Σε μία νέα δυναμική παρέμβαση για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης προχωρεί το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, μειώνοντας δραστικά τον χρόνο εκκαθάρισης των σχολαζουσών κληρονομιών, από τα 10-15 χρόνια που απαιτούνται σήμερα, σε μόλις έξι μήνες. Το νέο σχέδιο προβλέπει την επιτάχυνση της διαδικασίας για περίπου 8.000 σχολάζουσες κληρονομιές, με στόχο την άμεση αξιοποίηση ακινήτων που σήμερα παραμένουν ανεκμετάλλευτα, τη στιγμή που χιλιάδες πολίτες βρίσκονται αντιμέτωποι με τη στεγαστική ανέχεια. Τις σχετικές ανακοινώσεις θα κάνει εντός της ημέρας ο αρμόδιος υπουργός, Κωστής Χατζηδάκης.
Η στεγαστική κρίση στην Ελλάδα έχει λάβει δραματικές διαστάσεις, με τις τιμές των ενοικίων να έχουν εκτοξευθεί και την προσφορά προσιτών κατοικιών να μειώνεται συνεχώς. Την ίδια στιγμή, χιλιάδες ακίνητα που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αποσυμφόρηση της αγοράς κατοικίας παραμένουν σε αδράνεια, λόγω χρονοβόρων γραφειοκρατικών διαδικασιών. Με τη νέα ρύθμιση, που περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο του υπουργού Κωστή Χατζηδάκη για τα ιδρύματα, τις κοινωφελείς περιουσίες, τις σχολάζουσες κληρονομιές και τις δωρεές προς το Δημόσιο, η κυβέρνηση επιδιώκει να μετατρέψει αυτήν την ανεκμετάλλευτη περιουσία σε εργαλείο κοινωνικής πολιτικής.
Επιτάχυνση της διαδικασίας σε 4 βήματα
Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, η διαδικασία εκκαθάρισης «βήμα προς βήμα» έχει ως ακολούθως:
- Διαπίστωση απουσίας κληρονόμων: Μέσω του Μητρώου Πολιτών, το Δημόσιο θα επιβεβαιώνει ότι δεν υπάρχουν άλλοι συγγενείς που θα μπορούσαν να κληρονομήσουν, αξιοποιώντας διαλειτουργικότητα με το υπουργείο Δικαιοσύνης για αυτόματη ενημέρωση σχετικά με αποποιήσεις κληρονομιάς.
- Πρώτη εκτίμηση αξίας: Πιστοποιημένοι εκτιμητές από το σχετικό μητρώο (εταιρείες ή φυσικά πρόσωπα) θα πραγματοποιούν άμεση πιθανολόγηση της αξίας της περιουσίας πριν από τον ορισμό κηδεμόνα και εκκαθαριστή.
- Επιτάχυνση εκκαθάρισης ανάλογα με την αξία:
- Για περιουσίες έως 20.000 ευρώ: Η εκκαθάριση θα γίνεται από τις αποκεντρωμένες υπηρεσίες με τη συνδρομή ιδιωτικής εταιρείας.
- Για περιουσίες από 20.000 έως 1 εκατ. ευρώ: Την ευθύνη θα έχουν λογιστές, δικηγόροι και ελεγκτικές εταιρείες.
- Για περιουσίες άνω του 1 εκατ. ευρώ: Η διαδικασία θα ανατίθεται αποκλειστικά σε ελεγκτικές εταιρείες.
- Αξιοποίηση ακινήτων: Τα ακίνητα που θα απομένουν μετά την εκκαθάριση θα αξιοποιούνται άμεσα για κοινωνική κατοικία, ενίσχυση ευάλωτων ομάδων και προγράμματα προσιτής στέγασης.
