THEPOWERGAME
Παναγιώτης Λιαργκόβας
Πρόεδρος του ΚΕΠΕ, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, θα πάρει μέρος στο Συνέδριο του Economist με θέμα «Ελλάδα: 200 χρόνια οικονομικής επιβίωσης» στις 8 Απριλίου 2021
Η αναζήτηση εξωτερικών δανείων και η συσσώρευση χρεών πέρασε από διάφορα στάδια που όμως είχαν 10 κοινά χαρακτηριστικά:
- Πτωχεύσεις: Πολλά δάνεια κατέληγαν σε αδυναμία εξυπηρέτησής τους, δηλαδή πτωχεύσεις, όπως το 1827, το 1893, το 1897 και το 1932 (με την τελευταία του 2010 να αποτρέπεται μόνο τυπικά),
- Αργόσυρτες διαπραγματεύσεις: Πριν και κυρίως μετά από κάθε αναστολή πληρωμών για εξυπηρέτηση του χρέους είχαμε επαναλαμβανόμενες και αργόσυρτες διαπραγματεύσεις για να βρεθούν συμβιβασμοί με τους δανειστές.
- Διεθνείς έλεγχοι: Οι στόχοι των ελέγχων διέφεραν κατά περίπτωση. Ορισμένοι όφειλαν να διασφαλίσουν τους δανειστές, άλλοι επιπροσθέτως την καλή χρήση της βοήθειας, καθώς η εμπιστοσύνη στους Έλληνες πολιτικούς ήταν ελάχιστη ή οι συνθήκες καθιστούσαν τουλάχιστον αμφίβολη την ορθή αξιοποίηση των δανείων. Για παράδειγμα, την επίσημη πτώχευση της χώρας το 1893 ακολούθησαν διαπραγματεύσεις για κάποιο συμβιβασμό με τους δανειστές, η απόρριψη από την Ελλάδα ενός συμβιβασμού που πρόβλεπε ήπιο εξωτερικό έλεγχο, ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1997 και τελικά το ίδιο έτος η ψήφιση νόμου για Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο το 1898.
- Πολιτικές αναταράξεις και προτάσεις για παραπομπή των «υπευθύνων» για καταχρήσεις σε δίκη: Για παράδειγμα, το 1891, βουλευτές ζήτησαν και λίγο έλειψε να πετύχουν παραπομπή του Χαρίλαου Τρικούπη στο Ειδικό δικαστήριο με το σκεπτικό ότι μέρος των δανείων που είχε αναλάβει δεν χρησιμοποιήθηκαν για τους σκοπούς για τους οποίους είχαν συνομολογηθεί.
- Ασάφεια των ελληνικών οικονομικών λογαριασμών και λογιστικά τεχνάσματα των κυβερνήσεων: Οι ελλείψεις και οι αλλοιώσεις στοιχείων μείωναν φυσικά την αξιοπιστία των ελληνικών κυβερνήσεων. Μια άλλη μέθοδος ήταν να συντάσσονται οι προϋπολογισμοί με υπερβολικά αισιόδοξες προβλέψεις για τις φορολογικές εισπράξεις ώστε να καθησυχάζουν τους δανειστές αλλά τα αποτελέσματα απέκλιναν από τις προβλέψεις, ανοίγοντας την αυλαία για την επόμενη πράξη του δράματος. Τα παραδείγματα είναι πολλά: τα ελλείμματα της περιόδου 1882-1885 (της κυβέρνησης Χαρ. Τρικούπη), τα ελλείμματα της περιόδου 1997-2001 (κυβέρνησης Κ. Σημίτη), που διορθώθηκαν το 2004, και τα ελλείμματα του 2009 (κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή).
