THEPOWERGAME
Το καλό πανεπιστήμιο επιβραβεύει την πρωτότυπη σκέψη. Και ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Viktor Orban, είναι σίγουρα πρωτότυπος στοχαστής. Από το 2010, όταν το Fidesz, το κόμμα του κέρδισε τα δύο τρίτα των εδρών στο κοινοβούλιο, απεργάζεται καινοτόμους τρόπους για να μετατρέψει την Ουγγαρία σε απολυταρχία, διατηρώντας παράλληλα ένα δημοκρατικό προσωπείο. Στις 27 Απριλίου η κυβέρνησή του ψήφισε ένα νόμο που προβλέπει τη μεταφορά του ελέγχου των 11 κύριων κρατικών πανεπιστημίων της χώρας σε μια σειρά ιδρυμάτων που είναι πιθανό να διευθύνονται από τους συμμάχους του. Το κόμμα ελέγχει ήδη θεσμούς όπως το εκλογικό σύστημα, τα μέσα ενημέρωσης, τα δικαστήρια και μεγάλο μέρος της οικονομίας. Τώρα θέλει να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο του ναού της γνώσης.
Όπως και οι περισσότερες από τις μεταρρυθμίσεις του κ. Orban που πλήττουν τις ελευθερίες, το σχέδιο είναι σύνθετο, έξυπνο και πιθανό να αντιγραφεί από επίδοξους ισχυρούς άνδρες σε άλλες χώρες. Τα πανεπιστήμια έχουν τεθεί υπό τον έλεγχο δημόσιων ιδρυμάτων, μαζί με τα περιουσιακά τους στοιχεία αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ (συμπεριλαμβανομένων ενός παλατιού, ενός λιμανιού και μετοχών σε κρατικές εταιρείες) που εν δυνάμει προορίζονται για τη χρηματοδότησή τους. Τα διοικητικά συμβούλια των ιδρυμάτων διορίζονται από την κυβέρνηση του κ. Orban, και όσα έχουν διοριστεί μέχρι στιγμής αποτελούνται κυρίως από μέλη του Fidesz ή φιλικά προσκείμενα πρόσωπα. Οι επόμενες κενές θέσεις θα καλυφθούν από υποψηφίους που επιλέγονται από τα ίδια τα διοικητικά συμβούλια.
Ίσως να πιστεύετε ότι εάν το Fidesz απολέσει την εξουσία, μια νέα κυβέρνηση θα μπορούσε να αλλάξει το καθεστώς διαχείρισης των ιδρυμάτων. Όμως, με την υπέρτατη πλειοψηφία των δύο τρίτων στο κοινοβούλιο, το Fidesz έχει ήδη γράψει τους κανόνες διακυβέρνησής τους στο σύνταγμα της Ουγγαρίας. Ακόμα κι αν η αντιπολίτευση κέρδιζε τις εκλογές το επόμενο έτος, κάτι αρκετά πιθανό αφού τα κατακερματισμένα κόμματα άρχισαν επιτέλους να ενώνουν τις δυνάμεις τους, είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν θα έχει αρκετές ψήφους ώστε να αλλάξει το σύνταγμα. Άρα, έτσι απλά το Fidesz παραχώρησε στον εαυτό του τον έλεγχο των πανεπιστημίων της Ουγγαρίας στο διηνεκές.
Η κυβέρνηση δηλώνει ότι το νέο σύστημα θα επιτρέψει στα πανεπιστήμια να διαχειρίζονται τα κτίρια τους και θα τους παρέχει σταθερή πολυετή χρηματοδότηση αντί των προβλεπόμενων στους ετήσιους κρατικούς προϋπολογισμούς. Αυτό είναι παραπλανητικό. Τέτοιου είδους διοικητικές αναδιοργανώσεις συζητούνται εδώ και χρόνια σε πολλά πανεπιστήμια. Ο νέος νόμος σφετερίζεται αυτές τις μεταρρυθμίσεις, δίνοντας στα νέα συμβούλια απεριόριστη εξουσία πάνω στις σχολές, τα ιδρύματα και τις τεράστιες περιουσίες τους.
