THEPOWERGAME
Τάσος Αναστασάτος
Επικεφαλής οικονομολόγος του ομίλου της Eurobank και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών
Η Ελλάδα έχει μπροστά της μία μοναδική ευκαιρία να μπει σε έναν ενάρετο κύκλο επενδύσεων, ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης και οικονομικής σύγκλισης με την Ευρωζώνη για την επόμενη πενταετία. Υπάρχει ένας συνδυασμός θετικών παραγόντων που οδηγεί σε αυτή την αισιοδοξία: η ενίσχυση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης (με καύσιμο και την άνοδο των αποταμιεύσεων), ισχυρή εξωτερική ζήτηση λόγω της ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας και του διεθνούς εμπορίου, η υποστηρικτική νομισματική πολιτική της ΕΚΤ, το ενδιαφέρον ξένων επενδυτικών οργανισμών για ελληνικά περιουσιακά στοιχεία και η προοπτική εισροής πόρων έως και €90δισ από τα ευρωπαϊκά ταμεία (Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ΕΣΠΑ 2021-2027, ΕΤΕπ, SURE κ.α.). Το 2021 είναι έτος ανάκτησης της απώλειας του 2020 με την «ένεση» των δημοσιονομικών μέτρων στήριξης να έχει ουσιαστική συμβολή. Ξεκινώντας από το 2022, καθώς ολοκληρώνεται η κυκλική ανάκαμψη, η ανάπτυξη σταδιακά θα βασίζεται περισσότερο στους μακροχρόνιους διαρθρωτικούς προσδιοριστικούς παράγοντες αλλά επαυξημένη από τη θετική συνεισφορά των ευρωπαϊκών πόρων. Η επίτευξη ετήσιων ρυθμών ανάπτυξης που θα ξεπερνούν, κατά μέσο όρο, το 4% για την επόμενη πενταετία είναι ένας αισιόδοξος αλλά εφικτός στόχος.
Όσο θετικές κι αν είναι όμως οι οικονομικές προοπτικές, υπάρχουν βασικοί κίνδυνοι οι οποίοι δεν πρέπει να διαφύγουν της προσοχής.
Καταρχάς, υπάρχει ο προφανής κίνδυνος της αναζωπύρωσης της πανδημίας, είτε από την πλημμελή τήρηση των μέτρων που λαμβάνονται για την ανάσχεση της, είτε από τις υστερήσεις στον εμβολιασμό, είτε από νέες απειλητικές μεταλλάξεις του ιού.
Υπάρχουν όμως και αμιγώς μακροοικονομικοί κίνδυνοι.
Ο πρώτος αφορά την επανεμφάνιση των δίδυμων ελλειμμάτων. Για το μεν δημοσιονομικό έλλειμμα, η διόγκωσή του συνδέεται με την παροχή των έκτακτων μέτρων στήριξης έναντι των επιπτώσεων της πανδημίας. Ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος να ενταθούν περαιτέρω οι πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις για διατήρηση της ισχύος μέτρων, που εξ’ ορισμού σχεδιάστηκαν να εφαρμοστούν άπαξ, ειδικά υπό το βάρος της ανόδου των τιμών.Αυτό όμως μεσοπρόθεσμα δημιουργεί με τη σειρά του κινδύνους για παγίωση του πληθωρισμού αλλά και διογκούμενη πίεση από τις αγορές. Όταν η πανδημία αρχίσει να υποχωρεί, η δημοσιονομική ευρωστία θα αναδειχθεί και πάλι ως κριτήριο αξιολόγησης της ελληνικής οικονομίας από τις αγορές. Όσον αφορά το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, οι αυξήσεις στις τιμές πετρελαίου και αερίου και το μεγάλο ποσοστό εισαγόμενων πρώτων υλών στην ελληνική παραγωγή θα συνεχίσουν να αυξάνουν τις εισαγωγές. Είναι κρίσιμης σημασίας η εξίσου δυναμική αύξηση των εξαγωγών ώστε το εξωτερικό έλλειμμα να μην λάβει διαρθρωτικό χαρακτήρα.
