Centennial Light: Το δικαίωμα στην επισκευή και η αγορά των μεταχειρισμένων συσκευών

Στη διεύθυνση 4550 East Avenue στο Livermore της Καλιφόρνια, υπό τη φροντίδα της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Livermore-Pleasanton, βρίσκεται το Centennial Light, ο πιο ανθεκτικός λαμπτήρας στον κόσμο, ο οποίος φωτίζει αδιάλειπτα από το 1901. Ο λαμπτήρας κατασκευάστηκε από την Shelby Electric Company στο Shelby του Οχάιο, στα τέλη της δεκαετίας του 1890 και αποτελεί εφεύρεση του Γάλλου μηχανικού Adolphe Chaillet.

Η εντυπωσιακή διάρκεια ζωής του λαμπτήρα δεν έχει μόνο καταγραφεί στο βιβλίο Γκίνες, εδραιώνοντας τη θέση του ως διαχρονικό σύμβολο μακροζωίας, αλλά έχει αποτελέσει έμπνευση για το λεγόμενο «δικαίωμα στην επισκευή», το οποίο, μετά από περισσότερα από δέκα χρόνια ζυμώσεων, τέθηκε σε ισχύ -ως νέος πανευρωπαϊκός νόμος- την εβδομάδα που διανύσαμε.

Το δικαίωμα στην επισκευή, στο οποίο τα κράτη-μέλη της ΕΕ και συνεπώς και η Ελλάδα οφείλουν να προσαρμόσουν το εθνικό τους Δίκαιο έως τα τέλη Ιουλίου του 2026, προβλέπει την υποχρέωση των κατασκευαστών να επισκευάζουν τα προϊόντα τους σε λογικές τιμές και μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης. Θέλει δε να δώσει στις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, που χρησιμοποιούν σήμερα οι καταναλωτές, προφανώς όχι τη μακροζωία του Centennial Light, αλλά μια διάρκεια ζωής, που να συνάδει με την κυκλικότητα, που ευαγγελίζεται η ΕΕ.

Ο νέος νόμος εισάγει κίνητρα υπέρ της επισκευής προϊόντων, όπως κουπόνια και επιδοτήσεις, ενώ η νομοθεσία αφορά -επί του παρόντος- τα smartphones, τα tablets, τα ασύρματα τηλέφωνα, τους routers, τα προϊόντα αποθήκευσης, όπως και τα πλυντήρια ρούχων, τα πλυντήρια-στεγνωτήρια, τα ψυγεία, τα πλυντήρια πιάτων, τις τηλεοράσεις και τις ηλεκτρικές σκούπες.

12 δισ. ευρώ ετησίως

Το λεγόμενο «δικαίωμα στην επισκευή», που βρίσκεται στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδώ και πάνω από μία δεκαετία, τέθηκε σε ισχύ από τις 31 Ιουλίου. Έρχεται δε σε μια χρονική συγκυρία όπου πλέον η αντικατάσταση συσκευών έχει κριθεί περιβαλλοντικά και οικονομικά ασύμφορη, αφού οι Ευρωπαίοι πληρώνουν ετησίως περισσότερα από 12 δισ. ευρώ ετησίως για την αντικατάσταση των συσκευών τους αντί της επισκευής.

Στη βάση της νέας Οδηγίας, όταν μια συσκευή εμφανίζει ελάττωμα εντός της νόμιμης εγγύησης, οι πολίτες θα επωφελούνται από παρατεταμένη νόμιμη εγγύηση ενός έτους εάν επιλέξουν την επισκευή, στοιχείο που ενθαρρύνει τους καταναλωτές να κατευθύνονται στην επισκευή αντί της αντικατάστασης.

Μετά τη λήξη της νομικά κατοχυρωμένης εγγύησης, ο κατασκευαστής θα εξακολουθεί να υποχρεούται να επισκευάζει ορισμένες κοινές συσκευές, που είναι ήδη τεχνικά επισκευάσιμες βάσει ευρωπαϊκού δικαίου, όπως τα πλυντήρια ρούχων, οι ηλεκτρικές σκούπες, ακόμη και τα έξυπνα τηλέφωνα.

Οι καταναλωτές θα έχουν επίσης το δικαίωμα να ζητούν δανεική συσκευή για όσο διάστημα επισκευάζεται η δική τους ή, αν δεν αυτή μπορεί να επισκευαστεί, θα μπορούν εναλλακτικά να επιλέγουν να αποκτήσουν ένα ανακατασκευασμένο προϊόν.

Θα μπορούν επίσης να πληροφορούνται σε ειδικό έντυπο την τιμή και τον απαιτούμενο χρόνο για κάθε υπηρεσία επισκευής ανάλογα με τη βλάβη που διαπιστώθηκε, ώστε να μπορούν να αξιολογούν και να συγκρίνουν τις εν λόγω υπηρεσίες.

Για να γίνουν πιο εύκολες οι διαδικασίες επισκευής, θα δημιουργηθεί μια ευρωπαϊκή online πλατφόρμα, μέσω της οποίας οι καταναλωτές θα βρίσκουν καταστήματα υπηρεσιών επισκευής, πώλησης ανακατασκευασμένων προϊόντων, αγοράς ελαττωματικών προϊόντων και τοπικές πρωτοβουλίες, όπως εργαστήρια επισκευών ή «repair café».

Vouchers για επισκευή

Για να γίνουν πιο προσιτές οι επισκευές, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να εφαρμόσει τουλάχιστον ένα μέτρο που θα τις προωθεί. Τέτοια μέτρα είναι για παράδειγμα η διάθεση κουπονιών (vouchers) και επιδοτήσεων για επισκευές, η διεξαγωγή ενημερωτικών εκστρατειών, η παροχή μαθημάτων επισκευής και η στήριξη σε τοπικές πρωτοβουλίες για την επισκευή αγαθών.