Ο διάχυτος φόβος είναι ότι το Fidesz θα χρησιμοποιήσει αυτόν τον έλεγχο, όπως χρησιμοποίησε τον έλεγχο επί των μέσων ενημέρωσης, για να καταπνίξει τις φωνές που εκφράζουν διαφορετική άποψη και να κάνει προπαγάνδα. Οι αγαπημένες του ενασχολήσεις περιλαμβάνουν τα κακά της μετανάστευσης, του φιλελευθερισμού και των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων και των τρανς. Διαδίδει επίσης αστείες θεωρίες συνωμοσίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση και το υποτιθέμενο σχέδιο του επιχειρηματία-επενδυτή George Soros να πλημμυρίσει την Ουγγαρία με μουσουλμάνους μετανάστες. Η κυβέρνηση έχει ήδη αναγκάσει τα κρατικά πανεπιστήμια να εγκαταλείψουν τα προγράμματα σπουδών φύλου. Χρησιμοποίησε τη νομική παρενόχληση για να αναγκάσει το Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ευρώπης, ένα ίδρυμα με έδρα τη Βουδαπέστη, το οποίο ιδρύθηκε από τον κ. Soros, και το οποίο αποτέλεσε πηγή κριτικής του κ. Orban, να μεταφερθεί (κατά ένα μεγάλο μέρος του) στην Αυστρία. Το 2010, το Freedom House, ένας οργανισμός υπεράσπισης της δημοκρατίας, των ελευθεριών και των δικαιωμάτων, χαρακτήρισε την Ουγγαρία πλήρως ελεύθερη δημοκρατία. Η πιο πρόσφατη έκθεσή του, η οποία δημοσιεύθηκε αυτήν την εβδομάδα, την αναφέρει για δεύτερη χρονιά ως «υβριδικό καθεστώς» (ένα βήμα πριν την «απολυταρχία»). Οι επιδόσεις της Ουγγαρίας σε αυτόν τον τομέα είναι χειρότερες και από αυτές της Σερβίας.
Ό,τι γίνεται στη Βουδαπέστη δεν μένει στη Βουδαπέστη. Οι «ευγενείς» ιδέες περί των θεσμών του κ. Orban τείνουν να εξαπλώνονται. Η εθνικιστική κυβέρνηση της Πολωνίας έχει ήδη μιμηθεί το Fidesz στον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης και των δικαστηρίων. Οι λαϊκιστές στην Κροατία, την Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβενία έχουν προσπαθήσει να υιοθετήσουν παρόμοια κόλπα. Η Marine Le Pen στη Γαλλία είναι επίσης οπαδός του κ. Orban. Ένας λόγος για τον οποίο η δημοκρατία βρίσκεται σε παρακμή σε όλο τον κόσμο είναι ότι οι εχθροί της συνεχίζουν να ανταλλάσσουν συμβουλές για το πώς θα την υπονομεύσουν.
Εάν στην Ουγγαρία, η οποία είναι μέλος του κλαμπ των πλουσίων, φιλελεύθερων δημοκρατιών, υπάρχει πολιτικός έλεγχος των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, μπορεί να υπάρξει οπουδήποτε. Όμως, η ιδιότητα του μέλους της ΕΕ παρέχει και μέσα αντίστασης. Μετά από χρόνια διαβουλεύσεων, η ΕΕ υιοθέτησε τον «μηχανισμό για το κράτος δικαίου». Επί της αρχής, οι χώρες που καταπατούν τις νομικές αρχές στερούνται οικονομικής βοήθειας. Σύμφωνα με την ομάδα σκέψης Bruegel, η Ουγγαρία, σε σύγκριση με το μέγεθος της οικονομίας της, ήταν, το 2014-20, ο μεγαλύτερος δικαιούχος καθαρής χρηματοδότησης από την ΕΕ. Η αλήθεια είναι ότι η περικοπή της βοήθειας θα είναι δύσκολη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινείται με αργούς ρυθμούς όσον αφορά στη θέσπιση κατευθυντήριων γραμμών για να μπορέσει να πραγματοποιήσει μια τέτοια κίνηση, και οι σύμμαχοι της Ουγγαρίας, ιδίως η Πολωνία, θα προσπαθήσουν να ασκήσουν βέτο σε κάτι τέτοιο.
Παρ’ όλα αυτά, ήγγικεν η ώρα. Εδώ και χρόνια, η ΕΕ αποδέχεται καρτερικά την ολοένα και πιο διεφθαρμένη απολυταρχία της Ουγγαρίας σαν να είναι αναπόφευκτη, και την χρηματοδοτεί πλουσιοπάροχα. Αντ’ αυτού, πρέπει να ακολουθήσει τα λόγια του Ούγγρου ακαδημαϊκού, Geza Teleki, ο οποίος προειδοποίησε ότι τα φιλελεύθερα καθεστώτα θέλουν «να καταργήσουν την αυτονομία των πανεπιστημίων» επειδή «φυσικά κάθε αυτόνομη ομάδα είναι κάτι που πρέπει να εξοντώσουν». Το 1954, ο κ. Teleki κατέθετε στο Κογκρέσο της Αμερικής για το πώς λειτουργούσε το παλαιό κομμουνιστικό κόμμα της Ουγγαρίας. Οι Ούγγροι σίγουρα αξίζουν καλύτερα.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
