Για μια νέα πολιτική κοινωνικής κατοικίας

Δημήτρης Ρέπας

Αρχιτέκτων Ε.Μ.Π., Βρυξέλλες

Στην Ελλάδα, στα χρόνια του… φουσκώματος των ακινήτων, υπήρξε αλόγιστη υπερπραγωγή κατοικιών από όχι ιδιαίτερα έμπειρους developers (…), οι οποίοι χωρίς την παραμικρή εικόνα για τις δυνατότητες της αγοράς, παρήγαγαν («κατασκεύασαν») περίπου 200.000 κατοικίες περισσότερες απ’ όσες έπρεπε. Δηλαδή χτίστηκε μια πόλη περίπου 600.000 κατοίκων, έτσι, χωρίς λόγο.

Υπήρξε μεγάλη σπατάλη δανεικών κεφαλαίων, μεγάλο μέρος των οποίων έφυγε εκτός Ελλάδος για εισαγωγές υλικών (κυρίως έπιπλα κουζίνας, είδη υγιεινής, πλακάκια, πατώματα) αλλά και για αποζημιώσεις αλλοδαπών εργατοτεχνιτών. Μπορεί εύκολα κάποιος να κάνει υπολογισμούς για το μέγεθος αυτής της σπατάλης. Το κράτος παρακολουθούσε (;) ικανοποιημένο ίσως γιατί εισέπρατε Φ.Π.Α., ασφαλιστικές εισφορές και κάποιους φόρους εισοδημάτων.

Σήμερα λοιπόν, υπάρχει μεγάλο απόθεμα κατοικιών στην Ελλάδα (ουδέν κακόν αμιγές καλού), που συντίθεται από τα ακόλουθα:

Τις προαναφερθείσες περίπου 200.000 κατοικίες.
Τα πλεονάζοντα ανά νοικοκυριό σπίτια (εξοχικά ή/και σπίτια στο χωριό)
Τα κτίρια γραφείων, που στο νέο κόσμο όπως διαμορφώνεται, δεν θα τα
χρειάζεται κανείς και μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε κατοικίες.
Τα κατασχεμένα σπίτια λόγω κόκκινων δάνείων, τα οποία μπορεί να
επαναγοράσει το κράτος από τους διαχειριστές των δανείων.
Τα αγνώστου αριθμού ημιτελή ακίνητα.

Με λίγα λόγια, υπάρχει μεγάλο πλήθος κατοικιών που μπορούν να περιέλθουν στην κυριότητα του κράτους, με κόστος πολύ χαμηλότερο απ’ ό,τι θα χρειαζόταν σε άλλες περιπτώσεις και σχεδόν άμεσα (σε 1-3 έτη).

Εκτιμώ ότι πολλοί από τους σημερινούς ιδιοκτήτες αυτών των ακινήτων με χαρά θα τα ξεφορτώνονταν, εφ΄οσον όχι μόνο δεν αποδίδουν αλλά μάλλον παράγουν οφειλές και χρέη.

Μέχρι τώρα, μιλούσαμε για εργατικές κατοικίες. Σήμερα πρέπει να μιλάμε για κοινωνικές κατοικίες γιατί στην επερχόμενη κοινωνική και οικονομική κρίση αυτοί που θα έχουν ανάγκη κρατικής μέριμνας είναι πολλοί περισσότεροι. Είναι όσοι βρίσκονται κοντά στο όριο φτώχειας, ανεξάρτητα από το οικονομικό και κοινωνικό παρελθόν τους: Μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, αυτοαπασχολούμενοι επιστήμονες, ελεύθεροι επαγγελματίες, μακροχρόνια (και ίσως παντοτεινά) άνεργοι…

Από τα χρήματα που θα δαπανηθούν αρχικά, ένα σημαντικό μέρος θα επιστρέψει στα κρατικά ταμεία είτε ως πληρωμές οφειλών σε εφορία και ασφαλιστικά ταμεία, είτε ως Φ.Π.Α από αύξηση της κατανάλωσης. Στη συνέχεια, αφού θα έχει γίνει η επιλογή και η κτήση των κατοικιών, η Διοίκηση θα ορίσει κριτήρια και όρους για τους δικαιούχους χρήσης.

Στο ερώτημα εάν το κράτος μπορεί να είναι ιδιοκτήτης και διαχειριστής κοινωνικών κατοικιών, η απάντησή μου είναι ότι , στην κρίση που βλέπουμε να έρχεται, πρέπει να μπορέσει.

Στο ερώτημα εάν μια τέτοιας κλίμακας κρατική παρέμβαση στην αγορά ακινήτων θα κάνει ζημιά, η απάντησή μου είναι ότι εφ΄όσον η αγορά ακινήτων (ως προς τις κατοικίες τουλάχιστον) λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό χονδροειδώς και αντιεπιστημονικά, θα ωφεληθεί τα μέγιστα με τη διάσωση των αυριανών πελατών της.

Το υπερπλεόνασμα κατοικιών, μπορεί να φανεί ευεργετικό και σε ένα άλλο κίδυνο: Μεγάλος σεισμός. Τα κτίρια που συνθέτουν το πλεόνασμα κατοικιών είναι σχεδόν όλα φτιαγμένα με βάση νεότερους αντισεισμικούς κανονισμούς και ικανοποιούν το κριτήριο της «μη κατάρρευσης, εάν συμβεί ο σεισμός σχεδιασμού». Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα (με διαδοχικά «ντόμινο» μεταστεγάσεων) να ελευθερωθούν παλιά και ευάλωτα κτίρια στα κέντρα των πόλεων. Έτσι θα υπάρξει η δυνατότητα να γίνουν κατεδαφίσεις με συνέπεια αφενός να υπάρξουν πολύτιμοι ελεύθεροι χώροι αφ΄ετέρου να υπάρξει η δυνατότητα για προσωρινή απόθεση μπάζων, σε περίπτωση καταστροφικού σεισμού, ώστε να επαναλειτουργήσουν οι πόλεις σύντομα, μετά από ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Δεν είναι κακό να προνοούμε.