Το Ισραήλ δεν εξάγει πετρέλαιο, ωστόσο ο πόλεμος με τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας μπορεί να προκαλέσει αναταράξεις στην παγκόσμια αγορά του «μαύρου χρυσού», παρόλο που καμία σημαντική πετρελαϊκή εγκατάσταση δεν περνά από τη συγκεκριμένη περιοχή. Το think tank Bruegel παρουσιάζει τους δύο βασικούς λόγους που η ανάφλεξη σε αυτό το σημείο του χάρτη της Μέσης Ανατολής έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία:
- Οι παγκόσμιες ενεργειακές αγορές είναι ιδιαίτερα «ευαίσθητες» σε αναταραχές στη Μέση Ανατολή, καθώς η συγκεκριμένη περιοχή συνεισφέρει περίπου το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου.
- Οι παγκόσμιες ενεργειακές αγορές ανησυχούν για τον πιθανό ρόλο του Ιράν στη σύγκρουση του Ισραήλ με τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας.
Το total recall του Ιράν στην αγορά πετρελαίου
Το Ιράν επέστρεψε σημαντικά στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου το 2023, με την παραγωγή και τις εξαγωγές να αυξάνονται κατακόρυφα. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτιμά ότι μόνο τους πρώτους 8 μήνες του 2023, η ιρανική παραγωγή αργού πετρελαίου αυξήθηκε κατά 600.000 βαρέλια ημερησίως -η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή (εκτός ΟΠΕΚ) πρόσθετης προσφοράς «μαύρου χρυσού» σε παγκόσμια κλίμακα μετά τις ΗΠΑ. Τον Αύγουστο η ιρανική παραγωγή έφτασε τα 3,14 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, επίδοση που αποτελεί υψηλό έξι ετών. Το 80% αυτής καταλήγει σε διυλιστήρια της Κίνας.
Το 2018 η κυβέρνηση Τραμπ εγκατέλειψε την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν και επανέφερε τις κυρώσεις των ΗΠΑ στο ιρανικό πετρέλαιο. Τα μέτρα του Τραμπ είχαν μειώσει την ιρανική παραγωγή και τις εξαγωγές πετρελαίου σε χαμηλό επίπεδο 30 ετών. Ωστόσο, από το 2022, η κυβέρνηση Μπάιντεν έκανε τα στραβά μάτια σε αρκετά μέτρα που περιόριζαν τις αποστολές πετρελαίου του Ιράν στο εξωτερικό. Η χαλάρωση των αμερικανικών πιέσεων έγινε για να διευκολυνθούν οι διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην απελευθέρωση πέντε Αμερικανών που φυλακίστηκαν στο Ιράν και κυρίως για να αυξηθεί η ρευστότητα της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη.
Οι αμερικανικές κυρώσεις στο Ιράν στέλνουν το πετρέλαιο στα 100 δολάρια το βαρέλι
Η πιθανή εμπλοκή του Ιράν στην επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ θα μπορούσε να ωθήσει τις ΗΠΑ να επιβάλουν εκ νέου τις κυρώσεις τους κατά της Τεχεράνης, μειώνοντας έτσι σημαντικά τις εξαγωγές πετρελαίου του. Αυτό θα μπορούσε να ωθήσει τις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου στα 100 δολάρια/βαρέλι ή ακόμα υψηλότερα, ωθώντας τον πληθωρισμό σε υψηλότερα επίπεδα και περιπλέκοντας περαιτέρω τις προσπάθειες των κεντρικών τραπεζών να τον θέσουν υπό έλεγχο.
Σημειώνεται ότι τόσο η Σαουδική Αραβία όσο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διαθέτουν σημαντική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και θα μπορούσαν να αυξήσουν την παραγωγή πετρελαίου τους -εφόσον το επιθυμούν- προκειμένου να καλύψουν το κενό που θα δημιουργηθεί από τις μειωμένες ιρανικές εξαγωγές.
Τα Στενά του Ορμούζ και ο παράγοντας Χ
Οι παγκόσμιες ενεργειακές αγορές φοβούνται επίσης ότι η ενδεχόμενη εμπλοκή του Ιράν θα μπορούσε να προκαλέσει αστάθεια γύρω από τα Στενά του Ορμούζ, το σημαντικότερο θαλάσσιο πέρασμα για τη μεταφορά του «μαύρου χρυσού». Καθημερινά το 1/5 της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου και το ¼ του παγκόσμιου εμπορίου υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) περνούν από αυτήν την κομβική θαλάσσια οδό μεταξύ Ομάν και Ιράν.
Και δεν είναι μόνο τα Στενά του Ορμούζ. Διεθνείς επενδυτές ανησυχούν από τις επιπτώσεις οποιασδήποτε πράξης δολιοφθοράς κατά των υποδομών πετρελαίου και φυσικού αερίου τόσο στην περιοχή της Μέσης Ανατολής όσο και της Βόρειας Αφρικής. Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω, ο πόλεμος του Ισραήλ με τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας οδηγεί την παγκόσμια αγορά πετρελαίου (για άλλη μια φορά) σε «αχαρτογράφητα» νερά.
