Σαντορίνη: Φρένο στα αυθαίρετα με το νέο Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο

Μετά τη Μύκονο, σειρά είχε να αποκτήσει ειδικό πολεοδομικό σχέδιο και η Σαντορίνη, η οποία τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στο «κόκκινο» και από τον υπερτουρισμό και από την ανεξέλεγκτη αυθαίρετη δόμηση. Η παρουσία, ωστόσο, του σχεδίου δημιούργησε, όπως αναμενόταν, ανάμεικτες αντιδράσεις στον Δήμο, αλλά κυρίως στους τοπικούς φορείς, με το ΥΠΕΝ να εμφανίζεται αποφασισμένο να βάλει, έπειτα από χρόνια, μια πολεοδομική τάξη στο νησί.

Σύμφωνα με όσα δήλωσε, κατά τη διάρκεια παρουσίασης του ειδικού πολεοδομικού σχεδίου της Σαντορίνης, ο γενικός γραμματέας χωροταξίας, Ευθύμης Μπακογιάννης, «στο νησί υπάρχει σε μεγάλο βαθμό η αυθαίρετη δόμηση, ενώ σε πολλούς οικισμούς έχουν χτιστεί παραπάνω τουριστικά καταλύματα απ’ ό,τι θα έπρεπε. Την ώρα που υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις σε βασικές υποδομές». Παράλληλα, ο ίδιος αναφέρθηκε στο θέμα της μεταβολής του πληθυσμού, καθώς, όπως τόνισε, «κατά τη δεκαετία του 2010 με 2021 σημειώθηκε αύξηση του πληθυσμού των εσωτερικών οικισμών του νησιού, σε αντίθεση με την πλειονότητα των οικισμών της Καλντέρας. Ο συνολικός πληθυσμός, ωστόσο, που καταγράφηκε το 2024, και με βάση αυτό το δεδομένο σχεδιάστηκε το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο, ανέρχεται σε 18.915 κατοίκους, οι οποίοι αναμένεται να αυξηθούν έως το 2040 σε 23.387».

Mε τη σειρά του, ο Δημήτρης Σαμαράς, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη μελέτη του ΕΠΣ, σχολίασε το εξής: «Η αυθαίρετη δόμηση ανατρέπει την ισορροπία του νησιού και αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα. Το μεγάλο στοίχημα είναι να επαναφέρουμε την ισορροπία μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος, του γεωλογικού φαινομένου, της ιστορίας, της κοινωνίας και της οικονομίας, η οποία βασίζεται κυρίως στον τουρισμό. Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, κινούμαστε σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ΥΠΕΝ, το οποίο με αποφάσεις του ΣτΕ οδηγεί πλέον τα νησιά στην εκπόνηση μελετών για τη φέρουσα ικανότητα. Μαζί με τη Μύκονο, η Σαντορίνη είναι από τα πρώτα νησιά που παρουσιάζουν τη μελέτη της φέρουσας ικανότητας, ένας δείκτης δόμησης που σε πολλά σημεία έχει ξεπεραστεί, καθώς σε κάθε κατοικήσιμο στρέμμα αντιστοιχούν 40 τ.μ. δόμησης». Όπως πρόσθεσε: «Η αυθαίρετη δόμηση παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα για το νησί. Έχουν εξεταστεί με προσοχή οι περιοχές γύρω από την Καλντέρα, η οποία μας δημιούργησε αρκετούς προβληματισμούς, καθώς οι δείκτες της δομημένης επιφάνειας έχουν πλέον υπερκαλυφθεί. Το νέο αυτό, ωστόσο, σχέδιο, που παρουσιάζεται σήμερα, θα καθορίσει το μέλλον της Σαντορίνης για τα επόμενα 30 χρόνια».

Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της ανάλυσης του νέου σχεδίου, υπολογίστηκε ο δείκτης δόμησης ανά κάτοικο για κάθε περιοχή του Δήμου, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις νόμιμες, όσο και τις αυθαίρετες κατασκευές, ώστε να προκύψει μια ακριβής εκτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης. Στον οικισμό Ακρωτήρι, η εκτιμώμενη δόμηση ανά κάτοικο φτάνει τα 208,77 τ.μ., όταν περιλαμβάνονται και τα αυθαίρετα. Χωρίς αυτά, ο αριθμός μειώνεται στα 130 τ.μ. Στον Βουρβούλο, ο αριθμός ανέρχεται σε 155,46 τ.μ. με τα αυθαίρετα και στα 116 τ.μ. χωρίς. Στη Θήρα, η εκτίμηση είναι 245,16 τ.μ. ανά κάτοικο, ενώ χωρίς τα αυθαίρετα μειώνεται στα 177 τ.μ. Στη Θηρασιά, ο αντίστοιχος αριθμός φτάνει τα 140,82 τ.μ. και στα 106 τ.μ. χωρίς τα αυθαίρετα. Όλα αυτά όταν ένα βιώσιμο όριο δόμησης σε νησί θεωρούνται τα 40-80 τ.μ./κάτοικο.

