THEPOWERGAME
Από το Big Mac έως την πυρηνική βόμβα, ο κατάλογος των επιτευγμάτων της Αμερικής του 20ού αιώνα είναι μακρύς.
Σε μια περίοδο αξιοθαύμαστων εφευρέσεων, η συμβολή της Αμερικής υπήρξε καταλυτική: η ανθρώπινη πτήση, η superglue, το rock and roll, ο πύραυλος Saturn V, οι Pop Tarts και το Διαδίκτυο αποτελούν δείγματα της προσφορά της στην ανθρωπότητα.
Εντούτοις, μια αμερικανική καινοτομία εκείνης της εποχής δεν προσελκύει την προσοχή που της αρμόζει: η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η ΕΕ είναι τόσο αμερικανικό, όσο και ευρωπαϊκό δημιούργημα. Στα μέσα του 20ού αιώνα, στην Ουάσιγκτον, υπήρχαν περισσότεροι Ευρωπαίοι φεντεραλιστές από ότι στις Βρυξέλλες.
Οι γερουσιαστές κατέθεταν αλλεπάλληλα ψηφίσματα που περιλάμβαναν δηλώσεις όπως: «Το Κογκρέσο τάσσεται υπέρ της δημιουργίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης».
Το Σχέδιο Μάρσαλ, ο πακτωλός χρημάτων που στάλθηκαν μεταπολεμικά στην σακατεμένη ήπειρο, υλοποιήθηκε με την προϋπόθεση ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα ενώνονταν μεταξύ τους.
Ο Αμερικανός διπλωμάτης George Kennan, συνόψισε την αμερικανική πολιτική λέγοντας: «Ελπίζαμε να αναγκάσουμε τους Ευρωπαίους να σκεφτούν ως Ευρωπαίοι και όχι σαν εθνικιστές».
Ξεχάστε τον Jean Monnet. Όταν αναφερόμαστε στους Πατέρες της ΕΕ, ο κατάλογος πρέπει να ξεκινά με τον Αμερικανό Πρόεδρο Harry Truman.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του τις Βρυξέλλες, στις 15 Ιουνίου, ο Joe Biden επανέλαβε έναν μακροχρόνιο αμερικανικό στόχο.
Εκφράζοντας την απεριόριστη στήριξή τους και χωρίς να φείδεται φιλοφρονήσεων για την ΕΕ, ο Πρόεδρος τόνισε ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι προς το συμφέρον όλων.
Ο Donald Trump έκανε ό, τι μπορούσε για να την αποτρέψει: καταφερόταν εναντίον της σε κάθε ευκαιρία και υποστήριξε το Brexit με κάθε μέσο.
Με τον κ.Trump εκτός προεδρίας, η Αμερική επέστρεψε στον κανονικό της ρόλο που είναι να προσπαθεί να κάνει τους Ευρωπαίους να τα βρουν μεταξύ τους.
Η Αμερική αποτελούσε πάντοτε το μυστικό συστατικό της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η ενοποίηση της Ευρώπης φάνταζε λογική για την Αμερική. Μια διχασμένη ήπειρος δεν θα μπορούσε να αντισταθεί στη σοβιετική κυριαρχία.
Ούτε θα μπορούσε να διορθώσει το «γερμανικό πρόβλημα» που είχε οδηγήσει σε δύο πολέμους σε τρεις δεκαετίες.
Αντιθέτως, στο πλαίσιο ενός καινοτόμου πειράματος, μια υπερδύναμη, η Αμερική επέλεξε να προσπαθήσει να ενώσει την καταρρακωμένη ήπειρο, παρόλο που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε αντίπαλό της.
Μετά από 70 ολόκληρα χρόνια ο ρόλος της Αμερικής είναι πλέον διακριτικός έναντι της ευρωπαϊκής ενότητας.
Η οικοδόμηση ενός κράτους μπορεί να είναι πολύπλοκο εγχείρημα, αλλά η αμερικανική ιστορία είναι ένα από τα ελάχιστα πρότυπα οικοδόμησης της δημοκρατίας σε μια ολόκληρη ήπειρο.
Κατά τη διάρκεια των συζητήσεων για την έκδοση κοινού χρέους, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αναφέρονται συχνά στον Alexander Hamilton, έναν από τους Πατέρες της Αμερικής.
Όταν διαπληκτίζονται για το ποιος έχει, από νομικής απόψεως, τον τελευταίο λόγο, οι μελετητές ανατρέχουν στις ανάλογες συζητήσεις που έλαβαν χώρα στην Αμερική του 19ου αιώνα.
Η ΕΕ είναι μοναδική, αλλά η αμερικανική ιστορία εξακολουθεί να παρέχει το καλύτερο εγχειρίδιο οδηγιών για τον τρόπο διαχείρισης της.
Ενίοτε η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αποτελεί υποπροϊόν της αμερικανικής πολιτικής.
Τα πεισματικά εθνικά στοιχεία της διαδικασίας χάραξης πολιτικής, όπως ο φόρος των εταιρειών, μετατρέπονται αργά σε θέματα της ΕΕ χάρη στην αμερικανική δράση.
Μια πρόσφατη αμερικανική πρωτοβουλία για τον καθορισμό ενός παγκόσμιου ελάχιστου φορολογικού συντελεστή για τις μεγάλες επιχειρήσεις κατόρθωσε να ωθήσει την ΕΕ προς μια κοινή φορολογική πολιτική μετά από πολλά χρόνια μεμψιμοιρίας και νομικών κωλυμάτων από πλευράς των Βρυξελλών.
