Πώς η Ινδία μετατρέπεται σε ένα απροσδόκητο πρότυπο για την Ευρώπη

Πολλοί Ευρωπαίοι μεσήλικες που νιώθουν κάπως πεσμένοι και νιώθουν την ανάγκη για μια ανανέωση επιλέγουν μια απόδραση στην Ινδία, αναζητώντας τις αναζωογονητικές ιδιότητες μερικών ασκήσεων γιόγκα και ατελείωτων φλιτζανιών τσαγιού μασάλα. Θα μπορούσε αυτό το κόλπο να λειτουργήσει και για πολιτικές ομοσπονδίες; Ολόκληρη η ομάδα και των 27 Ευρωπαίων Επιτρόπων ετοιμάζεται για ένα σύντομο ταξίδι στην Ινδία αργότερα αυτόν τον μήνα, σε μια σπάνια μαζική έξοδο από τη μικρή τους χερσόνησο. Για τους Ευρωκράτες των Βρυξελλών που θα βρεθούν σε περιοδεία, η πολύβουη Νότια Ασία θα αποτελέσει μια έντονη αντίθεση με την πατρίδα τους, της οποίας η οικονομική στασιμότητα ανταγωνίζεται το πολιτικό της αδιέξοδο.

Η επίσκεψη θα πυροδοτήσει πολλές συζητήσεις για τη «στρατηγική συνεργασία» μεταξύ των δύο μεγαλύτερων δημοκρατιών του κόσμου, ενώ θα υπάρξουν ειλικρινείς εκκλήσεις για επίτευξη εμπορικής συμφωνίας, 18 χρόνια μετά την έναρξη των διαπραγματεύσεων. Κάποιοι από τους αξιωματούχους που θα ταξιδέψουν πιθανώς θα μιλήσουν για τη μεγάλη φτώχεια ή την αποπνικτική αιθαλομίχλη στο Δελχί. Οι Ευρωπαίοι εδώ και καιρό επισκέπτονται φτωχότερες χώρες, με διαλέξεις για το πώς οι «καθυστερημένοι» ντόπιοι πρέπει να φιλοδοξούν να τους μοιάσουν στα ανθρώπινα δικαιώματα, τους περιβαλλοντικούς κανόνες και άλλα παρόμοια. Αυτήν τη φορά θα ήταν χρήσιμο να αφήσουν το κήρυγμα στην άκρη. Παρά τις αδυναμίες της, ένας προσεκτικός Ευρωπαίος επισκέπτης μπορεί να δει πολλά στην Ινδία που θα έπρεπε να τον κάνουν να ζηλέψει -και να μάθει από αυτά. Η Ινδία, η οποία κάποτε υπήρξε υπό τον ζυγό διάφορων Ευρωπαίων αποικιοκρατών, αποτελεί ένα απροσδόκητο πρότυπο για τη σημερινή ΕΕ.

Το πιο επιθυμητό επίτευγμα που θα συναντήσουν οι περιπλανώμενοι Ευρωπαίοι στο ταξίδι τους είναι η οικονομική ανάπτυξη, κάτι που μοιάζει τόσο ξένο στην πατρίδα τους όσο και το άγευστο φαγητό στη Βομβάη. Είναι γεγονός ότι η ινδική οικονομία έχει επιβραδυνθεί τελευταία, καταγράφοντας «μόλις» 5,4% ετήσια ανάπτυξη στην τελευταία μέτρηση. Ωστόσο, αυτό είναι περίπου 5,4% περισσότερο από την ευρωζώνη. Για την Ινδία η ετήσια ανάπτυξη κατά μέσο όρο περίπου 7% την τελευταία δεκαετία έχει αποφέρει περισσότερα από ένα υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Η αυτοπεποίθηση για ένα καλύτερο, πλουσιότερο μέλλον δίνει ένα δυναμικό βήμα και μια γεωπολιτική οίηση που οι Ευρωπαίοι δύσκολα θυμούνται. Ως πλούσια περιοχή, η ΕΕ δεν θα βιώσει σύντομα ρυθμούς ανάπτυξης αντίστοιχους με της Ινδίας, ούτε η Ινδία θα φτάσει σύντομα τα ευρωπαϊκά βιοτικά επίπεδα (στοχεύει να γίνει ανεπτυγμένο έθνος έως το 2047). Ωστόσο, υπάρχουν διδάγματα για την ΕΕ. Ο Narendra Modi, πρωθυπουργός της Ινδίας από το 2014, υπήρξε κάποιες φορές διστακτικός στις οικονομικές του μεταρρυθμίσεις. Όμως η εισαγωγή ενός πανινδικού φόρου Αγαθών και Υπηρεσιών το 2017 εξάλειψε τα εσωτερικά οικονομικά σύνορα μεταξύ των κρατιδίων, δημιουργώντας μια ενιαία αγορά, κάτι που η Ευρώπη διαρκώς διακηρύσσει, αλλά αποτυγχάνει να εφαρμόσει αποτελεσματικά.

