Αντισυστημισμός 2025: Ένας δυσεπίλυτος γρίφος

Λίγους μήνες μετά τις εκλογές του 2023, οι δημοσκοπήσεις κατέγραφαν υψηλά ποσοστά δυσαρέσκειας της κοινής γνώμης. Η φανερή τάση είχε να κάνει κυρίως με την ακρίβεια, αλλά και την δύσκολη καθημερινότητα. Η υφέρπουσα τάση, όμως κατέγραφε τις διαθέσεις των πολιτών για τα Τέμπη, με έντονο συγκινησιακό φορτίο αλλά και ισχυρή την απαίτηση για απόδοση ευθυνών και διαφάνεια. Η κυβέρνηση επιχειρούσε με τις πολιτικές της να διαχειριστεί την πρώτη τάση αλλά υποτιμούσε τις συνέπειες από τη δεύτερη.

Οι ογκώδεις συγκεντρώσεις για τα Τέμπη άλλαξαν τα δεδομένα με δύο κύρια γνωρίσματα. Πρώτον, για πρώτη φορά συμμετείχαν σε αυτές πολίτες με ευρύτερη κοινωνική και πολιτική προέλευση. Δεύτερον, μαζί με αυτό εκδηλώθηκαν, στο διάστημα που ακολούθησε, έντονες αντισυστημικές τάσεις και, παράλληλα, μια οξύτατη πολιτική αντιπαράθεση ανάμεσα στην κυβέρνηση από τη μια και το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων-με αποχρώσεις βεβαίως-από την άλλη.

Η δημοσκόπηση της GPO αποτυπώνει τη διαμόρφωση νέων τάσεων και τις επιπτώσεις στο πολιτικό σκηνικό. Βέβαια, τα αποτελέσματα της έρευνας δεν είναι άσπρο-μαύρο. Έτσι, από τη μια το 54,3% θεωρεί ότι ο αντισυστημισμός είναι δείγμα μιας κοινωνίας που διαθέτει αντανακλαστικά, με το 36,2% να πιστεύει ότι είναι επικίνδυνος για τη δημοκρατία. Την ίδια ώρα ωστόσο, αυτοί που αυτοχαρακτηρίζονται συστημικοί είναι το 42,6%, ενώ το 37,4% δηλώνουν αντισυστημικοί (το 20% δεν παίρνει θέση).

Και μόνο από αυτήν τη σύγκριση μπορεί κανείς να διαπιστώσει ότι πράγματι διαμορφώνεται ένα αντισυστημικό ρεύμα, με τα Τέμπη να λειτουργούν ως καταλύτης στην ενίσχυσή του.

Το ερώτημα είναι εάν μπορούμε να συγκρίνουμε τη σημερινή τάση με το αντισυστημικό ρεύμα, που εκδηλώθηκε βίαια την περίοδο της κρίσης και των μνημονίων. Τότε, που η χώρα έφτασε στο χείλος της χρεοκοπίας, στην έξοδο από το ευρώ, στην απώλεια περιουσιών και τη ραγδαία επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου ζωής, με την κοινωνική αποσάθρωση ορατή δια γυμνού οφθαλμού. Υπάρχουν δυνάμεις που υπέστησαν ήττα στη διάρκεια της κρίσης-εκείνες που αμφισβήτησαν κόμματα, θεσμούς, θιασώτες της δραχμής και του λαϊκισμού, που θα ήθελαν μια ρεβάνς και βρίσκουν τώρα την ευκαιρία.

Σήμερα, η χώρα έχει απομακρυνθεί από το «σημείο μηδέν». Έκανε βήματα ανάπτυξης, αποκαταστάθηκε μια σταθερότητα στη χώρα. Τότε, προς τι η εκδήλωση αντισυστημικών διαθέσεων με τέτοια ορμή; Πώς ερμηνεύεται η έξαρση του λαϊκισμού και ο νέος ιδιότυπος διχασμός; (Ο διχασμός αποτυπώνεται στο ότι το 43,3% θεωρεί τον αντισυστημισμό συνώνυμο του λαϊκισμού, ενώ το 46,7% αποσυνδέει τις δύο έννοιες). Θα μπορούσε κάποιος να εκτιμήσει πως μετά τα μνημόνια και καθώς η οικονομία άρχισε να συνέρχεται, οι προσδοκίες της πλειοψηφίας των πολιτικών ήταν αυξημένες. Η αισιοδοξία όμως εξανεμίστηκε ακριβώς με τη διάψευση των προσδοκιών αυτών και την αύξηση των δυσκολιών, λόγω ακρίβειας, ενεργειακής κρίσης, χαμηλών εισοδημάτων, στεγαστικής κρίσης, ανεπαρκών επιδόσεων στην Υγεία και τις Μεταφορές. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν και οι δραματικές εξελίξεις μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, με τις κοσμογονικές ανατροπές στο ουκρανικό, με τα αδιέξοδα στην Ευρώπη. Όλα αυτά συντείνουν στο να μεγαλώνουν οι αβεβαιότητες και να ενισχύεται η κρίση εμπιστοσύνης στις «συστημικές» πολιτικές δυνάμεις, διεθνώς και στην Ελλάδα. Τον αντισυστημισμό ενισχύει ένα ιδιότυπο πολιτικό τοπίο στη χώρα μας: οι κυβερνητικές ανεπάρκειες-ιδιαίτερα η υποτίμηση αλλά και οι κακοί πολιτικοί και επικοινωνιακοί χειρισμοί για την τραγωδία στα Τέμπη- κοστίζουν στη ΝΔ, χωρίς όμως οι πολίτες να διακρίνουν εναλλακτικές πολιτικές επιλογές, με τον κατακερματισμό που εμφανίζει το αντιπολιτευτικό φάσμα.

Προς το παρόν, όπως δείχνει η έρευνα της GPO, ο αντισυστημισμός δεν φτάνει στο σημείο να πυροδοτεί πολιτικές ανατροπές. Στο ερώτημα αν ο αντισυστημισμός αποτελεί απλά μια πράξη διαμαρτυρίας απαντά θετικά το 66,3% και μόλις το 23,9% θεωρεί ότι συνιστά πολιτική πρόταση. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ότι το 55,5% δεν επιθυμεί να κυβερνηθεί ο τόπος από αντισυστημικές δυνάμεις.

Ίσως αυτό εξηγεί και γιατί, παρά την έξαρση του αντισυστημισμού, οι συσχετισμοί δυνάμεων σε γενικές γραμμές δεν αλλάζουν. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει πως τα συστημικά κόμματα- δηλαδή η ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως τα χαρτογραφούν οι πολίτες-δεν έχουν απώλειες σε βάρος μικρότερων δυνάμεων όπως η Φωνή Λογικής ή η Πλεύση Ελευθερίας, που εκμεταλλεύονται τη συγκυρία, προτάσσοντας το αντισυστημικό πρόσημο. Ούτε οι τάσεις που καταγράφονται σήμερα αποτελούν τετελεσμένο γεγονός…

Διαβάστε επίσης

Ο συνάδελφός μου το ρομπότ: Οι Έλληνες για την τεχνητή νοημοσύνη στη δουλειά

Αβοκάντο Κρήτης: Το καλό εισόδημα και τα μεγέθη των εξαγωγών

Ρεύμα: Βαρίδι 2,42 δισ. οι ληξιπρόθεσμες οφειλές το 2023