THEPOWERGAME
Ευαγγελία Λουροπούλου
Διδάκτωρ Φυσικών Επιστημών (Biogeochemistry), Christian-Albrechts University of Kiel (Γερμανία), Επικεφαλής Υπηρεσιών Βιωσιμότητας E - ON INTEGRATION A.E
Ο κλάδος της ενέργειας είναι απλά τεράστιος! Ως επιστημονικό, τεχνικό και οικονομικό ζήτημα. Έχει αξία περίπου 5 τρισ. δολάρια ΗΠΑ (περίπου 4% του παγκόσμιου ΑΕΠ) και είναι ένας από τους μεγαλύτερους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας του πλανήτη. Στην Ελλάδα είναι της τάξεως των 16 – 18 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανόμενης της αγοράς προϊόντων πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Πώς μπορεί να αλλάξει αυτός ο τομέας; Προς τα πού μπορεί να πάει λόγω της κλιματικής κρίσης;
Υπάρχουν πάρα πολλές μακροσκοπικές παράμετροι, μερικές από τις οποίες ενδεικτικά αναφέρονται παρακάτω, οι οποίες μπαίνουν στο τραπέζι της ανάλυσης, προκειμένου να απαντήσουν τα παραπάνω ερωτήματα, με τις (σημερινές) παραδοχές αλλά και με παρατηρήσεις του τι γίνεται σε ερευνητικό επίπεδο, στις νέες τεχνολογίες και στις νέες επενδύσεις.
Φαίνεται ότι παγκοσμίως το επιθυμητό διάστημα προσαρμογών που επιδιώκουν οι κυβερνήσεις και οι οικονομίες είναι το χρονικό διάστημα περίπου μέχρι το 2030, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ορίσει ως το έτος 2050 να είναι κλιματικά ουδέτερη (climate neutral, net zero emissions). Και αυτό είναι ένα ορόσημο προς αναφορά.
Πριν από λίγες μέρες, ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν, σε μία οραματική ομιλία του στα Ηλύσια Πεδία, δέσμευσε πρόσθετα 30 δις ευρώ, μέχρι το έτος 2030, σε ενέργειες που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Ανάμεσα στα μέτρα περιλαμβάνονται έρευνες και εφαρμογές μικρών πυρηνικών αντιδραστήρων χωρίς ουράνιο, αξιοποίηση υδρογόνου από ηλεκτρόλυση νερού, παραγωγή 2 εκατομμυρίων υβριδικών ή ηλεκτρικών αυτοκινήτων και άλλες παρεμβάσεις στήριξης της παραγωγής και χρήσης «καθαρής» ενέργειας. Αυτά τα μέτρα δεν είναι «πνευματική ιδιοκτησία» του Γάλλου Προέδρου. Αποτελούν την καθημερινή ατζέντα όλων όσων ασχολούνται με την κλιματική αλλαγή και την έρευνα για την αντιμετώπιση των συνεπειών της. Πολιτικοί, πανεπιστημιακοί ερευνητές, επιχειρηματίες και επενδυτές, συμφωνούν ότι «προς τα εκεί πάει το πράγμα». Όλοι σχεδόν οι πολιτικοί ηγέτες ανά τον κόσμο, μιλάνε με τα ίδια επιχειρήματα και υπόσχονται κρατικές ενισχύσεις, παρεμβάσεις και κεφάλαια.
Τα συζητούμενα χρονικά διαστήματα, είναι προσπάθειες για να τοποθετηθούν ενδιάμεσα ορόσημα, για να είναι ευκολότερη η διαχείριση του τελικού στόχου μηδενικών εκπομπών. Τα ενδιάμεσα χρονικά διαστήματα – στόχοι, κυρίως τα έτη 2030-2035, έχουν περισσότερο εμπορική και επιχειρηματική σημασία, καθόσον πιο μακροχρόνιες προτάσεις, όπως λόγου χάριν μέχρι το 2100, ξεφεύγουν από τα όρια της διαχειρίσιμης επιχειρησιακής έρευνας και εμπορικού ενδιαφέροντος.
Η ενέργεια του αύριο
Οι αναλύσεις που γνωρίζουμε σήμερα (επιστημονικές, κοινωνικές και οικονομικές) δείχνουν ότι η σημερινή υποδομή ενέργειας δεν αντέχει να υποστηρίξει τις τάσεις της οικονομίας, της τεχνολογίας και της κοινωνίας του αύριο. Φαίνεται ότι μέχρι το 2050 θα απαιτείται διπλάσια έως τριπλάσια ενέργεια σε σχέση με σήμερα. Και αυτή πρέπει να είναι «καθαρή» δηλαδή απαλλαγμένη από αέρια του θερμοκηπίου, τόσο στην παραγωγή όσο και στην διανομή και τη χρήση.