Στόχος των νέων κανόνων είναι να ενισχυθεί η αγορά των επισκευών στην ΕΕ και να μειωθεί το κόστος για τους καταναλωτές. Οι κατασκευαστές θα υποχρεούνται να προσφέρουν ανταλλακτικά και εργαλεία σε λογικές τιμές και θα απαγορεύεται να χρησιμοποιούν συμβατικές ρήτρες, υλικό και λογισμικό που εμποδίζουν τις επισκευές.

Ειδικότερα, δεν θα μπορούν να εμποδίζουν τη χρήση μεταχειρισμένων ανταλλακτικών ή ανταλλακτικών τρισδιάστατης εκτύπωσης από ανεξάρτητους επισκευαστές, ούτε θα μπορούν να αρνούνται την επισκευή ενός προϊόντος αποκλειστικά για οικονομικούς λόγους ή επειδή το προϊόν έχει επισκευαστεί προηγουμένως από κάποιον άλλο.

Η αγορά των μεταχειρισμένων

Σήμερα, πολλοί καταναλωτές αποφεύγουν να επισκευάζουν τα προϊόντα τους, είτε γιατί το σχετικό κόστος είναι απαγορευτικό, είτε γιατί δυσκολεύονται να βρουν υπηρεσίες επισκευής, είτε γιατί τα σχεδιαστικά χαρακτηριστικά του προϊόντος τους εμποδίζουν την επισκευή. Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 77% των πολιτών της ΕΕ θα προτιμούσε να επισκευάζει τα προϊόντα του αντί να αγοράζει καινούρια.

Το γεγονός ότι πετάμε στα σκουπίδια αγαθά που θα μπορούσαν να επισκευαστούν προκαλεί τεράστιες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Εξαιτίας αυτής της πρακτικής σπαταλώνται κάθε χρόνο στην ΕΕ 30 εκατομμύρια τόνοι πόρων και παράγονται 261 εκατομμύρια τόνοι εκπομπών ισοδύναμου CO2, καθώς και 35 εκατομμύρια τόνοι αποβλήτων.

Επίσης δεν είναι τυχαίο ότι την πάροδο του χρόνου γίνεται εντονότερη η στροφή -ιδιαίτερα των νέων καταναλωτών- στην αγορά των μεταχειρισμένων ηλεκτρονικών ειδών, τάση που συνδυάζεται με μια αυξημένη ευαισθητοποίηση των καταναλωτών για περισσότερο βιώσιμες πρακτικές. Η στροφή αυτή και η συνακόλουθη ανάπτυξη της αγοράς second hand είναι πιο έντονη μεταξύ των μελών της Gen Z, τα οποία είναι τρεις φορές πιο πιθανό να επιλέξουν μεταχειρισμένα ηλεκτρονικά είδη από ό,τι οι καταναλωτές άνω των 55 ετών.

Στροφή στα second hand

«Το γεγονός αυτό υποδηλώνει μία στροφή προς περισσότερο βιώσιμες καταναλωτικές συνήθειες, καθώς και μία πιθανή επέκταση της αγοράς μεταχειρισμένων ειδών» αναφέρει η έρευνα “Circularity Insights Report” της Klarna, η οποία παρουσιάζει τις αναδυόμενες τάσεις που σχετίζονται με κυκλικές πρακτικές στην αγορά των ηλεκτρονικών ειδών για το 2024.

Ένα ενδιαφέρον εύρημα της έρευνας, εκτός από την άνοδο της αγοράς των second hand ηλεκτρονικών είναι η στάση των καταναλωτών έναντι της διαδικασίας επισκευής των ηλεκτρονικών ειδών. Ενώ σχεδόν οι μισοί καταναλωτές (45%) πιστεύουν ότι οι ηλεκτρονικές συσκευές που έχουν επιδιορθωθεί είναι εξίσου καλές με τις καινούργιες, υπάρχει ένα αξιοσημείωτο χάσμα συμπεριφοράς. Η πλειοψηφία των καταναλωτών επέλεξε να μην επισκευάσει τις ηλεκτρονικές συσκευές ψυχαγωγίας (85%) και τα κινητά τηλέφωνα (71%) την τελευταία φορά που χάλασαν.

Τα κύρια εμπόδια στην υιοθέτηση κυκλικών πρακτικών διαφέρουν από τομέα σε τομέα. Στα ηλεκτρονικά είδη, τα κυριότερα εμπόδια που αναφέρθηκαν από τους καταναλωτές για την επισκευή είναι το κόστος (57%) και η δυνατότητα υλοποίησης (33%).

Στο μεταξύ, συχνά η ασυμβατότητα του λογισμικού και οι ημερομηνίες λήξης καθιστούν δύσκολο για τους καταναλωτές να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των ηλεκτρονικών συσκευών τους. Επιπλέον, η χαμηλή αξία μεταπώλησης των προϊόντων αποτελεί έναν επιπλέον ανασταλτικό παράγοντα το 27% των καταναλωτών που αγοράζουν ηλεκτρονικά είδη.

Διαβάστε επίσης

Ελληνικός τουρισμός: Στροφή των επισκεπτών σε μη δημοφιλείς προορισμούς

Τζέι Σόντχρι: Ο CEO που έκανε εκατομμυριούχους τους υπαλλήλους

Οι “άμυνες” των φωτοβολταϊκών σε περικοπές και αρνητικές τιμές