Δάγκωμα φιδιού: Τι πρέπει να κάνουμε αν μας επιτεθεί

Έχει υπολογιστεί ότι έως και 1,8 εκατομμύρια δαγκώματα φιδιών συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο, προκαλώντας έως και 94.000 θανάτους. Τα δαγκώματα φιδιών είναι πιο κοινά σε τροπικές περιοχές και σε περιοχές που είναι κυρίως γεωργικές. Εκεί, μεγάλος αριθμός ανθρώπων συνυπάρχουν με τα φίδια.

Οι άνθρωποι προκαλούν δαγκώματα χειριζόμενοι ή ακόμη και επιτιθέμενοι σε φίδια σε σημαντικό αριθμό περιπτώσεων στις ΗΠΑ. Από τα εκτιμώμενα 45.000 δαγκώματα φιδιών ετησίως στις ΗΠΑ, περίπου τα 8.000 είναι από δηλητηριώδη φίδια.

Πώς δαγκώνουν τα φίδια

Τα φίδια που έχουν δηλητήριο έχουν τροποποιημένους σιελογόνους αδένες. Το δηλητήριο είναι μια μορφή σάλιου που πιθανώς εξελίχθηκε για να βοηθήσει το ερπετό να αφομοιώσει την τροφή. Κάποιο δηλητήριο είναι πιο τοξικό από άλλα και μπορεί να είναι χρήσιμο στη θανάτωση του θηράματος.

Κατά τη διάρκεια της δηλητηρίασης (την ώρα δηλαδή που από το δάγκωμα εγχέεται δηλητήριο), το δηλητήριο περνά από τον αδένα μέσω ενός αγωγού στους κυνόδοντες του φιδιού και τελικά στη λεία του. Το δηλητήριο του φιδιού αποτελείται από ουσίες που έχουν διαφορετικά αποτελέσματα.

Με απλά λόγια, αυτές οι ουσίες μπορούν να χωριστούν σε 4 κατηγορίες:

Οι κυτταροτοξίνες προκαλούν τοπική βλάβη των ιστών.
Οι αιμοτοξίνες προκαλούν εσωτερική αιμορραγία.
Οι νευροτοξίνες επηρεάζουν το νευρικό σύστημα.
Οι καρδιοτοξίνες δρουν απευθείας στην καρδιά.

Συμπτώματα δαγκώματος φιδιού

Τα δαγκώματα από δηλητηριώδη φίδια έχουν ως αποτέλεσμα ένα ευρύ φάσμα επιπτώσεων, από απλά τραύματα διάτρησης έως απειλητικές για τη ζωή ασθένειες και θάνατο.

Τα πρώιμα αποτελέσματα ενός δηλητηριώδους δαγκώματος φιδιού μπορεί να είναι παραπλανητικά. Ένα θύμα μπορεί να μην έχει σημαντικά συμπτώματα στην αρχή και στη συνέχεια να δυσκολευτεί ξαφνικά να αναπνεύσει και να πάθει σοκ.

Σύμφωνα με την Mayo Clinic τα σημάδια και τα συμπτώματα της δηλητηρίασης από φίδια μπορούν να χωριστούν σε μερικές μεγάλες κατηγορίες:

Τοπικές επιπτώσεις: Τα δαγκώματα από οχιές και ορισμένες κόμπρες είναι επώδυνα. Μπορεί να πρηστεί πολύ το σημείο του δαγκώματος με αιμορραγία και έντονες φουσκάλες. Ορισμένα δηλητήρια κόμπρας μπορούν επίσης να σκοτώσουν τον ιστό γύρω από το σημείο του δαγκώματος.

Αιμορραγία: Τα δαγκώματα από οχιές και μερικά αυστραλιανά ελάπιδα μπορεί να προκαλέσουν αιμορραγία εσωτερικών οργάνων όπως ο εγκέφαλος ή τα έντερα. Ένα θύμα μπορεί να αιμορραγήσει από το σημείο του δαγκώματος, να αιμορραγήσει από το στόμα ή από παλιές πληγές. Η μη ελεγχόμενη αιμορραγία μπορεί να προκαλέσει σοκ ή ακόμα και θάνατο.

Επιδράσεις στο νευρικό σύστημα: Το δηλητήριο από ελάπιδες και θαλάσσια φίδια μπορεί να επηρεάσει άμεσα το νευρικό σύστημα. Το δηλητήριο της κόμπρα μπορεί να δράσει ιδιαίτερα γρήγορα σταματώντας τους αναπνευστικούς μύες, με αποτέλεσμα τον θάνατο. Στην αρχή, τα θύματα μπορεί να έχουν προβλήματα όρασης, προβλήματα ομιλίας και αναπνοής και μούδιασμα.