Αν και το θέμα είναι τεράστιο, εν τούτοις μπορούμε με λίγα λόγια να περιγράψουμε τι συμβαίνει σήμερα, κυρίως όσον αφορά την εμπορική εκμετάλλευση της παραγωγής ενέργειας (σε αντιδιαστολή με την καθαρά ερευνητική σκοπιά), ως επίσης και τις διαφαινόμενες τάσεις – ιδιαίτερα της τεχνολογίας – για νέες μορφές παραγωγής και διανομής ενέργειας που διαφαίνονται στο μεσοπρόθεσμο μέλλον.
Ορυκτά καύσιμα: Αναντιστοιχία (μάκρο)οικονομικών και κλιματικών στόχων
Μία παράμετρος του μέλλοντος είναι εξάρτηση της ανάπτυξης από την ενέργεια και οι βραχυπρόθεσμες ανάγκες των κρατών και των κοινωνιών. Βλέπουμε μια σημαντική αναντιστοιχία αλλά και έλλειψη συμφωνίας μεταξύ των στόχων για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και των στόχων των Οικονομιών.
Η Κίνα λόγου χάριν, έλυσε το πρόβλημα έλλειψης ενέργειας εδώ και 20 χρόνια με ορυκτά καύσιμα. Και τότε, πριν 20 χρόνια υπήρχε ο προβληματισμός για το Κλίμα και την κλιματική αλλαγή και τα αέρια του θερμοκηπίου. Όμως οι βραχυχρόνιες ανάγκες και η οικονομική λογική επικράτησαν των προβληματισμών για το Κλίμα.
Σημειωτέο δε για την περίπτωση της Ελλάδας, ότι κατά την περίοδο των παρατεταμένων καυσώνων του φετινού καλοκαιριού (Ιούλιος, Αύγουστος 2021), η ΔΕΗ αναγκάστηκε να ξαναθέσει σε λειτουργία παλαιούς, λιγνιτικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας ώστε να ανταπεξέλθει στην υψηλή ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας και να αποφύγει πιθανές διακοπές στην παροχή ρεύματος. Αυτό δεν συμβαδίζει με μία κλιματική στρατηγική και είναι πολύ πιθανόν να αναγκαζόμαστε συχνά να καταφεύγουμε σε τέτοιες λύσεις εκτάκτου ανάγκης λόγω της αλλαγής των κλιματικών συνθηκών.
Η απόδοση των ορυκτών καυσίμων σε σύγκριση με τις υπόλοιπες μορφές παραγωγής ενέργειας στο σημερινό τους τεχνολογικό επίπεδο, δείχνουν την άμεση εξάρτηση από αυτά.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τα ορυκτά καύσιμα μπορούν να παράξουν από 500 έως 10.000 Watt ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο, ενώ σε αντιδιαστολή η ηλιακή ενέργεια κυμαίνεται από 5 έως 20 Watt ανά τετραγωνικό μέτρο και η αιολική από 1 έως 2 Watt ανά τετραγωνικό μέτρο. Η πυρηνική ενέργεια φαίνεται να έχει μεγαλύτερες αποδόσεις σε σχέση με τις ΑΠΕ φτάνοντας τα 500 με 1000 Watt ανά τετραγωνικό μέτρο.
Το απογοητευτικό του πράγματος έγκειται στην προσδοκία των κοινωνιών και των οικονομιών να απαλλαγούν από τα ορυκτά καύσιμα (στα οποία περιλαμβάνεται και το φυσικό αέριο!), χωρίς όμως να υπάρχει σήμερα ισχυρή εναλλακτική λύση που θα καλύψει όλες τις ανάγκες της κοινωνίας για ανάπτυξη.
Ανανεώσιμες Πηγές
Όσον αφορά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική και η ηλιακή ενέργεια, παρά το ότι είναι πολλά υποσχόμενες, πολλές από τις τεχνολογίες τους έρχονται από τον 20ο αιώνα, αλλά δεν φαίνεται να αντέχουν πολύ στον 21ο. Τόσο η αιολική όσο και η ηλιακή ενέργεια παρουσιάζουν μεγάλη μεταβλητότητα διότι η ηλιοφάνεια και ο άνεμος δεν είναι ποτέ σταθερά φαινόμενα και πολύ περισσότερο δεν μπορείς να τα έχεις όταν τα χρειάζεσαι περισσότερο. Με τις σημερινές τους εμπορικά διαθέσιμες τεχνολογίες, οι ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά έχουν χαμηλή απόδοση σε σχέση με άλλες πηγές ενέργειας. Τα καλύτερα φωτοβολταϊκά σήμερα μετατρέπουν σε ηλιακή ενέργεια λιγότερο από το 25% του ηλιακού φωτός που δέχονται, ενώ το θεωρητικό όριο των πιο συνηθισμένων φωτοβολταϊκών είναι 33%.