Ο δεύτερος σημαντικός κίνδυνος αφορά τη λήξη του έκτακτου πανδημικού προγράμματος παροχής ρευστότητας της ΕΚΤ τον προσεχή Μάρτιο. Η απουσία επενδυτικής βαθμίδας στην πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας καθιστά τα ελληνικά ομόλογα προς ώρας μη επιλέξιμα για το τακτικό πρόγραμμα παροχής ρευστότητας της ΕΚΤ. Ελπίζεται ότι η ΕΚΤ θα εισαγάγει μία μεταβατική ρύθμιση-γέφυρα, ειδάλλως ελλοχεύουν ανοδικοί κίνδυνοι για το κόστος χρηματοδότησης κράτους, τραπεζών και επιχειρήσεων στην ενδιάμεση περίοδο, μέχρις ότου η χώρα λάβει επενδυτική βαθμίδα. Η εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους δεν αποτελεί πρόβλημα μεσοπρόθεσμα δεδομένης της ευνοϊκής δομής του (πολύ μεγάλη διάρκεια, χαμηλά και σταθερά επιτόκια, εξομαλυμένες χρηματοδοτικές ανάγκες ) και τα μεγάλα ταμειακά αποθέματα (εκτιμώνται πάνω από €39 δισ.). Ωστόσο, το μέγεθος του δημόσιου χρέους –το 2ο υψηλότερο στον κόσμο ως ποσοστό του ΑΕΠ, 206% στο τέλος του 2020- καθιστά το κόστος εξυπηρέτησης και την εμπιστοσύνη της αγοράς ευάλωτα στις διακυμάνσεις των μακροοικονομικών συνθηκών. Σε ένα περιβάλλον χαμηλής ανάπτυξης και αυξανόμενων επιτοκίων, θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή αβεβαιότητας. Αυτό τονίζει την ανάγκη επαγρύπνησης για την ταχεία επιστροφή στη δημοσιονομική σταθερότητα και την εστίαση στην ανάπτυξη, που αποτελεί και τη σημαντικότερη συνθήκη βιωσιμότητας του χρέους. Ανάπτυξη διατηρήσιμη όμως, βασισμένη σε επενδύσεις κι εξαγωγές και όχι σε δανεικά.
Μια ακόμη εστία προβληματισμού αφορά το σοβαρό ζήτημα του ιδιωτικού χρέους. Η αποτελεσματική εκκαθάριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (από την οικονομία κι όχι μόνο από τους ισολογισμούς των τραπεζών), με την αξιοποίηση των ολοκληρωμένων μηχανισμών προσέγγισης που είναι πλέον διαθέσιμοι, αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ευχερή χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας. Η διατήρηση μίας υγιούς κουλτούρας πληρωμών, σε συνδυασμό με την δέσμευση των ελληνικών τραπεζών να χρηματοδοτούν την οικονομία με όση ρευστότητα απαιτείται, στη βάση κριτηρίων βιωσιμότητας, τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα νοικοκυριά, είναι αναγκαία συνθήκη για την αποτελεσματική κατανομή πόρων. Αυτό με τη σειρά του είναι βασική παράμετρος για την επίτευξη επαρκούς δυναμικής ρυθμών ανάπτυξης μεσομακροπρόθεσμα.
Ο τέταρτος κίνδυνος αφορά στο εάν θα καταστεί δυνατό να υπερβεί ταχέως η δημόσια διοίκηση χρόνιες παθογένειες προκειμένου να υποστηρίξει την ανάπτυξη και ειδικότερα να απορροφήσει αποτελεσματικά όλους αυτούς τους ευρωπαϊκούς πόρους, σε πολύ μικρότερο χρόνο από το παρελθόν και με απαιτητικότερες αιρεσιμότητες. Στο παρελθόν παρατηρήθηκαν επανειλημμένως καθυστερήσεις, γραφειοκρατία, ανεπαρκής συντονισμός και αναποτελεσματική κατανομή των κονδυλίων. Επιπροσθέτως, σήμερα υπάρχει και το ερώτημα του βαθμού διασποράς του οφέλους στην οικονομία ή του περιορισμού του σε ένα στενό εύρος επιλέξιμων δραστηριοτήτων και οικονομικών οντοτήτων.
Η θετική προοπτική της ελληνικής οικονομίας αποτελεί πλέον κοινή παραδοχή, εντός και εκτός συνόρων. Κατά τούτο, η έγκαιρη συνειδητοποίηση των κινδύνων και η επιμονή στη στρατηγική της επιτάχυνσης των μεταρρυθμίσεων και προσέλκυσης επενδύσεων μπορούν να θωρακίσουν και να ενισχύσουν περαιτέρω αυτή την θετική προοπτική.Ειδικά οι μεταρρυθμίσεις είναι η κρίσιμη προϋπόθεση ώστε οι ευρωπαϊκοί πόροι να μην αποδειχτούν μία βραχυπρόθεσμη τόνωση της ζήτησης αλλά η απαρχή διατηρήσιμης ανάπτυξης και αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου. Καθυστερήσεις και αμφιταλαντεύσεις δεν χωρούν.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