Μυϊκός θάνατος: Το δηλητήριο από τις οχιές του Russell (Daboia russelii), τα θαλάσσια φίδια και μερικά αυστραλιανά ελάπιδα μπορεί να προκαλέσει άμεσα μυϊκό θάνατο σε πολλές περιοχές του σώματος. Τα υπολείμματα από τα νεκρά μυϊκά κύτταρα μπορούν να φράξουν τα νεφρά, τα οποία προσπαθούν να φιλτράρουν τις πρωτεΐνες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε νεφρική ανεπάρκεια.

Μάτια: Οι κόμπρες και τα ringhals (φίδια που μοιάζουν με κόμπρα από την Αφρική) μπορούν στην πραγματικότητα να εκτοξεύσουν το δηλητήριό τους με μεγάλη ακρίβεια στα μάτια των θυμάτων τους, με αποτέλεσμα άμεσο πόνο και βλάβη στα μάτια.

Πότε να αναζητηθεί ιατρική φροντίδα

Οποιοδήποτε θύμα από δάγκωμα φιδιού πρέπει να πάει στο τμήμα επειγόντων περιστατικών νοσοκομείου, εκτός εάν το φίδι αναγνωριστεί από έναν ειδικό ως μη δηλητηριώδες. Η εσφαλμένη αναγνώριση του είδους του φιδιού θα μπορούσε να είναι ένα μοιραίο λάθος.

Τα τσιμπήματα από μη δηλητηριώδη είδη απαιτούν καλή φροντίδα του τραύματος. Τα θύματα θα πρέπει να λάβουν αναμνηστικό τετάνου εάν δεν έχουν κάνει τα τελευταία 5 χρόνια.

Διάγνωση τσιμπημάτων φιδιών

Ένα δάγκωμα φιδιού διαγιγνώσκεται με βάση το ιστορικό του γεγονότος. Ταυτοποίηση ή περιγραφή του φιδιού θα βοηθούσε, επειδή δεν είναι όλα τα φίδια δηλητηριώδη, και επειδή υπάρχουν διαφορετικά είδη αντίδοτων για διαφορετικά είδη φιδιών.

Ο γιατρός αναζητά στοιχεία για σημάδια κυνόδοντα ή τοπικό τραύμα στην περιοχή του δαγκώματος.

Επίσης, αντιμετωπίζει αναπνευστικά προβλήματα, σοκ και/ή άμεσα απειλητικούς για τη ζωή τραυματισμούς ακόμη και πριν ολοκληρωθεί η πλήρης διάγνωση.

Η πληγή πρέπει να εξεταστεί και να καθαριστεί.

Ο γιατρός πιθανότατα θα στείλει δείγματα αίματος και ούρων σε ένα εργαστήριο για να αναζητήσει στοιχεία από αιμορραγία, προβλήματα στο σύστημα πήξης του αίματος, νεφρικά προβλήματα ή μυϊκό θάνατο. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να μην είναι εμφανή στην αρχή, αλλά μπορεί να έχουν άσχημες συνέπειες εάν παραληφθούν.

Ο τραυματίας παρακολουθείται για να αναζητήσει ο γιατρός επιδείνωση των συμπτωμάτων στο σημείο του τραύματος ή επιδείνωση των συμπτωμάτων στο αναπνευστικό ή στο καρδιαγγειακό σύστημα.

Θεραπεία για δαγκώματα φιδιών

Ιατρική περίθαλψη

Ο γιατρός αντιμετωπίζει πρώτα τις καταστάσεις που είναι απειλητικές για τη ζωή. Ένα θύμα που δεν αναπνέει καλά μπορεί να χρειαστεί να τοποθετηθεί ένας σωλήνας στο λαιμό του και ένα μηχάνημα αναπνευστήρα. Τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση σοκ χρειάζονται ενδοφλέβια υγρά και πιθανώς άλλα φάρμακα για να διατηρηθεί η ροή του αίματος στα ζωτικά όργανα.

Αντίδοτο: Αυτό είναι ένα είδος φαρμάκου που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι γιατροί το δίνουν σε θύματα με σημαντικά συμπτώματα εάν είναι απαραίτητο και διαθέσιμο. Αυτή η θεραπεία μπορεί να είναι σωτήρια για τα άκρα. Το αντίδοτο μπορεί περιστασιακά να προκαλέσει επίσης αλλεργικές αντιδράσεις ή ακόμα και αναφυλακτικό σοκ, έναν απειλητικό για τη ζωή τύπο σοκ που χρειάζεται γρήγορη θεραπεία με επινεφρίνη και άλλα φάρμακα.