Εξίσου ανέφικτη για την Ευρώπη, αλλά ταυτόχρονα επιθυμητή, είναι η δημογραφία της χώρας. Το 2023 η Ινδία ξεπέρασε την Κίνα και έγινε η πολυπληθέστερη χώρα στον κόσμο -τη στιγμή που ο πληθυσμός της ΕΕ άρχισε να συρρικνώνεται για πρώτη φορά μετά τη Μαύρη Πανώλη τον 14ο αιώνα. Ο μέσος Ινδός, μόλις 29 ετών, είναι σε εξαιρετική φυσική κατάσταση για να παίξει κρίκετ. Ο Ευρωπαίος ομόλογός του, γύρω στα 40, χρειάζεται ξεκούραση έπειτα από έναν χαλαρό ποδοσφαιρικό αγώνα. Η Ινδία ανησυχεί ότι το «δημογραφικό της μέρισμα» μπορεί να χαθεί και ότι μπορεί να γεράσει πριν γίνει πλούσια. Η Ευρώπη, αντίθετα, φοβάται ότι θα φτωχύνει καθώς γερνά και ότι το σύστημα κοινωνικής της ασφάλισης θα ξεμείνει από εργαζόμενους για να χρηματοδοτεί τις ολοένα και αυξανόμενες συντάξεις. Αν υπάρχει ένα μέρος όπου οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ΕΕ θα έπρεπε να αναλογιστούν τη βιωσιμότητα του κοινωνικού τους μοντέλου, αυτή είναι η Ινδία.

Ως εκπρόσωποι του κορυφαίου οργάνου της ομοσπονδιακής Ευρώπης, οι Επίτροποι θα κοιτάξουν με ζήλια τη διακυβέρνηση της Ινδίας. Παρ’ ότι η ΕΕ αποτελείται από 27 έθνη που συναρθρώνονται σε μια αδέξια πολιτική ένωση, η Ινδία είναι το ακριβώς αντίστροφο: ένα υπερήφανο έθνος διαιρεμένο σε 28 κρατίδια. Η ΕΕ είναι ένα μπλοκ με ορισμένα χαρακτηριστικά χώρας, όπως κοινό νόμισμα, σημαία και εθνικό ύμνο (αν και χωρίς στίχους). Όμως οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν νιώθουν βαθιά προσκόλληση στην Ένωσή τους, προτιμώντας τις χώρες ή και τις περιφέρειές τους. Πολλοί υποθέτουν ότι αυτό θα συνεχίσει για πάντα. Πώς μπορεί μια χερσόνησος με 24 επίσημες γλώσσες, διαφορετικές θρησκείες και κουζίνες να αναπτύξει μια συνεκτική συλλογική ταυτότητα και στρατό; Η Ευρώπη ακόμα αναρωτιέται, αλλά η Ινδία το έχει ήδη καταφέρει. Φυσικά, δεν αξίζει να αντιγράψει κανείς κάθε πτυχή της ινδικής πολιτικής. Όμως, ενώ η Ινδία υποφέρει από εκρήξεις λαϊκίστικής πλειοψηφίας, στην Ευρώπη οι ετερόκλητες κυβερνήσεις συνασπισμού δυσκολεύονται να διαμορφώσουν οποιοδήποτε είδος πλειοψηφίας. Το ινδικό πολιτικό σύστημα είναι μερικές φορές υπερβολικά συγκεντρωτικό, ενώ, αντίθετα, η ΕΕ μπορεί να φαίνεται δυσλειτουργική υπό το βάρος των βέτο που ασκούν οι εθνικές κυβερνήσεις, κάτι που μπορεί να αποτελέσει τροφή για σκέψη για τους Ευρωπαίους, καθώς θα απολαμβάνουν τα εδέσματα της παραδοσιακής ινδικής κουζίνας.

