THEPOWERGAME
Οι ψηφοφόροι στην Αμερική ερωτώνται συχνά από τους πολιτικούς αν είναι σε καλύτερη κατάσταση τώρα απ’ ό,τι πριν από τέσσερα χρόνια. Στον δρόμο για τις ευρωεκλογές στις 6-9 Ιουνίου, οι ομόλογοί τους στην απέναντι πλευρά του Ατλαντικού μάλλον δεν θα προτιμούσαν να ασχοληθούν πολύ με τα πέντε χρόνια που πέρασαν από την τελευταία φορά που πήγαν στις κάλπες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μάλλον θα ήθελε να ξεχάσει την τελευταία πενταετία. Οκτώ μήνες μετά τις εκλογές του Μαΐου 2019, το μπλοκ έχασε ένα μέλος για πρώτη φορά στην εξηνταετή ιστορία του, όταν η Βρετανία αποχώρησε. Εβδομάδες αργότερα χτύπησε ο Covid-19. Η ήπειρος βγήκε από την πανδημία και βρέθηκε αντιμέτωπη με έναν πόλεμο στο κατώφλι της και μια ενεργειακή κρίση που καθήλωσε την οικονομία της και ενίσχυσε την τύχη των ξενοφοβικών κομμάτων.
Όσοι υποθέτουν ότι τα πράγματα μόνο καλύτερα μπορούν να γίνουν κάνοντας έναν απολογισμό, καλύτερα να το ξανασκεφτούν. Ναι, το Brexit έχει αντιμετωπιστεί, οι τιμές της ενέργειας είναι χαμηλότερες και η πανδημία μια θολή ανάμνηση. Ωστόσο, ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται και η ακροδεξιά της Marine Le Pen στη Γαλλία ή του Viktor Orban στην Ουγγαρία κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος. Ακόμα χειρότερα, το πιθανό αποτέλεσμα των εκλογών θα οδηγήσει σε μια περίοδο πολιτικής ακυβερνησίας. Στην καλύτερη περίπτωση, οι 27 εθνικοί ηγέτες και τα κεντρικά θεσμικά όργανα της ΕΕ θα περάσουν μήνες με εσωτερικές μηχανορραφίες για το ποιος θα πάρει ποια θέση στις Βρυξέλλες. Στη χειρότερη περίπτωση, οι διαφωνίες για τη μελλοντική κατεύθυνση της ΕΕ θα μπορούσαν να διαρκέσουν και μετά το τέλος του έτους -αφήνοντας ένα πολιτικό κενό, τη στιγμή που μια υποτιθέμενη κυβέρνηση Trump ετοιμάζεται να αναλάβει τα καθήκοντά της.
Όσο μακρινή κι αν φαίνεται η ΕΕ στον μέσο ψηφοφόρο, ό,τι συμβαίνει στις Βρυξέλλες έχει σημασία: οι θέσεις του μπλοκ όσον αφορά τη βιομηχανική πολιτική, την άμυνα, το περιβάλλον και πολλά άλλα διαμορφώνονται εκεί. Αν η Ένωση δεν έχει σαφή ηγεσία, δεν είναι μόνο τα 450 εκατομμύρια των πολιτών της που θα νιώσουν τον αντίκτυπο. Η Ουκρανία εξακολουθεί να εξαρτάται από τους Ευρωπαίους συμμάχους της για χρήματα και όπλα: κανείς δεν θα απολάμβανε περισσότερο ένα πολιτικό αδιέξοδο στην ΕΕ όσο ο Vladimir Putin. Και όποιος κι αν κερδίσει τον Λευκό Οίκο τον Νοέμβριο, η Ευρώπη είναι πλέον το μοναδικό παγκόσμιο μπλοκ που εξακολουθεί να υποστηρίζει τους κανόνες ελεύθερου εμπορίου, σε μια εποχή που η Κίνα και η Αμερική τους έχουν σχεδόν εγκαταλείψει. Εάν η ΕΕ εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες της για μείωση του άνθρακα, όπως απαιτούν οι λαϊκιστές της Ευρώπης, το μήνυμα που θα σταλεί στον υπόλοιπο κόσμο είναι τρομερό.
