Ο Πειραιάς και το φετίχ των κουτιών

Πλάμεν Τόντσεφ

Ερευνητής, Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ)

Μια δύσκολη διαπραγμάτευση διεξάγεται ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση και την COSCO σε σχέση με την επένδυσή στον Πειραιά. Είναι δύο τα κύρια ζητήματα που συζητιούνται αυτήν την περίοδο σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο. Πρώτον, η μεταβίβαση πρόσθετων μετοχών του ΟΛΠ (16%) στην κινεζική εταιρεία μέχρι τον ερχόμενο Αύγουστο, όπως προβλέπεται στην σύμβαση του 2016, εφόσον όμως πραγματοποιηθούν υποχρεωτικές επενδύσεις ύψους 300 εκατ. ευρώ. Για πολλούς και διάφορους λόγους, η έγκαιρη ολοκλήρωση των υποχρεωτικών επενδύσεων έχει καταστεί ανέφικτη, αν και η κινεζική πλευρά αποποιείται κάθε ευθύνης για τις καθυστερήσεις. Σημειώνεται ότι η COSCO έχει καταθέσει το ποσό των 88 εκατ. ευρώ σε λογαριασμό μεσεγγύησης για το πρόσθετο 16%.

Το δεύτερο ζήτημα αφορά τον διακαή πόθο της κινεζικής εταιρείας να κατασκευαστεί τέταρτος προβλήτας εμπορευματοκιβωτίων, προκειμένου η COSCO να αντεπεξέλθει στον αυξανόμενο ανταγωνισμό της με άλλα λιμάνια στην Μεσόγειο και την Ευρώπη. Ως προς τον αριθμό των εμπορευματοκιβωτίων – ή «κουτιών», όπως είναι γνωστά στην πιάτσα – που διαμετακομίστηκαν πέρυσι, ο Πειραιάς έχασε την πρωτιά στην Μεσόγειο από την Ταγγέρη, ενώ τον έχει πλησιάσει σε επίδοση και η Βαλένθια.

Και για τα δύο θέματα υπάρχουν διαφωνίες τουλάχιστον από το 2019, με αποτέλεσμα η κινεζική εταιρεία κατ’επανάληψη να κραδαίνει την απειλή ότι θα προσφύγει σε διαιτησία. Η Αθήνα δεν επιθυμεί την δικαστική οδό, καθώς η επένδυση της COSCO έχει πράγματι καταστήσει τον Πειραιά σημαντικό λιμάνι σε διεθνή κλίμακα και η ελληνική κυβέρνηση το βλέπει ως απόδειξη για το φιλεπενδυτικό κλίμα στην χώρα. Σ’ αυτήν την λογική εντάσσεται η ανησυχία ότι η διαιτησία δεν θα ενισχύσει την αξιοπιστία της Ελλάδας ως ελκυστικού προορισμού για άλλες ξένες επενδύσεις.

Αλλά ούτε και η Κίνα θα ήθελε συζήτηση γι’ αυτά τα θέματα σε δικαστικές αίθουσες, καθώς μια νομική διαμάχη θα έπληττε το πολύκροτο αφήγημα που προβάλλει για την αμοιβαία επωφελή συνεργασία της (win-win) με άλλες χώρες κατά μήκος του νέου Δρόμου του Μεταξιού. Δεν είναι τυχαίο ότι η επένδυση της COSCO στον Πειραιά προπαγανδίζεται ως μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής στην Ευρώπη. Αυτό αποδεικνύεται από πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ) που αναλύει την εκκωφαντική σιωπή των αυστηρά ελεγχόμενων κινεζικών ΜΜΕ για τις εντάσεις στον Πειραιά τον τελευταίο χρόνο.

Ωστόσο, παρά την εκπεφρασμένη βούληση των δύο πλευρών να επιτευχθεί φιλικός διακανονισμός, η διαπραγμάτευση αυτή έχει κατά καιρούς χαρακτηριστεί από απροκάλυπτη οξύτητα. Λόγου χάρη, τον περασμένο Νοέμβριο η COSCO έστειλε τελεσίγραφο στην ελληνική κυβέρνηση, με την απαίτηση το πρόσθετο 16% των μετοχών του ΟΛΠ να μεταβιβαστεί στην κινεζική εταιρεία εντός διμήνου (sic). Το τελεσίγραφο απορρίφθηκε από την Αθήνα και η διαπραγμάτευση συνεχίστηκε, έστω και από εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις.

Η διαμάχη για τον ΟΛΠ προστίθεται σ’ ένα πλέγμα θεμάτων με ευρύτερες πολιτικές προεκτάσεις. Δεν περνά απαρατήρητη η απότομη αναχώρηση (ανάκληση;) της πρώην Κινέζας πρέσβειρας από την Ελλάδα, πιθανότατα ως ένδειξη δυσαρέσκειας της κινεζικής ηγεσίας για την τροπή που έχουν πάρει οι διμερείς σχέσεις στο σύνολό τους. Το Πεκίνο δεν έχει κρύψει την ενόχληση του για τον αποκλεισμό μεγάλων κινεζικών εταιρειών από τον διαγωνισμό για την μερική αποκρατικοποίηση του ΔΕΔΔΗΕ. Την δυσθυμία της κινεζικής ηγεσίας επέτεινε έτι περισσότερο η άρνηση της Αθήνας να φιλοξενήσει το 2022 την ετήσια σύνοδο κορυφής του αμφιλεγόμενου μηχανισμού 17+1, από τον οποίον πρόσφατα αποχώρησε η Λιθουανία.