Σήμερα η έρευνα επικεντρώνεται στη μείωση του φυσικού όγκου των εγκαταστάσεων των εναλλακτικών/ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αύξηση της απόδοσης τους, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα «απόδοση – διαθέσιμος χώρος» και για να τεθούν σε ευρύτερη χρήση δίνοντας λύση στο πρόβλημα της ζήτησης ενέργειας, της κλιματικής κρίσης και της μετάβασης μια Πράσινη Οικονομία.
Πυρηνική Ενέργεια
Η πυρηνική ενέργεια είναι ακόμη μια πηγή με μηδενικό αναλισκόμενο ή παραγόμενο άνθρακα και λοιπά αέρια θερμοκηπίου. Στην ΕΕ προσμετράται το 20% της ενέργειας από πυρηνικούς αντιδραστήρες, στις ΗΠΑ το 20% ενώ στην Γαλλία το 70%. Παγκοσμίως μετράμε το 7% της ενέργειας.
Οι αντιδραστήρες που έχουμε σήμερα στην διάθεσή μας λειτουργούν με «σχάση» κυρίως ουρανίου, το οποίο είναι όμως επίφοβο γιατί, πέραν της μακροχρόνιας τοξικότητας των αποβλήτων, χρησιμοποιείται και σε οπλικά συστήματα. Τι γίνεται λοιπόν με την πυρηνική ενέργεια;
Οι ερευνητές συμφωνούν ότι είναι μάλλον αδύνατο να πετύχουμε τους κλιματικούς στόχους χωρίς ευρεία εκμετάλλευση της πυρηνικής ενέργειας. Αλλά όχι με σχάση αλλά με ΣΥΝΤΗΞΗ, και όχι με ουράνιο αλλά με νέα υλικά, και όχι με τεράστιους ακριβούς αντιδραστήρες αλλά με φθηνότερους και μικρότερους που θα μπορούν λ.χ. να κινήσουν ένα τάνκερ, ένα κρουαζιερόπλοιο ή ένα φορτηγό με ασφάλεια και με χαμηλό κόστος επί μεγάλο χρονικό διάστημα. Δεν μπορούμε να μην εξετάσουμε το σενάριο αυτό. Άλλωστε το 2018, το ΜΙΤ ανέπτυξε και μελέτησε 1000 σενάρια μετάβασης σε μηδενική κατάσταση αερίων θερμοκηπίου, όπου οι οικονομικότερες στρατηγικές ήταν αυτές που χρησιμοποιούσαν λύσεις πυρηνικής ενέργειας από σύντηξη. Ήδη υπάρχουν πρακτικές επενδύσεις στον τομέα αυτόν. Με άλλα λόγια, η πυρηνική ενέργεια είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα παίξει σημαντικό ρόλο σε ευρεία καθημερινή εφαρμογή.
Η θέση της Ελλάδας
Η Ελλάδα ως μέλος της ΕΕ υλοποιεί άμεσα μεταρρυθμίσεις στον Ενεργειακό Κλάδο με στόχο τη μείωση της εξάρτησης από τον άνθρακα και τα ορυκτά καύσιμα, τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και την ενίσχυση νέων αγορών. Η συζήτηση και οι πρωτοβουλίες για υδρογόνο και πυρηνική ενέργεια είναι μάλλον πολύ πίσω ακόμη.
Κατά το έτος 2019, η συνολική κατανάλωση ενέργειας στην Ελλάδα ήταν 316 TWh με μίγμα κατανάλωσης 16,18% φυσικό αέριο, 12,10% λιγνίτη, 58,99% πετρέλαιο, και 11,86% ΑΠΕ (Αιολική 5.66 %, Υδροηλεκτρική 3.12%, φωτοβολταϊκά 3.08%%, Βιομάζα 0,6%). [Πηγη: https://ourworldindata.org/energy/country/greece]
Συμπέρασμα
Για την κλιματική κρίση, φαίνεται ότι οι τάσεις συμφωνούν ως προς τις εξής ελάχιστες παραδοχές, ότι δηλαδή:
- Η λύση στο πρόβλημα «κλιματική κρίση» θα προέλθει από νέες τεχνολογίες. Η έννοια του Start-up στον χώρο της Ενέργειας είναι σε καθημερινή παρουσία.
- Υπάρχουν ήδη πάρα πολλές προτάσεις σε μετα-ερευνητικό / προ-αναπτυξιακό επίπεδο, ως λύσεις (και ή εξελισσόμενες επενδύσεις) οι οποίες μειώνουν το φυσικό μέγεθος των ΑΠΕ και αυξάνουν την παραγωγική τους ικανότητα.
- Οι κυβερνήσεις σκέπτονται και σχεδιάζουν μέτρα ενίσχυσης των επενδύσεων προς την κατεύθυνση αυτή. Οι ιδιώτες επενδυτές είναι ακόμη επιφυλακτικοί ή δεν διαθέτουν τα απαιτούμενα πολύ μεγάλα κεφάλαια για να επεκταθούν στις νέες τεχνολογίες αυτές.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