Η ειρωνεία είναι ότι από τις εκλογές εξαρτώνται πάρα πολλά, όμως οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι ενδιαφέρονται ελάχιστα γι’ αυτές. Η συμμετοχή στην ψηφοφορία για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι αισθητά χαμηλότερη απ’ ό,τι στις εθνικές εκλογές -ελάχιστοι θα παρακολουθήσουν το έργο των 720 εκλεγμένων μελών που θα αναλάβουν τις θέσεις τους τον Ιούλιο. Ωστόσο, οι εκλογές θα έχουν παρ’ όλα αυτά δύο σοβαρές πολιτικές συνέπειες. Η μία από αυτές αφορά το αν η Ursula von der Leyen, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ισχυρού εκτελεστικού βραχίονα του μπλοκ, θα λάβει άλλη μια πενταετή θητεία. Η άλλη αφορά τους εθνικούς πολιτικούς, ορισμένοι από τους οποίους θα καταλήξουν σοβαρά τραυματισμένοι στις 10 Ιουνίου, καθώς τα κόμματά τους θα υποστούν συντριβή. Και οι δύο εξελίξεις έχουν τη δυνατότητα να μπλοκάρουν την ευρωπαϊκή πολιτική.
Το άμεσο ενδιαφέρον θα επικεντρωθεί στο τι θα συμβεί στις Βρυξέλλες. Οκτώ ημέρες μετά τις εκλογές, οι ηγέτες της ΕΕ θα πραγματοποιήσουν σύνοδο κορυφής για να αποφασίσουν ποιος θα ηγηθεί των θεσμικών οργάνων του μπλοκ, ιδίως της Επιτροπής. Η κ. Von der Leyen έχει συμβάλει στη διαμόρφωση ορισμένων από τις σημαντικότερες πολιτικές της ηπείρου. Η σταθερή υποστήριξή της στην Ουκρανία αποδείχθηκε ζωτικής σημασίας. Επίσης, η Επιτροπή ώθησε την Ευρώπη να στοχεύσει σε καθαρές μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050. Η κ. Von der Leyen έδωσε τον τόνο στη σχέση της ηπείρου με την Κίνα: «Ελαχιστοποίηση των κινδύνων» των εφοδιαστικών αλυσίδων της από τις εισαγωγές της, αλλά όχι «αποσύνδεση» από αυτήν, όπως φαίνεται να τείνει μερικές φορές η Αμερική.
Ωστόσο, το μέλλον της δεν είναι εξασφαλισμένο. Για να αποκτήσει δεύτερη θητεία, η κ. Von der Leyen θα πρέπει να διοριστεί από τους ηγέτες της ΕΕ και στη συνέχεια να εγκριθεί από την πλειοψηφία των νέων ευρωβουλευτών. Ως «επικεφαλής υποψήφια» του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΡΡ), το οποίο προηγείται στις δημοσκοπήσεις, είναι η επικρατέστερη. Ωστόσο, οι συνθήκες του μπλοκ ορίζουν μόνο ότι οι ηγέτες πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα αποτελέσματα των εκλογών όταν διορίζουν τον επικεφαλής της επιτροπής. Το να είσαι φαβορί για μια κορυφαία θέση στην ΕΕ δεν σήμαινε και πολλά στο παρελθόν.
Εγκλωβισμένοι στο τέλμα με την ΕΕ
Οι περισσότεροι από τους εθνικούς ηγέτες της ΕΕ συμπαθούν την κ. Von der Leyen, πρώην υπουργό Άμυνας της Γερμανίας, η σοβαρότητα της οποίας περιλαμβάνει και το γεγονός ότι έχει το διαμέρισμά της στο κτίριο που στεγάζεται η Επιτροπή στις Βρυξέλλες. Ωστόσο, κάθε πρόεδρος, καγκελάριος ή πρωθυπουργός έχει προτεραιότητες που μπορεί να συγκρούονται με τις προτεραιότητες των γειτόνων του. Κάθε χώρα θέλει ένα μεγάλο χαρτοφυλάκιο στην Επιτροπή, είτε πρόκειται για την εποπτεία των εμπορικών κανόνων, τη διεύρυνση, είτε την οικονομία της. Οι μηχανορραφίες των Ευρωπαίων ηγετών σπάνια είναι προβλέψιμες, αλλά οι πιθανότητες είναι ότι η νυν πρόεδρος θα προταθεί για δεύτερη θητεία, σε μία από τις δύο προγραμματισμένες Συνόδους Κορυφής τον Ιούνιο (εκτός από τον νέο επικεφαλής της Επιτροπής, θα χρειαστούν επίσης ένας νέος επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής και ένας νέος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που θα προεδρεύει στις συνεδριάσεις των ηγετών της ΕΕ).