Η κινεζική κυβέρνηση υποπτεύεται, όχι αβάσιμα, αύξηση της αμερικανικής επιρροής στην Ελλάδα, αλλά ταυτόχρονα οφείλει να αναγνωρίσει ότι οι ΗΠΑ αποτελούν στρατηγικό εταίρο της χώρας στην ταραχώδη Ανατολική Μεσόγειο, ενώ η Κίνα δεν έχει να προσφέρει κάτι απτό στον τομέα της περιφερειακής ασφάλειας. Σε ό,τι δε αφορά τις ξένες επενδύσεις, είναι εντυπωσιακή η δραστηριοποίηση αμερικανικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, με έκδηλο ενδιαφέρον – μεταξύ πολλών άλλων – για ναυπηγεία και λιμάνια της χώρας.

Αυτό και μόνο υποδηλώνει τα πολιτικά περιθώρια που διαθέτει η Αθήνα, σε συνθήκες οξείας αντιπαράθεσης Δύσης-Κίνας. Ταυτόχρονα, η ελληνική κυβέρνηση καλείται να απαντήσει σε μερικά συγκεκριμένα ερωτήματα που τίθενται εκ των πραγμάτων:

1. Εάν ληφθεί η απόφαση το ποσοστό της COSCO στον ΟΛΠ να φτάσει στο 67% παρά την παρέλευση της προθεσμίας για την ολοκλήρωση των υποχρεωτικών επενδύσεων, με ποιές εγγυήσεις θα γίνει αυτό; Η κυβέρνηση ορθώς τονίζει ότι δεν μπορεί να παραβλέψει αυτήν την πρόνοια και η διασταλτική ερμηνεία της δεν θα είναι εύκολη υπόθεση.
2. Εξίσου σημαντικό ερώτημα είναι εάν ως κάτοχος του 67% η COSCO θα είναι καλύτερος ή χειρότερος διαχειριστής του λιμανιού στον Πειραιά; Από την σκοπιά της κινεζικής εταιρείας, προφανώς θα έχει μεγαλύτερη ευχέρεια να λαμβάνει αποφάσεις και να εφαρμόζει την πολιτική της. Ωστόσο, η κυβέρνηση δεν μπορεί να παραβλέψει και τις ανησυχίες της τοπικής κοινωνίας, με πολλές καταγγελίες για περιβαλλοντική επιβάρυνση και αθέμιτες πρακτικές από την κινεζική πλευρά.
3. Είναι φετίχ ο αριθμός των εμπορευματοκιβωτίων που διαμετακομίζονται μέσω του Πειραιά; Η COSCO είναι μεταφορική εταιρεία και είναι λογικό να ενδιαφέρεται για τον όγκο των εμπορευμάτων που διακινεί. Από την ελληνική σκοπιά όμως: Εάν κατασκευαστεί ο τέταρτος προβλήτας και αυξηθεί η δυναμικότητα του λιμανιού, σε πόσες μόνιμες και ποιοτικές θέσεις εργασίας θα μεταφραστεί αυτό; Θα αναπτυχθούν νέες υπηρεσίες και, μάλιστα, βάσει υγειούς ανταγωνισμού; Θα επιτευχθεί ουσιαστική τεχνολογική αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά και η μετατροπή της σε logistics hub περιφερειακής εμβέλειας; Ποιά θα είναι τα αθροιστικά οφέλη για το σύνολο της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας; Με άλλα λόγια, είναι απολύτως θεμιτοί οι επιχειρησιακοί στόχοι της COSCO, αλλά πόσο εναρμονισμένος είναι ο αριθμός των “κουτιών” με τις σαφώς προσδιορισμένες (;) αναπτυξιακές προτεραιότητες της Ελλάδας;
4. Τέλος, η εντεινόμενη γεωπολιτική διάσταση της αντιπαράθεσης Δύσης-Κίνας επιβάλλει την απάντηση στο ερώτημα κατά πόσο υπάρχουν θέματα που άπτονται της εθνικής ασφάλειας, αλλά και ευρύτερα θέματα ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, π.χ. μερικός έλεγχος των εφοδιαστικών αλυσίδων της ΕΕ από μια κρατική κινεζική εταιρεία, όπως είναι η COSCO;

Αυτή την σύνθετη εξίσωση καλείται να λύσει η ελληνική κυβέρνηση τις επόμενες εβδομάδες. Μια εξίσωση που ξεπερνά κατά πολύ τον αριθμό των “κουτιών” και τον αυτοσκοπό του ισχυρισμού ότι ο Πειραιάς κατατάσσεται τρίτος ή τέταρτος ανάμεσα στα ευρωπαϊκά λιμάνια. Μια πολυπαραμετρική άσκηση που απαιτεί ψυχραιμία και αυτοπεποίθηση, με γνώμονα πάντα το μακροπρόθεσμο εθνικό συμφέρον.

Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!