Για να ενισχύσει με ένα ακόμη όπλο τη φαρέτρα της η κυβέρνηση έναντι της στεγαστικής κρίσης, το αμέσως επόμενο διάστημα θα φέρει στη Βουλή προς ψήφιση το νέο νομοσχέδιο του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, το οποίο αφορά τον θεσμό της κοινωνικής αντιπαροχής για τα ακίνητα του Δημοσίου. Το νέο πλαίσιο φέρνει βελτιώσεις και κίνητρα για τους κατασκευαστές, επιτρέποντάς τους να πωλούν τις κατοικίες από την κοινωνική αντιπαροχή, με υποχρέωση διάθεσης του 30% για κοινωνική κατοικία.
Μέσα από το νέο αυτό μοντέλο, επιδιώκεται αφενός να καλυφθεί το πρόβλημα της έλλειψης προσιτής στέγης για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, αφετέρου να ασκηθεί ουσιαστική πίεση στις διαρκώς αυξανόμενες τιμές της αγοράς ακινήτων. Για την αποτελεσματική υλοποίηση αυτής της στρατηγικής, το νέο νομοθετικό πλαίσιο εισάγει μια σειρά θεσμικών παρεμβάσεων και επαναπροσδιορίζει τον ρόλο των εμπλεκόμενων φορέων.
Κεντρικό ρόλο στο νέο σχήμα αναλαμβάνει το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Τα ακίνητα του Δημοσίου -είτε ανήκουν στο υπουργείο Οικονομικών, είτε στην ΕΤΑΔ- θα παραχωρούνται για αξιοποίηση είτε στο υπουργείο, είτε σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ ή β’ βαθμού (δήμους ή περιφέρειες). Ανοιχτό παραμένει το αν η παραχώρηση θα αφορά την πλήρη κυριότητα ή μόνο τη χρήση των ακινήτων. Στη συνέχεια ο αρμόδιος φορέας θα προκηρύσσει διαγωνισμό για την επιλογή εργολάβου, ο οποίος θα αναλάβει την ανέγερση νέων κτιρίων.
Η σημαντικότερη διαφοροποίηση που εισάγεται με το νέο πλαίσιο είναι τα νέα κίνητρα που δίνονται στους κατασκευαστές. Σε αντίθεση με το προηγούμενο μοντέλο, όπου το κόστος κατασκευής αποσβενόταν αποκλειστικά μέσω μισθωμάτων, εξετάζεται πλέον η δυνατότητα πώλησης μέρους των κατοικιών. Συγκεκριμένα, ο εργολάβος θα μπορεί να διαθέτει ελεύθερα στην αγορά το ποσοστό των κατοικιών που δεν αφορά την κοινωνική στέγαση, ενώ το 30% θα παραμένει δεσμευμένο για κοινωνική χρήση, σύμφωνα με τους όρους του προγράμματος.
Παράλληλα, το νέο θεσμικό πλαίσιο προβλέπει την εμπορική αξιοποίηση τμημάτων των αναπτύξεων, με στόχο την αποφυγή της δημιουργίας απομονωμένων θυλάκων. Σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου οι εργατικές και κοινωνικές κατοικίες σχημάτιζαν κλειστά και απομονωμένα σύνολα, το νέο μοντέλο προωθεί τη δημιουργία ενιαίων οικιστικών συμπλεγμάτων που συνδυάζουν κοινωνικές κατοικίες, ιδιωτικές κατοικίες και εμπορικές χρήσεις, ενισχύοντας έτσι τη ζωντάνια και την κοινωνική συνοχή των περιοχών.
Τέλος, η αξιοποίηση δεν περιορίζεται μόνο σε κενά οικόπεδα, αλλά επεκτείνεται και στην ανακαίνιση παλαιών δημόσιων κτιρίων. Το νέο πλαίσιο καλύπτει τόσο την ανέγερση νέων κατοικιών, όσο και την αποκατάσταση υφιστάμενων δομών.
Το ύψος του μισθώματος και η ακριβής έννοια της «κοινωνικής κατοικίας» θα καθορίζονται από Κοινή Υπουργική Απόφαση των υπουργείων Οικονομικών και Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας. Ο ΟΠΕΚΑ, ως εποπτευόμενος φορέας του ΙΚΙΣΟ, με την εμπειρία του στα προγράμματα Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος και ευαλωτότητας, θα έχει κρίσιμο ρόλο στον καθορισμό των κριτηρίων επιλογής δικαιούχων.
Για κάθε έργο θα προηγείται οικονομοτεχνική μελέτη, η οποία θα καθορίζει, μεταξύ άλλων, το ελάχιστο ποσοστό κοινωνικής κατοικίας, τη μέγιστη διάρκεια της περιόδου διαχείρισης, καθώς και το ποσοστό των οριζόντιων ή κάθετων ιδιοκτησιών που θα μεταβιβάζεται στον ανάδοχο. Η μελέτη θα στοχεύει στη βέλτιστη αξιοποίηση του ακινήτου, λαμβάνοντας υπόψη χωροταξικά, περιβαλλοντικά, χρηματοοικονομικά και εμπορικά κριτήρια. Παράλληλα, θα διασφαλίζει ότι το έργο εξυπηρετεί τον κοινωνικό του σκοπό, χωρίς να προκαλεί υπέρμετρη οικονομική επιβάρυνση για το Δημόσιο.
Το πρόγραμμα θα ξεκινήσει στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, όπου οι ανάγκες στέγασης είναι πιο πιεστικές. Ωστόσο, ο αριθμός των οικοπέδων και των κτιρίων που θα αξιοποιηθούν δεν έχει ακόμα προσδιοριστεί με ακρίβεια, καθώς εξαρτάται από τις τεχνικές μελέτες και τη χαρτογράφηση του διαθέσιμου αποθέματος.
Το νέο πλαίσιο βρίσκεται ακόμη σε στάδιο σχολιασμού και αναμένεται να περάσει από δημόσια διαβούλευση πριν κατατεθεί στη Βουλή. Υπάρχει ανάγκη για άμεση προώθηση του σχετικού νομοσχεδίου, προκειμένου να διατεθούν νέες κατοικίες στην αγορά.
Το μέτρο αυτό έρχεται να προστεθεί σε ένα ευρύτερο πλέγμα δράσεων που έχει αναπτύξει η κυβέρνηση για τη στήριξη της κοινωνικής κατοικίας και την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος, δίνοντας ελπίδα σε ευάλωτες ομάδες που δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν αξιοπρεπή στέγη, σε μια περίοδο αυξημένων τιμών στα ενοίκια.
