THEPOWERGAME
Ο θόρυβος στις Βρυξέλλες όταν τα πράγματα είναι στα χειρότερα τους είναι εκκωφαντικός. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, έρχεται αντιμέτωπη με τη μια κρίση μετά την άλλη. Η χρονιά ξεκίνησε με μια απερίσκεπτη απαγόρευση των εξαγωγών εμβολίων που πυροδότησε μια αντιπαράθεση με τη Βόρεια Ιρλανδία και αμαύρωσε τη φήμη της ΕΕ στο ζήτημα ελεύθερων συναλλαγών. Το γραφείο της έστειλε ένα παράξενα απορριπτικό μήνυμα στον πρόεδρο της Ουκρανίας μετά την πρόσκληση που απηύθυνε στην κ. Von der Leyen να παρευρεθεί στον εορτασμό της ημέρας της ανεξαρτησίας, ενώ τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώνονταν στα σύνορα της χώρας. Εκείνοι που είχαν μόνο ευγενικά λόγια για να χαρακτηρίσουν την ηγεσία της Προέδρου παραμένουν σιωπηλοί, ενώ όσοι πιστεύουν ότι δεν είναι κατάλληλη για τη δουλειά έχουν ξεσπαθώσει. Όμως, πίσω από αυτή την οχλαγωγία, ελλοχεύει μια αλλαγή. Υπό την ηγεσία της κυρίας von der Leyen που κακολογείται, η επιτροπή γίνεται ισχυρότερη.
Η κρίση φέρνει στο προσκήνιο ορισμένες νέες δυνάμεις. Το σχέδιο παροχής κονδυλίων στις κυβερνήσεις που παλεύουν με την πανδημία μετέτρεψε την Επιτροπή σε ένα πρωτότυπο ταμείο (proto-treasury) που εγκρίνει οικονομικές πολιτικές και μοιράζει χρήματα. Σε αντάλλαγμα για τα 750 δισ. ευρώ (895 δισ. δολάρια) σε επιχορηγήσεις και δάνεια, οι κυβερνήσεις της ΕΕ πρέπει να μεταρρυθμίσουν τις οικονομίες τους σύμφωνα με τα εγκεκριμένα από τις Βρυξέλλες σχέδια. Το σχέδιο είναι οικείο. Κατά τη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης, η Επιτροπή ζήτησε μεταρρυθμίσεις από τις πληγείσες χώρες με αντάλλαγμα τα χρήματα διάσωσης. Η βασική διαφορά τώρα είναι ότι όλες οι χώρες βρίσκονται στην ίδια κατάσταση. Εξαιτίας μιας εξέλιξης που θα επικροτούνταν από ψυχολογικές αντιδράσεις τύπου «Κουρδιστό πορτοκάλι», οι χώρες που είχαν την εμπειρία ενός τέτοιου προγράμματος ήξεραν ακριβώς τι να κάνουν. Οι προσπάθειες της Ισπανίας και της Ελλάδας, βετεράνων των προγραμμάτων διάσωσης, εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα. Τα σχέδια προτάσεων που υπέβαλε η γερμανική κυβέρνηση, η οποία έχει περισσότερη εμπειρία στη συνταγογράφηση οικονομικών φαρμάκων παρά στη λήψη, αρχικά απορρίφθηκαν.
Οι Βρυξέλλες εκλιπαρούν από καιρό τις χώρες να προβούν σε μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, εκτός προγράμματος διάσωσης, δεν μπόρεσε ποτέ να ασκήσει επιρροή. Κάθε χρόνο, η Επιτροπή υποβάλλει προτάσεις καλών προθέσεων προς τις εθνικές κυβερνήσεις, οι οποίες σχεδόν πάντοτε αγνοούνται. Τώρα, η Επιτροπή, εάν οι προγραμματισμένες μεταρρυθμίσεις δεν έχουν υλοποιηθεί, έχει τη δυνατότητα, θεωρητικά, να κλείσει τις κάνουλες της οικονομικής βοήθεια,. Αν και το Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ είναι εφάπαξ, επίτροποι όπως ο Paolo Gentiloni, ο Ιταλός που εποπτεύει το σχέδιο, πιστεύουν ότι ο μηχανισμός θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ξανά. Τα προσωρινά μέτρα μπορούν εύκολα να γίνουν μόνιμα, όπως θα εκτιμήσει οποιοσδήποτε πληρώνει φόρο εισοδήματος. Σε αυτό το σημείο, το πρωτότυπο ταμείο γίνεται πραγματικότητα.
Ακόμη και όταν η Επιτροπή τα θαλασσώνει, καταφέρνει να βγει πιο ισχυρή. Η Επιτροπή ανέλαβε την πρωτοβουλία να διασφαλίσει ότι η προμήθεια των εμβολίων δεν θα καταλήξει σε επονείδιστη διαμάχη μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Παρόλο που απέφυγε τη διαμάχη, δεν τα κατάφερε και τόσο καλά στην εξασφάλιση της προμήθειάς τους. Όταν τα εμβόλια τελικά έφτασαν, οι Ευρωπαίοι είδαν την Αμερική – της οποίας στην Ευρώπη το σύστημα υγείας θεωρείται βάρβαρο – να εμβολιάζει τους πολίτες της γρηγορότερα. Οι διπλωμάτες επιρρίπτουν ευθύνες στον τρόπο εκτέλεση, αλλά όχι στην ιδέα να αναλάβει η Επιτροπή την ευθύνη του εγχειρήματος. Η Angela Merkel, η οποία εξακολουθεί να είναι ισχυρή ηγέτιδα, ακόμη και ενώ αποχωρεί από την πολιτική σκηνή, θέλει η ΕΕ και η Επιτροπή, ως αντιπρόσωπός της, να έχει μεγαλύτερο ρόλο στην υγειονομική περίθαλψη. Οι υγειονομικές κρίσεις – από τη φύση τους ζητήματα ζωής και θανάτου – αντιμετωπίζονται πλέον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στο πλαίσιο μιας αλλαγής που μπορεί να συνεχιστεί.