Εντός της ΕΕ, χώρες με χαμηλή φορολογία, όπως η Ιρλανδία και η Ουγγαρία χρησιμοποιούν το βέτο όταν πρόκειται για φορολογικά ζητήματα. Η εξ’ Αμερικής ορμώμενη διπλωματική ανωτέρα βια βοήθησε να ξεπεραστούν τα εμπόδια.
Αν οι αμερικανικές κυβερνήσεις υπήρξαν η κινητήρια δύναμη της ολοκλήρωσης, τότε οι αμερικανικές εταιρείες είναι εκείνες που διευκόλυναν τα πράγματα.
Η άνοδος του Netflix και άλλων υπηρεσιών streaming σημαίνει ότι οι Ευρωπαίοι παρακολουθούν όλο και περισσότερο τα ίδια προγράμματα, σπάζοντας τα εθνικά σιλό.
Το Facebook και το Twitter δημιουργούν μια παγκόσμια δημόσια σφαίρα, όπου ο καθένας μπορεί να μοιραστεί τις σκέψεις του για τον Emmanuel Macron.
Το Google Translate κάνει τους χρήστες να αισθάνονται σαν να έχουν ξυπνήσει ξαφνικά με το χάρισμα να διαβάζουν 24 γλώσσες, γεγονός που επιτρέπει στους Ιταλούς να φυλλομετρήσουν, αν το επιθυμήσουν,τις Σουηδικές και τις Βουλγαρικές εφημερίδες.
Κάποιες φορές, η Αμερική βοήθησε την ευρωπαϊκή σύγκλιση κατά λάθος.
Όταν η αμερικανική κυβέρνηση προσπάθησε, υπό την ηγεσία του κ. Trump, να διαλύσει την Ένωση, κατάληξε στο να την οχυρώσει καλύτερα.
Ο κ. Trump δίδαξε στους ηγέτες της ΕΕ ότι η Αμερική μπορεί να μην βρίσκεται πάντοτε στο πλευρό τους, και ότι η Ένωση οφείλει να σταθεί στα πόδια της.
Οι Γάλλοι διπλωμάτες υπήρξαν οι πιο ένθερμοι, ξεσκονίζοντας τις παλιές πολιτικές ιδέες για ενίσχυση της ευρωπαϊκής ισχύος. Στην μετά τον Trump εποχή, οι συνάδελφοί τους τελικά τους άκουσαν.
Η ΕΕ εξακολουθεί να απέχει πολύ από την ομοσπονδιακή μικρότερη εκδοχή που φαντάζονταν ηγέτες όπως ο Marshall, ο Kennan και ο Truman.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι προβληματίζονταν με την πιθανότητα η Ελλάδα, μια οικονομία λίγο μεγαλύτερη από το μισό του μεγέθους του Νιου Τζέρσεϋ, θα μπορούσε να τινάξει το όλο οικοδόμημα στον αέρα.
Από 6.500 χιλιόμετρα μακριά, οι λυσσαλέες διαφωνίες της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής που εμπόδιζαν την περαιτέρω ολοκλήρωση φάνταζαν μάλλον ασήμαντες.
Υπό αυτό το πρίσμα, λέει ο Jeremy Shapiro, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, η άποψη της Αμερικής για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση μοιάζει με την άποψη του Gandhi για τον δυτικό πολιτισμό: θα ήταν καλή ιδέα.
Προς τα που να τρέξεις αν δεν ξέρεις που θες να πας
Από την αμερικανική σκοπιά, ισχυρότερη ΕΕ είναι αυτή που μπορεί να σταθεί μόνη της. Η Ευρώπη ήταν η πρώτη γραμμή κατά τον ψυχρό πόλεμο, αλλά αποτελεί περιφέρεια στον αγώνα της Αμερικής με την Κίνα.
Στους Ευρωπαίους μπορεί να μην αρέσει η απομόνωση. Στη σκιά της αμυντικής ομπρέλας της Αμερικής θα μπορούσαν να αποφευχθούν πολλές δύσκολες αποφάσεις.
Δεν έχει σημασία αν, για παράδειγμα, η Πολωνία ή η Γαλλία έχουν διαφορετικά προβλήματα ασφάλειας, αρκεί η Αμερική να βρίσκεται εκεί για να τις στηρίξει. Με την απομάκρυνση της Αμερικής αυτού του είδους οι συζητήσεις γίνονται άβολες.
Στα χαρτιά, η Αμερική θέλει μια πιο ικανή ΕΕ. Στην πράξη, μπορεί να βρει μια τέτοια εξέλιξη ανησυχητική.
Στο τέλος του αιώνα, το ευρώ θεωρήθηκε ανταγωνιστής του δολαρίου. Η σχεδόν κατάρρευση του ευρώ μια δεκαετία αργότερα έβαλε τέλος σε αυτή την ιδέα.
Μια σταθερή ζώνη του ευρώ με την ικανότητα να εκδίδει κοινό χρέος κατά βούληση αποτελεί πολύ ισχυρότερο εν δυνάμει ανταγωνιστή του δολαρίου.
Όπου η ΕΕ έχει εξουσία, όπως η πολιτική ανταγωνισμού ή οι κανόνες περί απορρήτου, απολαμβάνει τα χτυπήματα που καταφέρει στις αμερικανικές εταιρείες.
Τέτοιοι τομείς είναι σπάνιοι, και γίνονται όλο και σπανιότεροι. Μια πιο ενοποιημένη ΕΕ είναι μια ισχυρότερη ΕΕ και, σχεδόν εξ’ ορισμού, πιο ανεξάρτητη.
Η Αμερική μπορεί, με την πάροδο του χρόνου, να μετανιώσει γι’ αυτό που σφυρηλάτησε.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
