THEPOWERGAME
Οι άνθρωποι σήμερα είναι πολύ πιο έξυπνοι απ’ ό,τι στις προηγούμενες γενιές. Μια μελέτη σε 72 χώρες διαπίστωσε ότι μεταξύ 1948 και 2020 ο μέσος όρος του IQ αυξήθηκε κατά 2,2 μονάδες ανά δεκαετία. Αυτή η εκπληκτική αλλαγή είναι γνωστή ως «φαινόμενο Flynn», από το όνομα του James Flynn, του επιστήμονα που την παρατήρησε πρώτος. Ο Flynn αρχικά έμεινε εμβρόντητος από την ανακάλυψή του. Χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να εξελιχθεί ο εγκέφαλος. Πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί τόσο γρήγορα μέσα σε λίγες μόνο δεκαετίες;
Η απάντηση είναι σε μεγάλο βαθμό ότι οι άνθρωποι τρέφονταν καλύτερα και διεγείρονταν διανοητικά. Όπως οι μύες χρειάζονται τροφή και άσκηση για να δυναμώσουν, έτσι και ο εγκέφαλος χρειάζεται τα σωστά θρεπτικά συστατικά και δραστηριότητα για να αναπτυχθεί. Τα παιδιά σήμερα είναι πολύ λιγότερο πιθανό να υποσιτίζονται απ’ ό,τι τις προηγούμενες δεκαετίες, ενώ είναι πιθανότερο να πηγαίνουν σχολείο. Ωστόσο, τα περιθώρια για εφησυχασμό είναι περιορισμένα.
Αυτήν την εβδομάδα εξετάζουμε δύο τρόπους με τους οποίους τα νεανικά μυαλά σπαταλούνται. Στις πλούσιες χώρες το φαινόμενο Flynn έχει σε μεγάλο βαθμό εξαντλήσει την ισχύ του. Το Special report και το Leader μας εξετάζουν γιατί το εκπαιδευτικό επίπεδο εκεί έχει ισοπεδωθεί και τι μπορεί να γίνει γι’ αυτό. Σε μια ξεχωριστή ενημέρωση, εξετάζουμε ένα ακόμα σοβαρότερο πρόβλημα. Στις φτωχές και μεσαίου εισοδήματος χώρες πολλά παιδιά εξακολουθούν να τρέφονται πολύ άσχημα ώστε να μπορέσουν να αξιοποιήσουν το γνωστικό τους δυναμικό.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 22% των παιδιών κάτω των πέντε ετών -περίπου 150 εκατομμύρια παιδιά- υποσιτίζονται σε βαθμό καχεξίας. Αυτό σημαίνει ότι και ο εγκέφαλός τους είναι πιθανό να είναι καχεκτικός. Τα μισά παιδιά στον κόσμο υποφέρουν από έλλειψη μικροθρεπτικών συστατικών, η οποία μπορεί επίσης να εμποδίσει την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η κακή διατροφή και η έλλειψη ερεθισμάτων μπορεί να μεταφραστεί σε απώλεια έως και 15 μονάδων IQ. Αυτό έχει θλιβερές συνέπειες: μια μελέτη διαπίστωσε ότι η καχεξία οδηγεί σε 25% χαμηλότερο εισόδημα. Οι βλάβες που προκαλούνται κατά τη διάρκεια του «χρυσού παραθύρου» των πρώτων 1.000 ημερών μετά τη σύλληψη είναι πιθανό να είναι μόνιμες.
Ο κόσμος καλλιεργεί αρκετή τροφή, αλλά διάφορα εμπόδια αποτρέπουν τη διοχέτευση θρεπτικών συστατικών στους νέους εγκεφάλους. Ένα από αυτά είναι ο πόλεμος. Οι οικογένειες σε εμπόλεμες ζώνες δεν μπορούν να βγουν έξω για να φυτέψουν ή να θερίσουν και ορισμένες κυβερνήσεις οδηγούν σε λιμοκτονία σκόπιμα τις ταραχώδεις περιοχές για να υποταχθούν. Ένα άλλο είναι οι ασθένειες. Τα πεινασμένα παιδιά αρρωσταίνουν συχνότερα και η ενέργεια που ξοδεύουν για να καταπολεμήσουν τις διάφορες ασθένειες δεν μπορεί να αφιερωθεί στην ανάπτυξη της φαιάς ουσίας.