Ασθένεια ορού: Το αντίδοτο μπορεί επίσης να προκαλέσει αυτή την ασθένεια εντός 5-10 ημερών από τη θεραπεία. Η ασθένεια του ορού προκαλεί πυρετό, πόνους στις αρθρώσεις, κνησμό, πρησμένους λεμφαδένες και κόπωση, αλλά δεν είναι απειλητική για τη ζωή.

Παρακολούθηση: Ακόμη και θύματα χωρίς σημαντικά συμπτώματα πρέπει να παρακολουθούνται για αρκετές ώρες και ορισμένα άτομα πρέπει να εισάγονται στο νοσοκομείο για ολονύκτια παρατήρηση.

Πληγές: Ο γιατρός καθαρίζει την πληγή και αναζητά σπασμένους κυνόδοντες ή βρωμιά. Απαιτείται εμβόλιο τετάνου εάν το θύμα δεν έχει κάνει εντός 5 ετών. Ορισμένες πληγές μπορεί να απαιτούν αντιβιοτικά για την πρόληψη της μόλυνσης.

Χειρουργική επέμβαση: Εάν η θεραπεία με ανύψωση άκρου και φάρμακα αποτύχει, ο χειρουργός μπορεί να χρειαστεί να κόψει το δέρμα στο πάσχον μέρος, μια διαδικασία που ονομάζεται φασιοτομή. Αυτή η διαδικασία μπορεί να ανακουφίσει το αυξημένο πρήξιμο και πίεση των άκρων, σώζοντας ενδεχομένως το χέρι ή το πόδι.

Πρώτες βοήθειες από δάγκωμα φιδιού

Εάν κάποιος έχει δαγκωθεί από φίδι, πρέπει να ειδοποιηθεί αμέσως το 166 και να προσπαθήσει να παραμείνει ήρεμος. Εάν μπορεί να περιγράψει το φίδι, αυτό μπορεί να βοηθήσει τους διασώστες να βρουν την κατάλληλες πρώτες βοήθειες.

Μέχρι να φτάσει η βοήθεια, πρέπει να κρατήσει την περιοχή του δάγκωματος κάτω από το επίπεδο της καρδιάς και να πλύνει την περιοχή με ζεστό σαπουνόνερο. Στη συνέχεια καλό είναι να σκεπάσει την περιοχή για να διατηρηθεί καθαρή και στεγνή.

Δεν πρέπει πάντως να πιεί τίποτα που να περιέχει καφεΐνη ή οποιοδήποτε είδος αλκοολούχου ποτού ως παυσίπονο.

Μύθοι πρώτων βοηθειών για δάγκωμα φιδιού

Εξίσου σημαντικό με το να ξέρει κάποιος τι να κάνει είναι να ξέρει τι να μην κάνει. Για παράδειγμα, ενώ είναι καλό να έχει μια περιγραφή του φιδιού, δεν πρέπει να προσπαθήσει να το πιάσει.

Όσο για τη θεραπεία κάποιου που τον δάγκωσε φίδι, καλό είναι να αγνοηθούν μερικά πράγματα που μπορεί να έχει δει στις ταινίες:

Μην ανοίξει την περιοχή με μαχαίρι ή αιχμηρό αντικείμενο.

Μην προσπαθήσει να ρουφήξει το δηλητήριο ή να βάλει πάγο πάνω του.

Φροντίδα παρακολούθησης

Ένα θύμα από δάγκωμα φιδιού που έχει εξέλθει από το νοσοκομείο θα πρέπει να επιστρέψει αμέσως στην ιατρική περίθαλψη εάν τα συμπτώματά του επιδεινωθούν, ειδικά εάν παρουσιαστεί δυσκολία στην αναπνοή, αλλαγή στην ψυχική κατάσταση, ένδειξη αιμορραγίας, επιδείνωση του πόνου ή επιδείνωση του οιδήματος.

Κάποιος που έχει λάβει αντίδοτο για δάγκωμα φιδιού θα πρέπει να επιστρέψει στην ιατρική περίθαλψη εάν εμφανιστούν σημάδια ασθένειας ορού (πυρετός, πόνοι ή πρήξιμο στους μύες ή στις αρθρώσεις, κνίδωση). Αυτή η επιπλοκή εμφανίζεται συνήθως μέσα σε 5-10 ημέρες από τη στιγμή που πάρει το αντίδοτο.

