THEPOWERGAME
Γιώργος Παπακωνσταντής
Διδάκτορας πολιτικών ασφαλείας και πρώην αξιωματικός της ΕΛΑΣ
Έχοντας ήδη σχεδόν δύο χρόνια ζωής μαζί με την κρίση που επέφερε η πανδημία της Covid-19, μπορούμε να καταλήξουμε σε ορισμένα συμπεράσματα για το πως αντιμετωπίστηκε η κρίση αυτή, και πως η αντιμετώπισή της μπορεί να επηρεάσει κάθε κρίση που θα προκύψει από εδώ και πέρα, είτε σε εθνικό είτε σε διεθνές επίπεδο.
Ολόκληρη η ανθρωπότητα από το ξέσπασμα της πανδημίας, επικεντρώθηκε στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κρίσης αυτής ώστε να έχει τις λιγότερες δυνατές δυσμενείς συνέπειες, τόσο σε θανάτους και νοσηλείες, όσο και σε οικονομικές επιπτώσεις.
Σε γενικές γραμμές όλες σχεδόν οι Κυβερνήσεις, αν και η κρίση ήταν πρωτόγνωρη, λειτούργησαν ορθολογικά. Εφάρμοσαν τις λογικές και τεκμηριωμένες εισηγήσεις των αρμόδιων επιστημόνων. Αρχικά εφάρμοσαν γενικά lockdown, στη συνέχεια εξειδίκευσαν τα μέτρα με βάση τις επιστημονικές έρευνες (τήρηση αποστάσεων, περιορισμός συνωστισμών, υποχρεωτική χρήση μάσκας κλπ) και τέλος, εφάρμοσαν σύστημα άμεσου και δωρεάν εμβολιασμού ώστε το συντομότερο δυνατό να εμβολιαστεί ο πληθυσμός, να αποκτήσει γενική ανοσία και να επανέλθει η ζωή στους φυσιολογικούς της ρυθμούς. Όλα αυτά ήταν εντελώς λογικά σε σχέση με την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης κρίσης και κάθε σοβαρό κράτος προσπάθησε να τα εφαρμόσει.
Η λογική αυτών των μέτρων, που αποσκοπούσαν στην προστασία της ζωής και της ελευθερίας των πολιτών, θα περίμενε κανείς ότι θα ήταν ευλόγως αποδεκτή από το σύνολο των πολιτών, οι οποίοι υποτίθεται ότι θα ήταν πρόθυμοι να τα εφαρμόσουν προκειμένου να επανέλθουν στους φυσιολογικούς ρυθμούς της καθημερινότητάς τους. Φαίνεται μάλιστα ότι όλες σχεδόν οι κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής, κινήθηκαν θεωρώντας αυτό ως δεδομένο. Όμως, όπως φάνηκε τελικά, τα πράγματα δεν πήγαν και τόσο καλά. Εκεί που θα περίμενε κανείς ότι κάθε λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος θα έτρεχε και θα απαιτούσε από την κυβέρνησή του τον εμβολιασμό του το γρηγορότερο δυνατό, για να γλυτώσει από τους κινδύνους της πανδημίας, αυτό δε συνέβη, αλλά αντίθετα ένα μεγάλο ποσοστό πολιτών, αντέδρασε αρνητικά.
Η στάση εκείνων των πολιτών φαντάζει εντελώς ανορθολογική και στην ουσία τινάζει στον αέρα κάθε ορθολογικό σχεδιασμό των κυβερνήσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Για διάφορους λόγους, ένα ποσοστό συνανθρώπων μας που κυμαίνεται από 10 έως 60% στις ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριφέρεται εντελώς ανορθολογικά στην αντιμετώπιση της κρίσης. Είτε γιατί δεν εμπιστεύονται τις κυβερνήσεις ή τους επιστήμονες, είτε γιατί εμπιστεύονται υπερβολικά κάποιους άλλους, είτε γιατί έχουν βαθιά ριζωμένες μέσα τους ανορθολογικές πεποιθήσεις, δεν συμπεριφέρονται λογικά στην αντιμετώπιση της κρίσης, η οποία βέβαια τους αφορά και πολλοί από αυτούς τελικά γίνονται θύματα.
Τι σημαίνει όμως αυτή η νέα(;) πραγματικότητα στην αντιμετώπιση μιας οποιασδήποτε κρίσης από εδώ και πέρα; Πως θα αντιμετωπιστεί για παράδειγμα η κλιματική κρίση αν ένα τόσο μεγάλο τμήμα του πληθυσμού θα λειτουργεί ανορθολογικά ενάντια σε κάθε επιστημονική τεκμηρίωση; Πως θα λειτουργήσει η ίδια η δημοκρατία, όταν χάσει την αποτελεσματικότητά της ως σύστημα διακυβέρνησης, όταν γενικευτεί η αντίδραση ενάντια στη λογική; Άλλωστε τα κινήματα των ανορθολογιστών και οι διαδηλώσεις τους στις ευρωπαϊκές χώρες παίρνουν ήδη πολιτικό χαρακτήρα διαμορφώνοντας υβριδικά ιδεολογικά μορφώματα και πολιτικά σχήματα, τα οποία αρκετοί φιλόδοξοι λαϊκιστές πολιτικοί είναι πρόθυμοι να ακολουθήσουν και να ηγεμονεύσουν.
Μέχρι τώρα, όλες οι πολιτικές και οικονομικές θεωρίες, βασίζονταν στην υιοθέτηση ως δεδομένης της ορθολογικής συμπεριφοράς των πολιτών, που δεν σήμαινε τίποτα άλλο παρά τη συμπεριφορά τους με βάση το προσωπικό και οικογενειακό τους εύλογο συμφέρον. Η γνώση του συμφέροντος αυτού θεωρούνταν σε γενικές γραμμές δεδομένη με βάση τις κλασσικές μορφές πληροφόρησης, της οικονομικής κατάστασης και της στοιχειώδους μόρφωσης. Σήμερα, τίποτα από αυτά δεν είναι δεδομένο. Η πληροφόρηση γίνεται κυρίως από τα social media ενώ η στοιχειώδης μόρφωση, η παιδεία γενικά, αποτελεί για πάρα πολύ κόσμο απλά μια διαδικασία απόκτησης δεξιοτήτων για δουλειά. Η ορθολογικότητα της επιστήμης συχνά είτε φαντάζει έξω και μακριά από την καθημερινότητα των πολιτών είτε απαξιώνεται, αφού όλοι νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα.
Όλα αυτά είναι μάλλον νέα στοιχεία που πρέπει να λάβουν σοβαρά οι κυβερνήσεις στο σχεδιασμό των πολιτικών τους και ιδιαίτερα στο σχεδιασμό της αντιμετώπισης κρίσεων, γιατί δεν μπορείς να προσφέρεις καμιά βοήθεια σε κάποιον που δεν θέλει να βοηθηθεί.
Η μελέτη σε βάθος των αντιδράσεων αυτών και η εξαγωγή συμπερασμάτων από τη δημιουργία και ανάπτυξη αυτών των ανορθολογικών κοινωνικών τάσεων στην παρούσα κρίση, θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για το μέλλον και θα αποτελέσει μια σπουδαία συμβολή στη μελλοντική εξέλιξη της δημοκρατίας και στην αντιμετώπιση μελλοντικών κρίσεων.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