Στη συνέχεια ακολούθησε η παρουσίαση των τριών εναλλακτικών σεναρίων του πολεοδομικού σχεδίου, αλλά και της προτιμώμενης πρότασης. Σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται η δόμηση στην Καλντέρα και προβλέπεται η υλοποίηση σημαντικών έργων υποδομών και λιμενικών εγκαταστάσεων. Στη ζώνη που βρίσκονται οι κεντρικοί οικισμοί δεν επιτρέπεται η δόμηση κατοικιών, παρά μόνο υποδομές κοινωνικής πρόνοιας, συνεδριακά κέντρα, εκπαιδευτικές υποδομές κ.λπ., ενώ σε ένα μικρότερο κομμάτι της εν λόγω ζώνης επιτρέπεται η ανάπτυξη κοινωνικής κατοικίας με αρτιότητα δύο στρεμμάτων.

Σε ό,τι αφορά τις αλλαγές στις νέες τουριστικές εγκαταστάσεις, η αρτιότητα ανεβαίνει στα 40 στρέμματα και ο συντελεστής δόμησης διαμορφώνεται στο 0,15, με μέγιστο αριθμό κλινών τις 150. Για τις κατοικίες η αρτιότητα φτάνει πλέον στα 8 στρέμματα και των λοιπών χρήσεων στα 6 στρέμματα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ο αριθμός των τουριστικών καταλυμάτων, τόσο κύριων, όσο και μη κύριων, στους οικισμούς της Θήρας διαμορφώνεται ως εξής: Στο Ακρωτήρι καταγράφονται 283 καταλύματα, στον Βόθωνα 105, στον Βουρβούλο 80, στο Εμπορείο 142, στην Έξω Γωνιά 127, στην Επισκοπή Γωνιάς 364, στο Ημεροβίγλι 569, στη Θήρα 439, στη Θηρασιά 61, στον Καρτεράδο 133, στο Μεγαλοχώρι 92, στη Μεσαριά 97, στην Οία 378 και στον Πύργο Καλλίστης 105. Σύμφωνα με το νέο σχέδιο, ο δείκτης της τουριστικής λειτουργίας δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 300 καταλύματα σε κάθε οικισμό, προκειμένου να διατηρηθεί η ισορροπία στην τουριστική ανάπτυξη.

Επισημαίνεται ότι οι τουριστικές ζώνες θα ενεργοποιηθούν μόνο μετά την ολοκλήρωση των απαραίτητων έργων υποδομής, με χρονικό ορίζοντα 5ετίας. Τα έργα αφορούν σε έργα ύδρευσης (αφαλατώσεις-δίκτυα), στην απαγόρευση κολυμβητικών δεξαμενών σε όλες τις νέες άδειες λόγω λειψυδρίας μέχρι να λειτουργήσει νέα αφαλάτωση, σε έργα αποχέτευσης και διαχείρισης αποβλήτων, έργα οδοποιίας, θέσεις στάθμευσης και έργα του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας.

Όπως πρόσθεσε ακόμη ο κ. Μπακογιάννης: «Για να περιορίσουμε την εκτός σχεδίου δόμηση, θα πρέπει να προχωρήσουμε σε επεκτάσεις και οριοθετήσεις των οικισμών». Το ΥΠΕΝ προτείνει την οριοθέτηση των παραδοσιακών οικισμών προ του ’23 Θόλος, Φοινικιά και Ημεροβίγλι, που δεν έχουν μέχρι σήμερα οριοθετηθεί, και την επανέγκριση του ορίου των 18 οριοθετημένων οικισμών. Για το σύνολο των παραπάνω οικισμών (με εξαίρεση τον οριοθετημένο οικισμό της Περίσσας) προτείνεται ζωνοποίηση. Επίσης, με βάση τις ανάγκες που έχουν προκύψει από την εκτίμηση της χωρητικότητας για το 2040, προτάθηκαν επεκτάσεις στους οικισμούς Οία, Φηρά και στους νέους οριοθετημένους οικισμούς Θόλο και Ημεροβίγλι.

Σε γενικές γραμμές το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο της Σαντορίνης αφορά τις νέες δομές και κατασκευές, όπου κρίνεται απαραίτητη η αυστηροποίηση στην ανάπτυξη τουριστικών καταλυμάτων, η οποία θα πρέπει να προχωρήσει κατά προτεραιότητα εντός των οικισμών, με αυξημένη αρτιότητα για τις τουριστικές εγκαταστάσεις, αποφεύγοντας τη διάσπαρτη τουριστική ανάπτυξη κατοικιών εκτός σχεδίου. Παράλληλα, προτείνεται η κατάργηση των παρεκκλίσεων στην αρτιότητα και ο περιορισμός των νέων κατοικιών, ώστε να μην εντάσσονται στο σύστημα βραχυχρόνιων μισθώσεων. Η μέγιστη επιτρεπόμενη πυκνότητα για τουριστικές εγκαταστάσεις θα καθορίζεται σύμφωνα με τα ανώτερα χωροταξικά πλαίσια. Προβλέπεται επίσης η ενίσχυση της κοινωνικής κατοικίας, με ευνοϊκότερους όρους δόμησης από εκείνους των υπόλοιπων χρήσεων.

Σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση του Χώρου Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ), θα πρέπει να ολοκληρωθεί άμεσα, ενώ ταυτόχρονα προωθούνται ενδιάμεσες και μόνιμες λύσεις για την ορθή διαχείριση αποβλήτων. Προτείνονται δράσεις και προγράμματα ανακύκλωσης, με στόχο την υιοθέτηση ενός μοντέλου παρόμοιου με το JustGoZero της Τήλου, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι του Περιφερειακού και Τοπικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ και ΤΟΣΔΑ). Επιπλέον, η αύξηση των πράσινων σημείων θα πραγματοποιηθεί χωρίς να επιβαρύνει την αισθητική του τοπίου. Όλες οι οικιστικές συγκεντρώσεις πρέπει να διασυνδεθούν με το δίκτυο ύδρευσης, ενώ το υπάρχον δίκτυο χρειάζεται αναβάθμιση για τη μείωση των απωλειών μέσω της χρήσης τηλεμετρίας. Επίσης, προβλέπεται η εφαρμογή λύσεων εξοικονόμησης νερού, κυρίως στις εμπορικές χρήσεις, για την καλύτερη διαχείριση των υδατικών πόρων.

Για τη ρύθμιση των μετακινήσεων και των καταλυμάτων στη Θήρα, προτείνεται ο περιορισμός του αριθμού των οχημάτων ανά επιχείρηση και ο καθορισμός ορίου στον αριθμό των οχημάτων που επιτρέπεται να αποβιβάζονται στο λιμάνι. Επιπλέον, θα πρέπει να επιβληθεί έλεγχος στον επιτρεπόμενο αριθμό οχημάτων τύπου transfer, ώστε να μειωθεί η κυκλοφοριακή επιβάρυνση στην περιοχή. Παράλληλα, πρέπει να καθοριστούν περιορισμοί στον αριθμό των χώρων τουρισμού διαμοιρασμού και των απλών ενοικιαζόμενων δωματίων, ορίζοντας ποσοστιαία το ανώτατο όριο σε σχέση με τις κλίνες των κύριων τουριστικών καταλυμάτων, σύμφωνα με το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό. Τέλος, μετά τη θεσμοθέτηση του ΕΠΣ, καμία νέα οικοδομική άδεια για κατοικία που προορίζεται για βραχυχρόνια μίσθωση δεν θα εκδίδεται, ώστε να διασφαλιστεί η βιώσιμη ανάπτυξη και η ποιότητα ζωής στην περιοχή.

Ο δήμαρχος Θήρας, Νίκος Ζώρζος, άκουσε με ιδιαίτερη προσοχή την ανάλυση του σχεδίου, τονίζοντας ωστόσο ότι δεν είχε καμία ενημέρωση για το νέο σχέδιο. Ο ίδιος επισήμανε τη σημασία του χωροταξικού σχεδιασμού για την «ορθολογική» ανάπτυξη του νησιού. Σύμφωνα με όσα δήλωσε ο κ. Ζώρζος: «Αντιμετωπίζουμε σημαντική χωρική αταξία λόγω της ασάφειας που υπήρχε και της έλλειψης μηχανισμών επιβολής». Σε ό,τι αφορά τους επενδυτές, ο κ. Ζώρζος υποστήριξε ότι «είναι απαραίτητο να προστατευτούν επιχειρήσεις εκείνων που έχουν επενδύσει και όχι των δυνητικών επενδυτών. Δεν χρειάζεται πρόσκληση για άλλους επενδυτές, η Σαντορίνη έχει επενδύσεις».

Έντονες, ωστόσο, ήταν και οι αντιδράσεις των ντόπιων, όπως συνέβη και στη Μύκονο, με τους ίδιους να ισχυρίζονται πως η αταξία που υπάρχει είναι αποτέλεσμα πίεσης των μεγάλων συμφερόντων που δραστηριοποιούνται στο νησί.

Διαβάστε επίσης

Lamda: Πωλούνται το 2025 ακόμα 40 στρέμματα οικοπέδων στο Ελληνικό

Καστοριά: Sold out τα ξενοδοχεία για τα Χριστούγεννα

Κομισιόν: “Παρατήρηση” σε Ελλάδα και άλλα 12 κράτη λόγω ΕΣΕΚ