THEPOWERGAME
Ευαγγελία Λουροπούλου
Διδάκτωρ Φυσικών Επιστημών (Biogeochemistry), Christian-Albrechts University of Kiel (Γερμανία), Επικεφαλής Υπηρεσιών Βιωσιμότητας E - ON INTEGRATION A.E
Για να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή πρέπει να μετριαστεί η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5°C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δεσμεύονται να μειώσουν δραματικά τις εκπομπές όλων των αερίων θερμοκηπίου στις επόμενες δεκαετίες. Πέρα όμως από τις προθέσεις των κυβερνήσεων και των κρατικών μηχανισμών για λήψη μέτρων για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, καλούνται να συνεισφέρουν και οι πολίτες αλλάζοντας τις καταναλωτικές τους συνήθειες προς μια περισσότερο φιλική κατεύθυνση προς το κλίμα. Δηλαδή να στραφούν σε προϊόντα με χαμηλότερο ή ακόμα και μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα κατά την παραγωγή, διανομή και χρήση τους και σαφώς με την προοπτική επαναχρησιμοποίησης ή ανακύκλωσής τους.
Ασφαλώς κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ένας μεμονωμένος καταναλωτής ευθύνεται για το σύνολο των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, την παγκόσμια άνοδο της θερμοκρασίας και το πρόβλημα που ονομάζεται κλιματική κρίση. Πράγματι, τα δεδομένα δείχνουν ότι στις δραστηριότητες με το μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα εντάσσονται η παραγωγή ενέργειας, η εξόρυξη πρώτων υλών, η βιομηχανική δραστηριότητα, οι μεταφορές, οι κατασκευές και η γεωργία. Όμως, τελικά οι αποδέκτες της ενέργειας, των προϊόντων και των διαφόρων υπηρεσιών είναι οι καταναλωτές, άρα οι εκπομπές ανακατανέμονται σε μεγάλο βαθμό σε εκείνους. Επομένως βρισκόμαστε σε ένα φαύλο κύκλο. Και έτσι η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση, δηλαδή ασφαλώς υπάρχουν βιομηχανικές και εμπορικές δραστηριότητες που ευθύνονται για μεγάλο μέρος των εκπομπών και έχουν συμβάλλει στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, αλλά και ο καθένας από εμάς φέρει ένα μικρό μερίδιο ευθύνης με τον τρόπο ζωής του.
Για του λόγου το αληθές, στην Ελλάδα κάθε άτομο παράγει κατά μέσο όρο 6,2[1] τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα -CO2[2] από τις δραστηριότητες του, προέρχονται δηλαδή από την παραγωγή και χρήση ενέργειας, τις μεταφορές, την αγορά και χρήση αγαθών, την παραγωγή αποβλήτων κ.ο.κ. Ο παγκόσμιος μέσος όρος είναι 4,9 τόνοι για το ίδιο έτος1, άρα η Ελλάδα βρίσκεται λίγο παραπάνω από το μέσο όρο στις κατά κεφαλήν εκπομπές, ενώ οι ΗΠΑ βρίσκονται στους14,81 τόνουςισοδύναμουCO2.Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι το μέγεθος είναι μικρό σε σχέση με το σύνολο των αερίων που καταλήγουν στην ατμόσφαιρα παγκοσμίως, που φτάνει τους 51 δις τόνους ισοδύναμου CO2ετησίως1. Aν όμως πολλαπλασιάσουμε τις κατά κεφαλήν εκπομπές κάθε κράτους με τον πληθυσμό του, τότε φτάνουμε τελικά το μέγεθος των 36δις τόνωνισοδύναμουCO2, άρα πολύ κοντά στο πρόβλημα!
Ήδη διεθνείς Οργανισμοί και Κυβερνήσεις προτρέπουν τον καθένα από εμάς να αλλάξει τις καταναλωτικές του συνήθειες και να συμμετάσχει προσωπικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής κάνοντας μικρές αλλαγές στην καθημερινή του ζωή. Φαίνεται, ότι οι εκκλήσεις αυτές έχουν ανταπόκριση σε κάποιο βαθμό, ιδιαίτερα στις νεότερες γενιές, και αυτό διότι ο καθένας μας θέλει να αισθάνεται ότι κάνει “κάτι”, έστω και μικρό, για να αποτρέψει το χειρότερο σενάριο μιας κλιματικής καταστροφής!