Η φτώχεια αποτελεί μεγάλο μέρος του προβλήματος. Όμως, τα παγκόσμια στοιχεία της UNICEF δείχνουν ότι παρ’ όλο που τα μισά παιδιά με πολύ περιορισμένη διατροφή (που δεν περιλαμβάνει περισσότερες από δύο ομάδες τροφίμων) προέρχονται πράγματι από φτωχές οικογένειες, τα άλλα μισά όχι. Άλλοι παράγοντες, όπως οι κακές διατροφικές συνήθειες, έχουν επίσης μεγάλη ευθύνη.
Πολλοί γονείς, ακόμα και σε χώρες μεσαίου εισοδήματος, θεωρούν ότι αρκεί να γεμίζουν το βρέφος με άφθονους υδατάνθρακες, αλλά παραμελούν τις πρωτεΐνες και τα μικροθρεπτικά συστατικά. Ο σεξισμός παίζει επίσης ρόλο. Στις πατριαρχικές κοινωνίες οι σύζυγοι συχνά τρώνε πρώτοι, καταβροχθίζουν τη νόστιμη πρωτεΐνη και αφήνουν τις έγκυες γυναίκες τους με έλλειψη σιδήρου. Σε ορισμένες κουλτούρες είναι ταμπού για τις μέλλουσες μητέρες να τρώνε ορισμένες εξαιρετικά θρεπτικές τροφές, από τα αυγά σε μέρη της Αιθιοπίας μέχρι τις γαρίδες σε μέρη της Ινδονησίας. Οι υποσιτισμένες μητέρες είναι πολύ πιθανότερο να γεννήσουν υποσιτισμένα μωρά.
Η δημογραφία αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα επείγουσας ανάγκης. Η γονιμότητα είναι υψηλότερη στις χώρες όπου ο υποσιτισμός είναι περισσότερο διαδεδομένος. Εάν δεν βελτιωθεί η διατροφή, η επόμενη γενιά θα αντιμετωπίσει μεγαλύτερες γνωστικές προκλήσεις από την παρούσα, ένα κακό αποτέλεσμα, ιδίως επειδή είναι τόσο εύκολο να αποφευχθεί. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι η καταπολέμηση του υποσιτισμού «σε κλίμακα» θα κόστιζε μόλις 12 δισ. δολάρια ετησίως, ελάχιστα περισσότερο από το ένα τρίτο των ποσών που σπαταλά η Αμερική σε επιδοτήσεις αγροτικών εκμεταλλεύσεων.
Οι τακτικές που θα μπορούσαν να αποδώσουν είναι πολλές. Η απλούστερη είναι ο εμπλουτισμός βασικών τροφίμων, όπως το αλεύρι, με μικροθρεπτικά συστατικά, όπως ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και το φολικό οξύ, μια κίνηση χαμηλού κόστους, που όμως μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά. Η προσθήκη ιωδίου στο αλάτι έχει καταστήσει τον κρετινισμό (μια σοβαρή μορφή νοητικής καθυστέρησης) παρελθόν σε μέρη όπου κάποτε ήταν συνηθισμένος, από την Κίνα έως την Ελβετία. Σχεδόν τα τρία τέταρτα των χωρών επιβάλλουν να εμπλουτίζονται τουλάχιστον ορισμένα τρόφιμα μαζικής παραγωγής, αλλά το ρύζι συνήθως δεν εμπλουτίζεται, γεγονός που καθιστά ιδιαίτερα λανθασμένη την πρόσφατη απαγόρευση των Φιλιππίνων για το «χρυσό ρύζι», το οποίο είναι γενετικά τροποποιημένο ώστε να έχει επιπλέον βιταμίνη Α.
Μια άλλη μέθοδος είναι η χορήγηση μικρών χρηματικών ποσών σε φτωχές οικογένειες με βρέφη ή έγκυες μητέρες. Η διανομή μετρητών είναι καλύτερη από τη διανομή τροφίμων. Τα μετρητά είναι πιο ευέλικτα -μπορούν να δαπανηθούν τόσο για φάρμακα όσο και για τρόφιμα. Η διανομή τους κοστίζει λιγότερο, καθώς μπορούν να αποσταλούν ψηφιακά, ενώ είναι ευκολότερο να παρακολουθούνται. Τα φορτηγά με σιτηρά για τους φτωχούς συχνά κλέβονται ή νοθεύονται.