- Φαινόμενα κακοδιαχείρισης και εντυπωσιακές απάτες των πάσης φύσης εγχώριων και ξένων διαμεσολαβητών: Η κακοδιαχείριση ήταν συχνά έκφραση της άμυνας παραδοσιακών δομών και συμπεριφορών που υπεράσπιζαν τον statusquo ή απλά ιδιοτελών ατόμων. Κάνοντας ένα άλμα στον 20ο αιώνα οι τριβές των Αμερικανών συμβούλων με τους Έλληνες αξιωματούχους ήταν συνεχείς σε θέματα χρηματοδοτικών προτεραιοτήτων, αποτελεσματικής χρήσης των πόρων, νομοθετικών ρυθμίσεων κλπ. Πολλοί Έλληνες πολιτικοί προσπαθούσαν να εντάξουν τη βοήθεια σε πελατειακά προγράμματα μάλλον, παρά στην (οικονομική) λογική. Έλληνες διαπραγματευτές σε υπουργικό επίπεδο συμφωνούσαν σε συναντήσεις με εκπροσώπους των ξένων αποστολών και στη συνέχεια κατήγγειλαν τις συμφωνίες. Οι κυβερνήσεις ψήφιζαν νόμους που δεν μπορούσαν να εφαρμόσουν. Κατά χαρακτηριστικό τρόπο, οι Αμερικανοί σύμβουλοι είχαν τελείως διαφορετικές αντιλήψεις για τον ρόλο της αγοράς. Υπήρχε ένα χάσμα μεταξύ της εγχώριας πολιτικής λογικής και της αμερικανικής οικονομικής λογικής. Το πολιτικό σύστημα αντιδρούσε φανερά ή συγκεκαλυμμένα στην προσαρμογή, την οποία αντιμετώπιζε ως έξωθεν επιβαλλόμενη.
- Περιπτώσεις μικροψυχίας και εκδικητισμού στο πλαίσιο μιας εσωτερικής αντιπαλότητας χωρίς όρια, που αχρήστευσε το όφελος των δανείων: Οι συνέπειες των εμφυλίων κατά τη διάρκεια της επανάστασης είναι γνωστές. Το 1831 ο Ανδρέας Μιαούλης ανατίναξε στον Πόρο τη Φρεγάτα Έλλάς και την κορβέτα Ύδρα κατά το αντικαποδιστριακό κίνημα.
- Πλεονεξία παραγόντων του διεθνούς κεφαλαίου: Οι όροι (προμήθειες, λοιπές παρακρατήσεις) και οι διαδικασίες είχαν ως αποτέλεσμα π.χ. από τις 800 χιλιάδες λίρες ενός δανείου το 1824 να φθάσουν σε ελληνικά χέρια, κατά τους υπολογισμούς του Σπ. Τρικούπη μόλις 280 χιλιάδες λίρες.
- Οργανωμένες απόπειρες ξένων να εξαπατήσουν την κυβέρνηση: Τυπικό παράδειγμα η πρόταση του Γάλλου Ζουρνταίν, «ιππότη του Τάγματος των Ιπποτών της Ρόδου) που προσφέρθηκε να χορηγήσει δάνειο στην Ελλάδα για να ανακτήσει εδάφη σε ελληνικά νησιά. Το δάνειο θα χρησιμοποιείτο για να καταληφθούν νησιά του Αιγαίου. Ουσιαστικά η ελληνική κυβέρνηση δεν θα εισέπραττε τίποτε, αλλά θα έδινε τίτλους ιδιοκτησίας στο Τάγμα και θα δεσμευόταν να τους υποστηρίξει στρατιωτικά. Ευτυχώς τότε η πρόταση απορρίφθηκε από την κυβέρνηση.
- Μεταβαλλόμενους γεωστρατηγικούς προσανατολισμούς των μεγάλων δυνάμεων και ιδιαίτερα της Αγγλίας και της Γαλλίας: Το 1822 η Αγγλία υιοθέτησε ευνοϊκή στάση έναντι των επαναστατημένων Ελλήνων προκειμένου να προλάβει την κάθοδο της Ρωσίας προς τη Μεσόγειο! Γεωστρατηγικοί λόγοι επηρέασαν την αμερικανική συνδρομή προς την Ελλάδα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και, πιθανότατα, το πρωτοφανές πρώτο δάνειο του 2010.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