Πέραν όμως των πολύ μικρών αλλαγών σε καθημερινές μας δραστηριότητες, όπως το να εξοικονομούμε ενέργεια, νερό και να ανακυκλώνουμε, όσον αφορά σε πιο δραστικές αλλαγές στις συνήθειές μας, που ουσιαστικά σημαίνει το να στραφούμε σε ένα τρόπο ζωής με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα και να χρησιμοποιούμε αγαθά και υπηρεσίες απαλλαγμένες από αέρια θερμοκηπίου (netzero), τίθενται κάποια ερωτήματα:
Ποιος θα επωμιστεί τελικά το ενδεχομένως υψηλότερο κόστος των φιλικότερων προς το κλίμα υποδομών, προϊόντων και υπηρεσιών; Είναι διατεθειμένοι οι καταναλωτές να πληρώσουν το κόστος αυτής της αλλαγής στις συνήθειες τους;
Και εδώ εισάγεται η έννοια της διαφοράς κόστους μεταξύ ενός “καθαρού” αγαθού/υπηρεσίας, το οποίο έχει μηδέν εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, και ενός αντίστοιχου, που ευθύνεται για εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε ένα ή περισσότερα στάδια του χρόνου ζωής του. Η πραγματικότητα είναι ότι τα φιλικά προς το περιβάλλον και το κλίμα αγαθά και υπηρεσίες είναι κατά κανόνα πιο ακριβά από τα παραδοσιακά. Και αυτό γιατί σχεδόν όλα τα στάδια παραγωγής, διανομής και διαχείρισης τους κοστίζουν περισσότερο. Από την προμήθεια πρώτων υλών απαλλαγμένων από άνθρακα έως την αποστολή των τελικών προϊόντων και τη διαχείριση τους μετά το πέρας του χρόνου ζωής τους.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διαφορά κόστους μεταξύ ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου και ενός συμβατικού βενζινοκίνητου αυτοκινήτου, χωρίς ωστόσο να ληφθούν υπόψη πιθανά κίνητρα που δίνονται για τη στροφή σε ηλεκτροκίνηση και το κόστος συντήρησης/λειτουργίας του καθενός από αυτά. Ένα άλλο παράδειγμα αφορά στη διατροφή, διότι αν κάποιος αγοράσει κρέας θα πληρώσει ενδεικτικά 8 ευρώ το κιλό, ενώ αν αγοράσει ένα φυτικό υποκατάστατο κρέατος θα χρειαστεί να πληρώσει περισσότερα από 25 ευρώ ανά κιλό.
Από τη μέχρι τώρα συμπεριφορά φαίνεται ότι για ορισμένους καταναλωτές, ο παράγοντας “τιμή αγαθού”, δεν αποτελεί στοιχείο απόφασης, ακόμη και αν είναι μεγαλύτερη της συνήθους ή της αναμενόμενης τιμής, προκειμένου να αισθάνονται ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που αγοράζουν δεν βλάπτουν το περιβάλλον. Ωστόσο, είναι επίσης αρκετά σαφές ότι υπάρχει ένα ποσοστό αδιάφορων ως επίσης και αρνητικά διακείμενων καταναλωτών ως προς τις αυξημένες τιμές περιβαλλοντικά φιλικών προϊόντων. Αυτό δείχνει ότι πολλοί καταναλωτές είτε δεν έχουν ακόμη συνειδητοποιήσει είτε αρνούνται να δεχθούν ότι πρέπει να πληρώσουν ένα μέρος του κόστους για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Γεννάται λοιπόν το ερώτημα αν και κατά πόσον η διαδικασία προστασίας του περιβάλλοντος και του κλίματος, περιλαμβάνει ένα πρόσθετο κόστος το οποίο θα καλούνται να επωμιστούν οι καταναλωτές. Δεδομένης της μειωμένης αγοραστικής δύναμης πολλών καταναλωτών, παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το κόστος αυτό δεν είναι εύκολο να γίνει αποδεκτό από όλους και να απορροφηθεί από αυτούς μέσο-μακροχρόνια.
Εδώ λοιπόν παρουσιάζεται μια πρόκληση στο αν και κατά πόσον μπορούν οι μεμονωμένοι καταναλωτές συμμετάσχουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Φαίνεται ότι είμαστε ακόμα στην αρχή. Το στοίχημα είναι καταρχήν να συνειδητοποιήσουν οι καταναλωτές ότι πρέπει να στραφούν σε πιο φιλικά προς το περιβάλλον αγαθά, περνώντας ένα ισχυρό μήνυμα στους παραγωγούς και στις κυβερνήσεις. Με τη σειρά τους, οι παραγωγοί πρέπει στραφούν σε πιο βιώσιμες και πράσινες πρακτικές παραγωγής, λαμβάνοντας αξιόπιστες περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις. Ταυτόχρονα, χρειάζονται οραματικές επενδύσεις και κίνητρα στους πάσης φύσεως παραγωγούς (λ.χ. ενέργειας, πρώτων υλών, αγαθών και υπηρεσιών)για τη στροφή σε καθαρότερες λύσεις απαλλαγμένες από άνθρακα, έτσι ώστε να μην μετακυλίεται το κόστος παραγωγής «πράσινων» προϊόντων στους καταναλωτές. Οι κινήσεις αυτές μπορεί να είναι τελικά μια νίκη προς την επίτευξη των στόχων που έχουν θέσει τα κράτη για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας και την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
[1] Hannah Ritchie and Max Roser (2020) – “CO₂ and Greenhouse Gas Emissions”. Published online at OurWorldInData.org. Retrieved from: ‘https://ourworldindata.org/co2-and-other-greenhouse-gas-emissions’
[2]Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου περιλαμβάνουν εκτός από το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και άλλα αέρια όπως το μεθάνιο, οξείδιο του αζώτου, τα φθοριούχα αέρια κ.ο.κ.. Αυτά αθροίζονται και μετρώνται σε τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CO₂e), όπου “ισοδύναμο” σημαίνει ότι “έχει το ίδιο αποτέλεσμα στην αύξηση της θερμοκρασίας με το CO₂ για μια περίοδο 100 ετών”.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
