμφιβολίες εδώ και αιώνες
Η Κλεοπάτρα γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 69 π.Χ. και ήταν το δεύτερο παιδί του βασιλιά Πτολεμαίου ΙΒ’. Μελέτησε Φιλοσοφία, Ιατρική και Ρητορική και εκτός από τα ελληνικά μιλούσε κι άλλες γλώσσες. Όταν πέθανε ο πατέρας της, το 51 π.Χ. η Κλεοπάτρα έγινε βασίλισσα της Αιγύπτου και έμεινε στο θρόνο μέχρι την αυτοκτονία της, τον Αύγουστο του 30 π.Χ.
Δεν υπάρχει αμφιβολία από τους μελετητές της Αρχαίας Αιγύπτου ότι η Κλεοπάτρα ήταν Ελληνίδα και είχε καταγωγή από τη Μακεδονία από την πλευρά του πατέρα της. Η καταγωγή της μητέρας της όμως χάνεται στους αιώνες και αυτό οδήγησε μερικούς ιστορικούς να υποθέσουν ότι ήταν Αφρικανή, άρα η Κλεοπάτρα θα μπορούσε να ήταν μιγάς.
«Η ερώτηση αν η Κλεοπάτρα ήταν λευκή ή μαύρη είναι αναχρονιστική και αφορά περισσότερο στην πολιτική ατζέντα που υπηρετούν κάποιοι παρά στον τρόπο που η αρχαιότητα αντιλαμβανόταν τις διαφορετικές φυλές», λέει στο Time η καθηγήτρια κλασικών σπουδών του πανεπιστημίου Denison στο Οχάιο, Ρεμπέκα Κένεντι που υποστηρίζει ότι αυτή η λογική επικράτησε τον 17ο και 18ο αιώνα και έφτασε έως τις μέρες μας. Η ίδια τονίζει ότι στα αρχαία κείμενα υπάρχουν αναφορές σε μαύρους Αιγύπτιους αλλά αυτό έχει να κάνει με το φύλο και όχι με τη φυλή. «Ιδεολογικά, οι γυναίκες συνδέονταν με τη λευκή επιδερμίδα, ενώ οι άνδρες με τη μαύρη. Πρόκειται όμως για διαχωρισμούς που αφορούν στο φύλο, όχι στη φυλή και σίγουρα όχι στη σύγχρονη αντίληψη που έχουμε για τις φυλές με βάση τη βιολογία».
Καταλήγει υπογραμμίζοντας ότι «το γεγονός ότι η ίδια συζήτηση ανακυκλώνεται κάθε δεκαετία σημαίνει ότι ακόμα δεν έχουμε καταφέρει να κατανοήσουμε τον τρόπο που ο κόσμος της αρχαιότητας στεκόταν απέναντι στην ταυτότητα του καθενός».