Η ανάγκη χρηματοδότησης και η έλλειψη προσωπικού αποτελούν δύο από τα σημαντικότερα «αναχώματα» στην περαιτέρω ανάπτυξη του κατασκευαστικού κλάδου, ενώ ταυτόχρονα απειλούν να θέσουν σε κίνδυνο και την εκτέλεση του πολύ μεγάλου κατασκευαστικού αντικειμένου, που έχει συσσωρευτεί τα τελευταία χρόνια, χωρίς μάλιστα να έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος των αναθέσεων νέων έργων.
Όπως αναφέρει το ΙΟΒΕ στην τελευταία έκθεσή του για τις προοπτικές του κλάδου, «η ανάπτυξη των δημόσιων και ιδιωτικών κατασκευαστικών έργων, η συμμετοχή σε δημόσια έργα και ο εκσυγχρονισμός του παραγωγικού δυναμικού του κλάδου θα απαιτήσουν σημαντικά αυξημένους πόρους χρηματοδότησης από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τόσο σε κεφάλαια κίνησης όσο και σε μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δανειακά κεφάλαια».
Υπολογίζεται ότι την περίοδο 2024-2026, ο κύκλος εργασιών των εταιρειών θα αγγίξει τα 21,4 δισ. ευρώ το 2026, εφόσον απορροφηθεί το σύνολο των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (επιχορηγήσεις και δάνεια), που αναμένεται να κατευθυνθούν σε κατασκευαστικά έργα. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι το 2021, ο κύκλος εργασιών δεν είχε ξεπεράσει τα 7,21 δισ. ευρώ. Για τον σκοπό αυτό, εκτιμάται ότι το διάστημα 2023-2026, ο τραπεζικός δανεισμός θα μπορούσε να αυξηθεί από 972 έως και 1,77 δισ. ευρώ. Σημειώνεται βέβαια ότι ένας πιθανός λόγος για τον οποίο παρατηρείται αυτό το χρηματοδοτικό κενό, έγκειται στο ότι το κόστος δανεισμού υπερδιπλασιάστηκε σε διάστημα ενός έτους. Συγκεκριμένα, από το 2,72% που ήταν το μέσο επιτόκιο στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 2022, εκτινάχθηκε σε 6,16% τον Νοέμβριο του 2023.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, «η χρηματοδότηση των επιχειρήσεων του κατασκευαστικού και μελετητικού κλάδου εκτιμάται ότι θα πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια, ώστε να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες κεφαλαίων κίνησης, επενδύσεων, ανάπτυξης έργων, έκδοσης εγγυητικών επιστολών συμμετοχής σε διαγωνισμούς, καλής εκτέλεσης έργων, κ.λπ. Αυτό θα πρέπει να συμβεί σε ένα περιβάλλον υψηλού κόστους δανεισμού και περιορισμένης πρόσβασης σε δανειακά κεφάλαια, ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις».
Ένα ζήτημα είναι ασφαλώς και οι εκδόσεις εγγυητικών επιστολών, που συνεκτιμώνται στον συνολικό δανεισμό των κατασκευαστικών επιχειρήσεων από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα οποία επιβάλλουν και όρια χρηματοδότησης ανά κλάδο και επιχείρηση, στο πλαίσιο της διαχείρισης των κινδύνων τους και των προβλέψεων του κανονιστικού πλαισίου. Υπολογίζοντας τις υφιστάμενες εγγυητικές για έργα που ήδη εκτελούνται και δεν έχουν ολοκληρωθεί, όσο και εκείνες που θα πρέπει να εκδοθούν για τα νέα έργα που έχουν ανατεθεί, μόνο για τις εγγυητικές προκύπτει ένα συνολικό ποσό ύψους 805 εκατ. ευρώ. Ήδη, με δεδομένη την δυσκολία των εταιρειών να εξασφαλίσουν εγγυητικές επιστολές για νέα έργα, έχουν αυξηθεί οι «φωνές» για νομοθετική επίλυση του ζητήματος. Για παράδειγμα, πρόσφατα, ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Intrakat, κ. Αλ. Εξάρχου, υποστήριξε ότι πρέπει να καταργηθεί η είσπραξη προκαταβολών στα δημόσια έργα, ώστε να μην απαιτείται και η έκδοση εγγυητικών επιστολών από τους αναδόχους. Σύμφωνα με τον κ. Εξάρχου, αυτήν την περίοδο, οι τράπεζες αδυνατούν να εκδώσουν εγγυητικές επιστολές, ανεξάρτητα από την χρηματοοικονομική κατάσταση του εκάστοτε κατασκευαστή, διότι ο νόμος ταυτίζει την εγγυητική επιστολή με δανεισμό. Κατά τον κ. Εξάρχου, το ζήτημα αυτό χρήζει νομοθετικής ρύθμισης.
Όσον αφορά το εργατικό δυναμικό, το ΙΟΒΕ αναφέρει ότι για την επόμενη τριετία θα απαιτηθούν από 51.000 έως 55.000 περισσότεροι εργαζόμενοι, στον ευρύτερο κατασκευαστικό τομέα, από μηχανικοί και τεχνίτες, μέχρι μελετητές, χειριστές μηχανημάτων, αλλά και ανειδίκευτοι εργάτες. Σήμερα, οι απασχολούμενοι στον κλάδο αγγίζουν τους 197.000, αριθμός που δεν έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια.
Η ουσία είναι βέβαια πως ο όγκος των έργων και των κεφαλαίων που απαιτούνται για να υλοποιηθούν είναι τέτοιοι, που θα απαιτηθεί πρόσθετη χρηματοδότηση, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Με το πέρας του εννιαμήνου του 2023, το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών ανερχόταν σε 15,35 δισ. ευρώ, σημειώνοντας ετήσια αύξηση κατά 63% και όντας τριπλάσιο έναντι του μέσου όρου της περιόδου 2018-2020, που δεν ξεπερνούσε συνολικά τα 5 – 5,5 δισ. ευρώ. Παράλληλα, εντός του 2023, δημοπρατήθηκαν επιπλέον 1.218 δημόσια έργα, συνολικού προϋπολογισμού 6,91 δισ. ευρώ, τα οποία πρόκειται να προστεθούν σταδιακά στο υφιστάμενο ανεκτέλεστο των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων.
Υπολογίζοντας και τον οικοδομικό κλάδο και ιδίως τις επενδύσεις σε κατοικίες, που, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ προβλέπεται να αυξηθούν κατά 56% σε σχέση με το 2022, αγγίζοντας το 3% του ΑΕΠ σε ετήσια βάση, αλλά και τα κεφάλαια που θα μοχλευτούν, ο ευρύτερος κατασκευαστικός τομέας αναμένεται να κινητοποιήσει συνολικούς πόρους 52 δισ. ευρώ, μόνο την περίοδο 2024-2026. Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, η ανάκαμψη του κλάδου, θα έχει ως αποτέλεσμα, οι επενδύσεις ως ποσοστό του ΑΕΠ να αυξηθούν σε 6,3% το 2023, αλλά και 8,3% το 2024 και 8,6% το 2025.