Ελάχιστοι αναμένουν μια τόσο ομαλή πορεία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από το οποίο τουλάχιστον το μισό πρέπει να υποστηρίξει τον υποψήφιο των ηγετών της ΕΕ. Για να εξασφαλίσει την πρώτη της εντολή πριν από πέντε χρόνια, αρκούσε ένας συνασπισμός Φιλελευθέρων, Σοσιαλιστών και του δικού της ΕΡΡ, όμως αυτή η κεντρώα παράταξη έχει έκτοτε χάσει έδαφος από τους λαϊκιστές, οι οποίοι διαμορφώνονται σε δύο κύριες ομάδες: την Ταυτότητα και Δημοκρατία (ID) και τους πιο μετριοπαθείς Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές. Η ακροδεξιά, που κάποτε αποτελούσε δύναμη της αντιπολίτευσης, περιλαμβάνει τώρα εθνικούς ηγέτες, όπως η Giorgia Meloni στην Ιταλία. Σε αρκετές άλλες μεγάλες χώρες, όπως η Γαλλία, η Πολωνία και ίσως η Γερμανία, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα λαϊκιστικά κόμματα θα έρθουν πρώτα ή δεύτερα στην ψηφοφορία της ΕΕ. Ο σχηματισμός συνασπισμών χωρίς αυτούς γίνεται όλο και πιο δύσκολος.
Οι 400 περίπου έδρες που αναμένεται να κερδίσει η κεντρώα τριάδα των κομμάτων μπορεί να μην είναι αρκετές για να εξασφαλίσουν τις 361 ψήφους που χρειάζεται η κ. Von der Leyen για την πλειοψηφία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ψηφοφορία, η οποία θα μπορούσε να γίνει είτε τον Ιούλιο είτε τον Σεπτέμβριο, είναι μυστική και οι βουλευτές έχουν εγκαταλείψει τις ομάδες τους σε αντίστοιχες προηγούμενες ψηφοφορίες. Καθώς η Ευρώπη μετατοπίζεται προς τα δεξιά, ένας συνασπισμός με τη συμμετοχή πιο αριστερών κομμάτων (όπως οι Πράσινοι) φαίνεται απίθανος.
Αυτός ο γρίφος είναι που ώθησε την κ. Von der Leyen να συζητήσει μια συμμαχία με το κόμμα της κας Meloni -μέρος της πιο ήπιας ομάδας του ECR μέσα στον αστερισμό της ακροδεξιάς. Όμως, τόσο οι φιλελεύθεροι όσο και οι σοσιαλιστές δηλώνουν ότι είναι επιφυλακτικοί να συμμετάσχουν σε μια τέτοια συμμαχία. Οι εντάσεις στην πιο σκληροπυρηνική ομάδα της Ταυτότητας και Δημοκρατίας, η οποία στις 23 Μαΐου έδιωξε το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AFD) έπειτα από ένα σκάνδαλο, σημαίνουν ότι, σε επίπεδο ΕΕ, αναμένεται κάποιου είδους ανασχηματισμός των συμμαχιών.
Οι πολιτικές στρεβλώσεις που απαιτούνται για την επίτευξη πλειοψηφίας θα γίνουν σαφείς μόνο όταν καταμετρηθούν οι ψήφοι. Όπως και κατά τον σχηματισμό εθνικών συνασπισμών, τόσο οι ηγέτες της ΕΕ όσο και οι ευρωβουλευτές θα προσπαθήσουν να διασφαλίσουν ότι η ατζέντα τους θα εισακουστεί. Εάν αυτό συμβεί, μπορεί να χρειαστούν αρκετοί ακόμη μήνες προτού οι πολιτικές συγκεκριμενοποιηθούν προς ικανοποίηση όλων. Οι Ολλανδοί διεξήγαγαν εκλογές τον Νοέμβριο και μόλις αυτήν την εβδομάδα απέκτησαν νέο πρωθυπουργό. Ο φόβος στις Βρυξέλλες είναι ότι μπορεί να βρεθούν αντιμέτωποι με μια παρόμοια καθυστέρηση. Εάν όλα τα πολιτικά κόμματα επιμείνουν στις κόκκινες γραμμές τους, μπορεί να σημαίνει ότι δεν υπάρχει διαθέσιμος συνασπισμός για να υποστηρίξει οποιονδήποτε υποψήφιο για την κορυφαία εκτελεστική θέση της ΕΕ. Και τότε; Σε αντίθεση με το τι συμβαίνει σε εθνικό επίπεδο, για να αρθεί το αδιέξοδο δεν μπορούν να προκηρυχθούν νέες εκλογές.
Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, η σημερινή ομάδα των Ευρωπαίων επιτρόπων θα παραμείνει στη θέση της, αλλά δεν θα έχει την πολιτική νομιμοποίηση να πετύχει το οτιδήποτε. Αν οι καιροί ήταν ήσυχοι, το να αφεθεί η Ευρώπη σε μια περίοδο πολιτικής ομφαλοσκοπίας δεν θα ήταν κάτι σοβαρό. Τώρα, όμως, ζούμε σε ταραγμένους καιρούς.
Με τον πόλεμο να μαίνεται στην Ουκρανία, την οικονομία της Ευρώπης να υπολείπεται των παγκόσμιων ανταγωνιστών της και την ανάγκη χρηματοδότησης της πράσινης μετάβασης, πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, επιθυμούν την αναμόρφωση του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η Πολωνία και η Ελλάδα έχουν προτείνει μια ακριβή αντιπυραυλική ασπίδα για την Ευρώπη, η οποία θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί μέσω κοινού δανεισμού της Ένωσης, όπως συνέβη με το ταμείο ανάκαμψης από την πανδημία. Η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες, των οποίων ο επερχόμενος συνασπισμός περιλαμβάνει την ακροδεξιά, είναι λιγότερο πρόθυμες. Άλλες πολιτικές ζυμώσεις περιλαμβάνουν την ανάγκη μεταρρύθμισης των κανόνων της ΕΕ, ώστε να επιτραπεί η είσοδος νέων μελών, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, και μια αυξανόμενη εμπορική διαμάχη με την Κίνα για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Τέτοιες διαφορές είναι αρκετά δύσκολο να επιλυθούν μεταξύ των Ευρωπαίων, ακόμα και με μια πλήρως λειτουργική Επιτροπή στις Βρυξέλλες. Χωρίς αυτήν μπορεί να αποδειχθούν συντριπτικές. Ακόμα χειρότερα, η ακυβερνησία στις Βρυξέλλες μπορεί να επιδεινωθεί από την αστάθεια σε πολλά κράτη-μέλη. Στη Γαλλία, το κόμμα του Emmanuel Macron μπορεί να τερματίσει μακράν δεύτερο πίσω από τον Εθνικό Συναγερμό ή ακόμα και να πέσει στην τρίτη θέση, ενισχύοντας την αντιπολίτευση στο γαλλικό κοινοβούλιο, όπου η κυβέρνηση μειοψηφίας έχει κατά καιρούς περάσει σημαντικές ψηφοφορίες. Ένας υπέρμαχος της ενοποίησης της ΕΕ, ο κ. Macron θα αποδυναμωθεί στο εσωτερικό της χώρας του και συνεπώς στην Ευρώπη.
Το ίδιο θα συμβεί και στη Γερμανία. Το AFD μπορεί να υπολείπεται των κάποτε υψηλών προσδοκιών, αλλά θα μπορούσε ακόμα να οδηγήσει τους Σοσιαλδημοκράτες του καγκελάριου Olaf Scholz στην τρίτη θέση. Η αναμενόμενη κακή εμφάνιση των φιλελεύθερων Ελεύθερων Δημοκρατών θα μπορούσε να διαταράξει την εύθραυστη ισορροπία που επικρατεί αυτήν τη στιγμή στη γερμανική πολιτική. Σύντομα όλα τα βλέμματα θα στραφούν στις εθνικές εκλογές του 2025, γεγονός που θα καταστήσει ακόμα πιο δύσκολο για τους πολιτικούς στο Βερολίνο να συμφωνήσουν σε μεγάλες πρωτοβουλίες της ΕΕ, όπως αυτές που ζητεί τακτικά ο κ. Macron.
Οι κύριοι Macron και Scholz έκαναν μια επίδειξη ευρωπαϊκής ενότητας αυτήν την εβδομάδα, όταν ο Γάλλος πρόεδρος πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στη Γερμανία. Αν και η ζωτικής σημασίας γαλλογερμανική σχέση παραμένει παγωμένη, το ζεύγος κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια να τονίσει τα σημεία στα οποία συμφωνούν. Ο χρόνος τους είναι περιορισμένος για να πετύχουν πολλά. Και αρκετοί μήνες από αυτόν τον περιορισμένο χρόνο θα δαπανηθούν για να βρεθεί ποιος θα διοικήσει την Ευρώπη και πώς.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Η Isrotel αποκτά ξενοδοχεία στην Ελλάδα από την Brown Hotels
Προ των πυλών ρύθμιση για το νέο καθεστώς στην αυτοπαραγωγή
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