Ένα θύμα από δάγκωμα φιδιού (ιδιαίτερα εκείνο που το δάγκωσε κροταλίας) θα πρέπει, τις πρώτες εβδομάδες, να προειδοποιεί το γιατρό του για αυτό το γεγονός πριν από οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση ρουτίνας ή έκτακτης ανάγκης. Μερικά δηλητήρια φιδιών μπορεί να δυσκολέψουν την πήξη του αίματος για μια εβδομάδα ή περισσότερο μετά το δάγκωμα.

Πρόληψη για δαγκώματα φιδιών

Το φίδι σχεδόν πάντα φοβάται περισσότερο τον άνθρωπο παρά ο άνθρωπος το φίδι. Δίνοντας στο φίδι την ευκαιρία να δραπετεύσει αποτρέπει τα περισσότερα δαγκώματα.

Δεν πρέπει να προσπαθήσει κάποιος να χειριστεί, να πιάσει ή να πειράξει δηλητηριώδη φίδια ή φίδια άγνωστης ταυτότητας.

Τα δαγκώματα φιδιών συχνά συμβαδίζουν με τη χρήση αλκοόλ. Το ποτό μπορεί να εξασθενήσει τις αναστολές, καθιστώντας πιο πιθανό να προσπαθήσει ένα άτομο να πιάσει ένα φίδι. Το αλκοόλ μειώνει επίσης τον συντονισμό, καθιστώντας πιο πιθανό ένα ατύχημα.

Εάν βρίσκεται κάποιος σε εξωτερικό χώρο, μπορεί να αποτρέψει σημαντικά τυχόν τσιμπήματα φορώντας μπότες. Το μακρύ παντελόνι μπορεί να κάνει ένα δάγκωμα λιγότερο σοβαρό.

Εάν το επάγγελμα ή το χόμπι εκθέτει ένα άτομο σε επικίνδυνα φίδια σε τακτική βάση, ο προγραμματισμός πριν από ένα πιθανό δάγκωμα μπορεί να του σώσει τη ζωή. Δεδομένου ότι δεν είναι κάθε γιατρός εξοικειωμένος με τα δαγκώματα φιδιών και δεν έχει κάθε νοσοκομείο ή δεν γνωρίζει πώς να βρει αντίδοτο, η παροχή πληροφοριών σχετικά με τον τύπο του φιδιού, τον τύπο του δηλητηρίου και τη λήψη και χρήση αντίδοτου μπορεί να βοηθήσει το ιατρικό προσωπικό στην σωστή αντιμετώπιση.

Πρόβλεψη πρόγνωσης για δαγκώματα φιδιών

Αν και η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων που δαγκώθηκαν από δηλητηριώδη φίδια στις Ηνωμένες Πολιτείες τα πάει πολύ καλά, η πρόβλεψη της πρόγνωσης σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση μπορεί να είναι δύσκολη.

Τα περισσότερα φίδια δεν είναι δηλητηριώδη. Αν δαγκώσει κάποιον ένα μη δηλητηριώδες φίδι, θα αναρρώσει. Οι πιθανές επιπλοκές ενός μη δηλητηριώδους δαγκώματος μπορεί να περιλαμβάνουν ένα σπασμένο δόντι στο τραύμα ή μια μόλυνση του τραύματος (συμπεριλαμβανομένου του τετάνου). Τα φίδια δεν μεταφέρουν ούτε μεταδίδουν λύσσα.

Δεν οδηγούν όλα τα δαγκώματα από δηλητηριώδη φίδια σε δηλητηρίαση. Σε περισσότερο από το 20% των τσιμπημάτων από κροταλίες, για παράδειγμα, δεν εγχέεται δηλητήριο. Αυτά τα λεγόμενα ξηρά τσιμπήματα είναι ακόμη πιο κοινά με τσιμπήματα από μερικά από τα ελάπιδα. Τα ξηρά δαγκώματα έχουν τις ίδιες επιπλοκές με τα μη δηλητηριώδη δαγκώματα φιδιών.

Ένα θύμα που είναι πολύ νέο, ηλικιωμένο ή έχει άλλες ασθένειες μπορεί να μην ανέχεται την ίδια ποσότητα δηλητηρίου όπως και ένας υγιής ενήλικας. Η διαθεσιμότητα επείγουσας ιατρικής περίθαλψης και, το πιο σημαντικό, αντίδοτου μπορεί να επηρεάσει το πόσο καλά θα πάει ο τραυματίας.

Διαβάστε επίσης:

Eurobank Equities: 8,2 ευρώ η τιμή στόχος για τα Πλαστικά Θράκης

Πούτιν: Αμφισβητεί τη νομιμότητα του Ζελένσκι

Αυξάνεται η ζήτηση για φορτία LNG στο Τέρμιναλ της Ρεβυθούσας