Το σημερινό αδιέξοδο στις κληρονομιές και η ανάγκη για αλλαγή
Η σημερινή διαδικασία χαρακτηρίζεται από ατέρμονες καθυστερήσεις, με αποτέλεσμα ακίνητα να παραμένουν επί χρόνια εγκαταλελειμμένα, ενώ η στεγαστική κρίση επιδεινώνεται. Οι σχολάζουσες κληρονομιές είναι περιουσίες για τις οποίες δεν υπάρχουν κληρονόμοι ή οι κληρονόμοι τις έχουν αποποιηθεί. Σήμερα μπορεί να χρειαστούν έως και πέντε χρόνια για να αναγνωριστεί μια περιουσία ως σχολάζουσα και να περάσει στο Δημόσιο, ενώ η διαδικασία εκκαθάρισης συχνά διαρκεί άλλα πέντε ή περισσότερα χρόνια. Ως αποτέλεσμα, χιλιάδες ακίνητα παραμένουν ανεκμετάλλευτα και φθείρονται, ενώ η στεγαστική αγορά στερείται πολύτιμων πόρων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι η αρμόδια διεύθυνση να ενημερωθεί πως κάποιος είναι άκληρος ή ότι οι κληρονόμοι έχουν αποποιηθεί την κληρονομιά, μπορεί να περάσουν έως και τρία χρόνια. Ακόμα και τότε, όμως, το ακίνητο παραμένει σε εκκρεμότητα και δεν αξιοποιείται, καθώς πρέπει να ορισθούν εκκαθαριστές και κηδεμόνες. Επιπλέον, η διαδικασία της εκκαθάρισης μπορεί να κρατήσει άλλα πέντε ή περισσότερα χρόνια. Δηλαδή, επί μία δεκαετία το ακίνητο παραμένει κλειστό και κανείς δεν πληρώνει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτό.
Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, κάθε πρόσωπο που γνωρίζει στοιχεία ή πληροφορίες σχετικά με περιουσίες του Κώδικα Κοινωφελών Περιουσιών και Σχολαζουσών Κληρονομιών οφείλει να το δηλώσει χωρίς υπαίτια καθυστέρηση στη Διεύθυνση Κοινωφελών Περιουσιών του υπουργείου Οικονομικών, προκειμένου να τις αναλάβει το κράτος.
Στην περίπτωση που δεν βρεθούν κληρονόμοι οι οποίοι θα αποδεχθούν την κληρονομιά, το Δημόσιο αναγνωρίζεται ως «εξ αδιαθέτου» κληρονόμος της. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να περάσουν ακόμη και 15 χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί και να αναγνωριστεί το κληρονομικό δικαίωμα στο Δημόσιο.
Χαμένη ευκαιρία 5 δισ. ευρώ
Μια πρώτη εκτίμηση ανεβάζει την αξία των ακινήτων που εμπίπτουν σε σχολάζουσες κληρονομιές στα 5 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των καταθέσεων στις τράπεζες. Επιπλέον, στις σχολάζουσες κληρονομιές εντάσσονται και περιουσιακά στοιχεία, όπως αυτοκίνητα και έργα τέχνης, αυξάνοντας την εκτιμώμενη αξία ακόμη υψηλότερα. Ωστόσο, το 98% αυτών των περιουσιών εκποιείται για την κάλυψη χρεών, με αποτέλεσμα το Δημόσιο να μην αξιοποιεί ουσιαστικά αυτήν την ακίνητη περιουσία.
Η προωθούμενη μεταρρύθμιση στοχεύει στη ριζική αλλαγή του τοπίου. Η εκκαθάριση των σχολαζουσών κληρονομιών μέσα σε έξι μήνες σημαίνει ότι χιλιάδες ακίνητα θα μπορούν να ενταχθούν άμεσα σε προγράμματα στέγασης. Οι κλειστές και εγκαταλελειμμένες κατοικίες μπορούν να μετατραπούν σε κοινωνικές κατοικίες, διαμερίσματα προσιτού ενοικίου και υποδομές για άτομα που έχουν ανάγκη.
Με την ψήφιση του νομοσχεδίου αναμένεται να ξεκινήσει η σταδιακή αποδέσμευση χιλιάδων ακινήτων που μπορούν να δώσουν «ανάσα» στη στεγαστική κρίση, να μειώσουν τα ενοίκια και να προσφέρουν λύσεις σε όσους δυσκολεύονται να βρουν προσιτή κατοικία στην ελληνική αγορά.