Ορισμένα προγράμματα εξαρτούν τις παροχές από άλλα πράγματα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τα παιδιά, όπως εμβολιασμούς ή διδασκαλία των γονέων σχετικά με τη διατροφή και την υγιεινή. Η αλλαγή των συνηθειών των ανθρώπων είναι δύσκολη, αλλά έχουν κίνητρο να μάθουν, καθώς οι περισσότεροι γονείς ενδιαφέρονται να μεγαλώσουν υγιή παιδιά. Η προώθηση της καλύτερης διατροφής θα πρέπει να αποτελεί μέρος των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, εστιάζοντας σε αυτές τις κρίσιμες πρώτες 1.000 ημέρες. Ιδανικά, οι γυναίκες θα πρέπει να μαθαίνουν για τα μικροθρεπτικά συστατικά και το πλύσιμο των χεριών πριν μείνουν έγκυες. Αν αυτό δεν γίνει, η πρώτη τους επίσκεψη στην προγεννητική φροντίδα είναι μια καλή στιγμή για να αρχίσουν να μαθαίνουν. Οι πατέρες είναι πιο δύσκολο να προσεγγιστούν, αλλά μπορεί να πεισθούν αν τους πούμε ότι το να μοιράζονται το φαγητό με τις γυναίκες τους ωφελεί τα αγέννητα παιδιά τους.
Εν τω μεταξύ, περισσότερες έρευνες είναι απαραίτητες. Επιστήμονες στο Μπαγκλαντές διαπίστωσαν ότι οι περισσότερες γυναίκες στις τοπικές παραγκουπόλεις έχουν φλεγμονή στο έντερο, πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχουν τα κατάλληλα βακτήρια του εντέρου για να απορροφήσουν σωστά τα θρεπτικά συστατικά, και δοκιμάζουν φθηνούς τρόπους για την προώθηση καλοήθων βακτηρίων. Ερευνητές στην Αφρική επεξεργάζονται τρόπους αντιμετώπισης της αναιμίας (έλλειψη σιδήρου) χωρίς να ενθαρρύνουν την ελονοσία (αφού το παράσιτο ευδοκιμεί σε αίμα πλούσιο σε σίδηρο).
Πολύ πολύτιμη για να χαθεί
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η ανθρώπινη νοημοσύνη θα έχει λιγότερη σημασία καθώς οι άνθρωποι θα αναθέτουν τη σκέψη τους στην τεχνητή νοημοσύνη. Το να υποθέσουμε κάτι τέτοιο θα ήταν τόσο ανόητο όσο το να στοιχηματίσουμε πριν από 100 χρόνια ότι η εφεύρεση του αυτοκινήτου θα καθιστούσε περιττό το περπάτημα. Στον χώρο εργασίας η ανθρώπινη νοημοσύνη και η τεχνητή νοημοσύνη θα αλληλοσυμπληρώνονται, ενώ τα μυαλά είναι για τη χαρά της σκέψης, καθώς και για να κερδίζουμε χρήματα. Ο Steven Pinker του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ αποκαλεί τη νοημοσύνη «ούριο άνεμο της ζωής», καθώς βοηθά τους ανθρώπους να προσαρμόζονται ορθολογικά σε νέες προκλήσεις ή σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Με ένα μέτριο τίμημα, η επόμενη γενιά μπορεί να έχει ισχυρότερο ούριο άνεμο. Δεν θα ήταν απλώς λάθος να τους το αρνηθούμε. Θα ήταν πρωτίστως ανόητο.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης:
Μητσοτάκης: Δεν καταργείται η πενθήμερη εργασία και το 40ωρο
Ο χάρτης των ενοικίων στις “φοιτητουπόλεις” της χώρας
ΤΕΡΝΑ: Σε εξέλιξη οι εργασίες κατασκευής για το νέο κτιριακό συγκρότημα του ΤΕΕ
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