Σε μακροπρόθεσμα σχέδια θα εκχωρείται περισσότερη εξουσία στις Βρυξέλλες. Η «πράσινη συμφωνία» της ΕΕ είναι εύκολο να απορριφθεί ως τέχνασμα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για εγχείρημα τριών δεκαετιών που θα ολοκληρώσει την ήπειρο, με τον ίδιο τρόπο που το έκανε η ενιαία αγορά από τη δεκαετία του 1980. Για να καταστεί η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη έως το 2050, η Επιτροπή θα αναδιαρθρώσει ολόκληρες αγορές και βιομηχανίες. Αυτή η αλλαγή συμβαίνει ήδη. Αποφάσεις για το η τεχνολογία της πυρηνικής ενέργειας ή του φυσικού αερίου θα χαρακτηριστούν ως «πράσινες» θα ληφθούν από την Επιτροπή, και ενίοτε μόνο μια υπερπλειοψηφία των κρατών μελών θα μπορεί να τις ανατρέψει. Για το αν η Γαλλία μπορεί να επενδύσει σε μια άλλη γενιά πυρηνικών σταθμών θα διευθετηθεί τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στο Παρίσι. Η περιβαλλοντική πολιτική απομακρύνθηκε από το επίπεδο της ΕΕ στις δεκαετίες του 1970 και του 1980, όταν το όλο θέμα βρισκόταν στο περιθώριο. Τώρα αποτελεί υπαρξιακό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όλες οι κυβερνήσεις. Αλλά μάλλον οι Βρυξέλλες, παρά οι 27 εθνικές πρωτεύουσες θα ηγηθούν του εγχειρήματος εξ’ ονόματος της ηπείρου για τα επόμενα 30 χρόνια.
Μια αδρομερής ενσωμάτωση
Στο παρελθόν ένα ισχυρό κέντρο αναδείχθηκε υπό μια φαινομενικά αδύναμη ηγεσία. Όταν ο Jacques Delors ήταν πρόεδρος της Επιτροπής, επέβλεψε την δημιουργία της ενιαίας αγοράς και χάραξε το δρόμο προς το ευρώ μεταξύ 1985-95. Κανείς δεν είχε μεγάλες προσδοκίες από τον Γάλλο όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του. Η τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) είχε βαλτώσει. (Λίγα χρόνια πριν, το The Economist είχε δημοσιεύσει ένα εξώφυλλο με μία επιτύμβια στήλη η οποία έγραφε «ΕΟΚ Γεννηθείσα στις 25 Μαρτίου 1957/Πνέουσα τα λοίσθια στις 25 Μαρτίου 1982»). Όπως η κ. Von der Leyen, δεν είχε προηγουμένη εμπειρία σε κυβέρνηση. Και όπως η κ. Von der Leyen, ο κ. Delors αποχώρησε για τις Βρυξέλλες όταν η εγχώρια πολιτική του καριέρα είχε τελειώσει εξαιτίας ενός ισχυρού συμμάχου: του François Mitterrand στην περίπτωση του κ. Delors, και της κ. Merkel στην περίπτωση της κ. Von der Leyen, το όνομα της οποίας είχε κάποτε αναφερθεί ως πιθανής μελλοντικής καγκελαρίου. Η κ. Von der Leyen αποδοκιμάστηκε ως φιλικά προσκείμενη στο Παρίσι, ενώ ο κ. Delors, στο Βερολίνο.
Μετά τα δέκα χρόνια του κ. Delors, μια ριζικά διαφορετική ΕΕ έκανε την εμφάνισή της. Η τύχη παρά η ηγεσία υπήρξε πάντοτε πιο χρήσιμη στη διαχείριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο κ. Delors επωφελήθηκε από τους εθνικούς ηγέτες που ήταν πρόθυμοι να εκχωρήσουν εξουσία σε ένα αναδυόμενο κέντρο. Παρομοίως, η συγκυρία και όχι η πολιτική ικανότητα οδήγησαν την Επιτροπή της κ. Von der Leyen να αναλάβει περισσότερη εξουσία. Οι εθνικοί ηγέτες είναι, για ακόμη μια φορά, ευτυχείς που εκχωρούν κυριαρχία στις Βρυξέλλες, εάν αυτό σημαίνει ευημερία και υγεία. Ο κ. Delors υπεράσπιζε με όλες του τις δυνάμεις και ήταν περήφανος για τα σχέδιά του να δημιουργήσει μια βαθύτερη ΕΕ. Πράγματι, δούλεψε σκληρά, έδινε ομιλίες για τα όνειρά του για μια ομοσπονδιακή Ευρώπη που έκαναν τον Mitterrand να γίνεται έξω φρενών, πόσο μάλλον την κ. Margaret Thatcher. Σήμερα, οι ηγέτες της ΕΕ- είτε στις Βρυξέλλες, είτε στις εθνικές πρωτεύουσες – είναι γενικά πιο συνεσταλμένοι όσον αφορά στην πραγματικότητα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ωστόσο, εξακολουθεί να συμβαίνει, sotto voce. Η ολοκλήρωση στα σιωπηλά δεν είναι ποτέ υγιής. Φαίνεται καλύτερο να πραγματοποιείται με θόρυβο.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