Τι πολιτικές θα μπορούσε να μιμηθεί η Ευρώπη; Η Ινδία έχει πρωτοπορήσει στη δημιουργία μιας ψηφιακής δημόσιας υποδομής που λειτουργεί. Μια τεχνολογική «India Stack» συνδέει πλέον την ταυτότητα των πολιτών με τα τηλέφωνα και τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς, καθιστώντας την αλληλεπίδραση με τη γραφειοκρατία -που παραμένει ογκώδης- λιγότερο τρομακτική απ’ ό,τι στο παρελθόν. Εκτός από τον κ. Modi, οι Ευρωκράτες θα έπρεπε να ζητήσουν να συναντήσουν τον Nandan Nilekani, έναν επιφανή Ινδό τεχνοκράτη που ηγήθηκε του συστήματος ψηφιακής ταυτότητας Aadhaar και των καινοτόμων υπηρεσιών που το συνοδεύουν. Μια παράκαμψη προς την Μπάγκαλόρ και τη σκηνή των νεοφυών επιχειρήσεών της θα ήταν διαφωτιστική για την ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία.

Πέρα από την ασαφή εμπορική συμφωνία, μεγάλο μέρος της συζήτησης θα επικεντρωθεί στη γεωπολιτική. Η Ινδία και η Ευρώπη φιλοδοξούν αμφότερες να αποτελέσουν τον τρίτο πόλο σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από δύο υπερδυνάμεις. Και οι δύο ανησυχούν για την εξάρτησή τους από την Κίνα ως εμπορικό εταίρο (και θα μπορούσαν να βοηθήσουν η μία την άλλη στη διαφοροποίηση). Και οι δύο προβληματίζονται επίσης για την «τραμπική» στροφή της Αμερικής, αν και αυτή είναι σαφώς πιο κρίσιμη για την ΕΕ.

Χωρίς έναν εξωτερικό εγγυητή της ασφαλείας σαν αυτόν που στήριζε την ευρωπαϊκή επί δεκαετίες, η Ινδία έχει αναπτύξει έναν βαθμό «στρατηγικής αυτονομίας» -κάτι που οι Ευρωπαίοι επιθυμούν τώρα διακαώς. Έχει εμπειρία στο να ισορροπεί μεταξύ πιθανών εταίρων, τοποθετούμενη ενίοτε απέναντι στον έναν ή τον άλλον. Οι Ευρωπαίοι δυσανασχέτησαν όταν ο κ. Modi αγκάλιασε πέρυσι τον Vladimir Putin στη Μόσχα (κάτι όχι και τόσο απρόσμενο, δεδομένου ότι η Ρωσία παραμένει ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων της Ινδίας), ενώ ταυτόχρονα σύσφιγγε τις σχέσεις του με την Αμερική. Πρόκειται για έναν διπλωματικό ελιγμό που ακόμα και ένας γιόγκι θα δυσκολευόταν να πετύχει. Οι Ευρωπαίοι ίσως να μην τον εγκρίνουν, αλλά θα έπρεπε τουλάχιστον να προσπαθήσουν να τον κατανοήσουν.

© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com

Διαβάστε επίσης

Ακτή Βουλιαγμένης: Νέος διαγωνισμός για το φιλέτο της Αθηναϊκής Ριβιέρας

Τουρισμός στη Σαντορίνη: Οι κρατήσεις, οι ακυρώσεις και οι προκλήσεις

ΥΠΑΑΤ: Τι συζητήθηκε με τους αγρότες για πετρέλαιο και ρεύμα